درخت حوزه‌های تخصصی

مدیریت در معنای مصطلح جدید و علمی آن از دانش های نسبتا جوان بشری به شمار می آید.این دانش البته همچون هر معرفت دیگری درگذشته های تاریخ فکر بشر سابقه داشته است که در جای خود قابل بررسی است؛ چرا که آدمی موجودی است مدنی بالطبع که برای ظهور و بروز بسیاری از رفتار های مدنی خود محتاج مدیریت و رهبری است. اما موضوع بحث در این مقاله نه خود مدیریت به عنوان یک علم بلکه نگاهی درجه دوم به علم مدیریت از منظر دین مبین اسلام می باشد. بدین معنا که ابتدا مفهوم و تعاریف مدیریت و پیشینهء آن مورد بررسی قرار گرفته،آنگاه دربارهء فلسفهء مدیریت و معنا و مفهوم آن بحث شده و از منظری معرفت شناسانه اصول و مبانی تئوریک علم مدیریت تحلیل و بررسی شده است و نهایتا بنیان های نظری مدیریت از نظر اسلام با تکیه بر نصوص دینی و سیرهء نبی اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) معرفی و تشریح شده است. در این جستار بنیادهای هستی شناختی و انسان شناختی مدیریت اسلامی بر اساس تعلیم عالیهء این آیین کاویده و شرح شده است.

هدف این پژوهش الگو سازی رهبری امام خامنه ای (مدظله العالی) در مهار فتنه 88، است. این تحقیق با استناد به بیانات معظم له و با استفاده از روش "مفهوم سازی بنیادی" انجام گرفته است. منظور از الگوی رهبری در فتنه 88، رهبری معظم انقلاب در راستای حفظ نظام اسلامی و کاهش آسیبهای جامعه از طریق نفوذ و هدایت انسانهایی است که رهبری برای اجرای ماموریت و وظایف شرعی و دینی و پیش برد جامعه با آنان در تعامل است. چگونگی رفتار با مخاطبین در مسیر انجام وظایف، نیز متأثر از نوع رهبری است. بنابراین در این تحقیق الگوی تعاملی رهبری با گروه های مخاطب مورد بررسی قرار گرفته است. برای یافتن الگو در مرحله شناسهگذاری باز، 65 سخنرانی حضرت امام خامنه ای(مدظله العالی) در رابطه با فتنه 88 در سالهای شهریور 1387 تا بهمن 1389 مورد مطالعه دقیق قرار گرفت و در مجموع 1594 مضمون از آنها استخراج گردید. این مضمونها در قالب 246 مفهوم دسته بندی شد و سپس این مفاهیم، 18 مقوله (فرعی) و نیز 15 مقوله (اصلی) را به وجود آورد. در مرحله شناسهگذاری محوری، مقوله تعامل با بازیگران به عنوان مقوله محوری انتخاب شد. در مرحله شناسهگذاری انتخابی هر یک از الگو های رفتاری با گروه های مورد خطاب رهبری به صورت مشروح تشریح و تبیین شد به طوری که رفتارهای شایسته رهبری معظم انقلاب با هر یک از مخاطبان بیان گردید. در رهبری مورد نظر امام خامنه ای(مدظله العالی) اجرای تکلیف برای جلب رضایت خداوند اصل و مبنا قرار گرفته و متناسب با مخاطب و موضوع، رفتار مدبرانه مشاهده می شود. در این الگو به ویژگی اعتقادی رهبری نیز توجه شده و در واقع این بُعد رهبری است که او را در تعامل با دیگران به رعایت رفتار و اخلاق شایسته تشویق و هدایت می کند و در نهایت با این الگوی رفتاری، پیروزی و موفقیت در وظیفه و هم چنین رضایت حق تعالی به دست خواهد آمد. در انتهای پژوهش، پیشنهادهایی برای محققان، مراکز آموزشی و دانشگاهی و نیز مسئولان ارائه شده است.

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی را می توان به عنوان یک سند چشم انداز دقیق، مبتنی بر آرمانهای اسلامی و نقشه راهی برای دستیابی به تمدن نوین اسلامی دانست که با مطالعه دقیق آن، می توان الگوی مدونی را برای یک نهاد اسلامی و با نگاه تمدنی استخراج کرد. هدف اصلی این پژوهش، ارائه الگوی نهاد تمدنساز، مبتنی بر تحلیل محتوای متن بیانیه گام دوم انقلاب و براساس روش تحلیل محتوای کیفی است که در گام اول، متن بیانیه توسط پژوهشگر به صورت دقیق و مداوم مطالعه، و با روش تحلیل محتوای کیفی آن، مؤلفه ها و مقوله های مرتبط با متغیر اصلی استخراج و دسته بندی، و در گام دوم با استفاده از روش گروه کانونی متغیرها به صورت الگوی مفهومی ترسیم شد و اعتباربخشی آن نیز صورت پذیرفت. مؤلفه های این الگو شامل پیشایندها و شرایط علی، اصول و اقتضائات، آسیبها و موانع و راهبردها است که از متن مورد نظر استخراج شد. در موضوع این مطالعه، اصول و اقتضائات شامل بسترهای تحول و تعالی نهادی، معنویت و ویژگیهای سرمایه انسانی همتراز است. در این مسیر موانع و آسیب های بیرونی و درونی شناسایی شد و در نهایت بیان راهبردهاست که ناظر به سؤال «چه باید کرد؟!»، و جزء تجویزی الگو است.

یکی از دغدغه های مدیران ارشد هر سازمان و نهاد، بهبود مداوم سیستم است. این دغدغه به سبب تغییرات محیطی و نیازهای جدید مخاطبان است. در پاسخ به این دغدغه، دو پارادایم مکانیکی و ارگانیکی مطرح است. بسیاری از طراحان و مهندسان سیستم های اداری، راه اصلاح تحول و نوسازی سازما ن ها را پارادایم ارگانیکی و در نقطة تعالی آن، نظریة «سازمان های یادگیرنده» دانسته اند. روش تحقیق مقالة حاضر «تحلیلی منطقی» است که از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدة عینی دو پارادایم را نقد و بررسی کرده است. یافتة این پژوهش نشان می دهد که اصرار برخی مدیران بر لزوم تحول سازمان ها از طریق داشتن آرایش سازمان یادگیرنده، وجهی ندارد و اساساً لزوم انتخاب الگوی مدیریتی مکانیکی یا ارگانیکی بر مغالطة «ایهام منع جمع» استوار است.

هدف پژوهش حاضر بررسی توجه به جایگاه شاخصه های مدیریت اسلامی در انتخاب مدیران مدارس شهرستان دیواندره است. روش پژوهش در محدوده روش های توصیفی−پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر همه دبیران و معلمان مقاطع مختلف تحصیلی اند و نمونه آماری تعداد 278 نفر از ایشان هستند که با استفاده از روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار اندازه گیری تحقیق، به جز منابع کتابخانه ای از پرسشنامه محقق ساخته برای سنجش نظرها استفاده شده است. روش تجزیه و تحلیل داده ها به دو صورت توصیفی و استنباطی (t) بوده است. مبنای نظری تحقیق مبتنی بر آیات و روایات و سند ارزشمند نهج البلاغه می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهند که در انتخاب مدیران مدارس به شاخصه های ارزش مداری، حسن شهرت، مهارت و تخصص مدیران کمتر توجه شده است و دبیران و معلمان آنها را در حد نامطلوبی ارزیابی کرده اند. این در حالی است که از دید آنان مدیران مدارس از شاخصه های برجسته ای چون وجدان کاری و انضباط اداری، اجتماعی و اقتصادی برخوردارند و در انتخاب مدیران مدارس به این مؤلفه ها توجه کافی شده است.

در ماه های انتهایی سال 1398 شاهد شیوع ویروس کوید19 در بخش عمده ای از جهان و مواجه جمهوری اسلامی ایران با این ویروس بودیم. پر واضح است که ورود این مهمان ناخوانده موجب تغییرات بسیاری در جامعه جهانی می شود ابعاد عمیق تغییرات اقتصادی، سیاسی،اجتماعی و فرهنگی آن در ماه های بعد مشهودتر خواهد بود. در مقاله پیش رو با استفاده از تحقیقات میدانی اینترنتی و بررسی نظرات اندیشمندان این حوزه، ضمن تشریح خدمات و ابزار سایبری مفید برای مدیریت بیماری، به نقش و اهمیت فضای سایبر برای مهار ویروس پرداخته شده است. در نهایت تحولات پیش روی حوزه سایبر در پساکرونا مورد پیش بینی قرارگرفته و تعاملات آتی فناوری های فضای سایبر و زندگی مردم، جامعه و حاکمیت مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی های تحقیق بیانگر تحول عظیم پساکرونایی در فرهنگ استفاده از ابزار و خدمات سایبری دارد و لزوم تدوین سیاستهای حکمرانی سایبری با رویکرد پاسخگویی جامع به نیازهای جامعه را در بر دارد.

هوش معنوی دربرگیرنده مجموعه ای از توانایی ها و ظرفیت هاست که از منابع معنوی در جهت افزایش بهزیستی و انطباق پذیری فرد استفاده می کند، در این راستا، هدف پژوهش حاضر ارتباط بین هوش معنوی و مهارت های تعاملی در بین دیدگاه دانشجویان دانشگاه اصفهان است. پژوهش پیش رو از نوع کاربردی و روش تحقیق توصیفی−پیمایشی و جامعه آماری مشتمل بر کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی گروه علوم انسانی دانشگاه اصفهان بوده است. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای متناسب با حجم بوده است و بر طبق فرمول کوکران 305 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش مشتمل بر پرسشنامه محقق ساخته هوش معنوی و پرسشنامه محقق ساخته مهارت های تعاملی بوده و روایی محتوایی از سوی متخصصان تأیید و پایایی پرسشنامه ها با ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 85 و 96 درصد برآورد شده بود. نتایج پژوهش نشان می دهد که: بین تفکر وجودی و مهارت های تعاملی، بین معناسازی شخصی و مهارت های تعاملی، بین آگاهی متعالی و مهارت های تعاملی و نیز بین گسترش خودآگاهی و مهارت های تعاملی، ارتباط معناداری وجود دارد.

هدف این تحقیق، تبیین روشمندانه پاسخ این پرسش است که: مفهوم  کلیدی و دینی «توکّل» به مثابه «اعتماد به خدا و واگذاری کارهای خویش به او» و هوش فرهنگی بر ابعاد گرایش زمانی یعنی «گذشته گرایی، حال و آینده گرایی» اتخاذکنندگان تصمیمات راهبردی سازمان ها چه اندازه و چگونه اثر می گذارد؟ داده ها ازطریق پرسشنامه با روش نمونه گیری طبقه ای بین 261 نفر از تصمیم گیران راهبردی سازمان های منتخب از دو استان گیلان و زنجان توزیع و ازطریق معادلات ساختاری و با نرم افزارهای spss21 و PLS2 تجزیه وتحلیل شد. در این پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد توکّل (نیکنام)، هوش فرهنگی و مؤلفه های آن ازطریق پرسشنامه بومی شده (آنگ و همکاران) و چشم انداز زمانی (زیمباردو) که توسط محقق بازنگری شده و از مقیاس چهار گزینه ای برای سنجش متغیرهای تحقیق استفاده شد. اعتبار این سه پرسشنامه با استفاده از ضریب همسانی درونی آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با 85/0، 77/0و 74/0 تأیید شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که سه نوع  هوش فرهنگی و سه مؤلفه توکّل به خداوند، بر آینده گرایی تصمیم گیران اثر می گذارد. بیشترین اثرگذاری بر آینده گرایی تصمیم گیران را توکّل رفتاری با (49 درصد) و هوش فرهنگی فراشناخت با (38 درصد) دارد.

یکی از ویژگی های برجسته نهادهای انقلاب اسلامی برخورداری از فرهنگ انسان محور است. فرهنگ انسان محور مجموعه ای از سرمایه فکری و ارزشی است که در رفتار اجتماعی اثر می گذارد. هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی الگوی فرهنگ انسان محور یکی از نهادهای انقلاب اسلامی است. روش تحقیق توصیفی از نوع کیفی و کمی است. جامعه آماری این تحقیق، شامل خبرگان دانشگاهی و مدیران عالی سازمان در حوزه فرهنگ سازمانی است و نمونه به تعداد 14 نفر به روش هدفمند انتخاب شده اند. ابزار تحقیق پرسش نامه (محقق ساخته) طی چهار مرحله به روش فازی دلفی با استفاده از آزمون های آماری شاخص یابی و سپس اعتباریابی شد. سپس اعتبار الگو با استفاده از نظر خبرگان بررسی و تایید شد و پایایی آن با استفاده از انحراف معیار0.392 به دست آمد. الگوی فرهنگ انسان محور متناظر با بعد رفتاری در چهار مولفه: الف- شاکله وجودی(4.50)، ب- آموزش و توانمندسازی(4.58)، ج- روابط انسانی (4.64) د- رهبری و هدایت گری (4.49)، مورد شناسایی قرار گرفت. یافته ها ی فرهنگ انسان محور با میانگین ضریب 53/4 از 5 بدست آمده است و روابط انسانی با ضریب اهمیت 64/4 از میان مولفه ها فرهنگ انسان محور، رتبه اول دارد. رفتار سازمانی به موضوع چگونگی عمل افراد در هنگام کار می پردازد. این یافته بر این نکته تأکید دارد که انسان محور بودن فرهنگ یکی از نقاط قوت نهاد است. این ویژگی معلول حاکمیت روابط صمیمی است.

«نهادینه سازی» یعنی تعمیق و تثبیت باورها، ارزش ها و رفتارهای مطلوب و مقبول کارگزاران اصلی اداره جامعه، در سطوح متفاوت مدیریتیِ کلان (مدیریت دولتی) و خرد (سازمان ها و نهادها). برای تحقق و اجرایی کردن، «نهادینه سازی» الگو های متفاوتی مطرح شده است که غالباً برگرفته از مبانی و پیش فرض های غربی است. با توجه به تأثیر مبانی و پیش فرض ها در نظریه ها و الگوها، یکی از وظایف اصلی پژوهشگران فعال در حوزه علوم انسانی - اسلامی، طراحی الگوهای متناسب با مبانی و پیش فرض های اسلامی است. اولین و مهم ترین گام قبل از طراحی الگو شناسایی مفهوم و ماهیت یک گزاره است، تا ابتدا اول باید چیستی و تعریف مفهوم منظور مشخص شود، سپس به چگونگی آن پرداخته شود. از این رو، هدف اصلی این تحقیق بررسی «ماهیت و مفهوم نهادینه سازی از منظر قرآن» با تکیه بر مبانی و پیش فرض های اسلامی است. در این تحقیق از روش «تدبر در قرآن» (نقلی وحیانی) استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشانگر آن است که «نهادینه سازی از منظر قرآن فرایندی است پیوستار گونه که می تواند مثبت (رو به اعتلا) یا منفی (رو به انحطاط) باشد. جهت اعتلای آن برای کسانی است که درصدد تثبیت ایمان، و جهت انحطاط آن برای کسانی است که درصدد تثبیت کفر هستند».

منزل امام در نجف یک خانه کوچک 45 متری بود. برنامه ایشان در آن خانه به این گونه بود که نیم ساعت قبل از غروب آفتاب در پشت بام مشغول قدم زدن می شدند زیرا حیاط منزل کوچک بود و جای قدم زدن نداشت.

درصورت عدم وجود کنترل صحیح، سازمان از برنامه های خود منحرف خواهد شد. باتوجه به اینکه کنترل در هر سازمانی ریشه در فرهنگ سازمان و جامعه دارد، نیاز است که نحوه کنترل، متناسب با بوم همان سازمان باشد. در جمهوری اسلامی ایران نیاز داریم که برای کنترل از مفاهیم اسلامی استفاده نماییم. دراین راستا یکی از بهترین منابع، بیانات امیر مؤمنان علی علیه السلام است که به طور خاص در دو کتاب «نهج البلاغه» و «غررالحکم و دررالکلم» جمع آوری شده است. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون که یکی از مهم ترین روش های کیفی است و با بهره گیری از نرم افزار MAXQDA 10 انجام شده است. این زمینه، بیش از 2800 مضمون اولیه، شناسایی شد که پس از پالایش نهایی به 2718 مورد رسید. از این تعداد 1088 مضمون اولیه مربوط به نهج البلاغه و 1630 مورد مربوط به غررالحکم و دررالکلم است. مضامین اولیه درقالب 133 مضمون اصلی دسته بندی و سپس 133 مضمون اصلی درقالب 38 مضمون سازمان دهنده سازماندهی شد. 38 مضمون سازمان دهنده نیز درقالب هشت مضمون فراگیر قرار گرفتند. این هشت مضمون عبارتند از: ویژگی های نیروی انسانی، انواع کنترل، اصول حاکم بر کنترل، تنبیه و تشویق، ضرورت کنترل، بسترسازی، آفات کنترل و پیامدها. درنهایت همه مضامین، ذیل مضمون فراگیر کنترل اسلامی از دیدگاه امام علی علیه السلام قرار گرفتند.