روح الله منصوری سپهر

چکیده: فرهنگ به¬عنوان ارزشها، نگرشها، اعتقادات و الگوهای تفکر، تاثیر عمده¬ای بر تمام جوانب زندگی اجتماعی و سازمانی و فردی دارد. به¬علاوه، با توجه به جهانی¬سازی و افزایش تاثیر فرهنگ در ارتباطات و تجارت بین¬الملل، به¬نظر می رسد علوم اجتماعی و روان¬شناسی بایستی با تاکید بیشتری به عوامل میان فرهنگی نگاه کند. سنجش ابعاد مختلف فرهنگ در کنار این واقعیت که ارزشهای فرهنگی ممکن است با گذشت زمان تغییر یابد، توسعه ابزارهای معتبر برای اندازه¬گیری این ارزشها را ضروری می¬سازد. از این¬رو هدف این پژوهش بررسی ویژگیهای روان¬سنجی پرسشنامه ارزشهای فرهنگی هافستد، که یکی از ابزارهای جامع و جدید در این زمینه می¬باشد در جامعه ایرانی است. به این منظور 800 نفر دانشجو (300 مرد و 500 زن) با استفاده از نمونه انتخاب شده و به ماده¬های این مقیاس پاسخ دادند. داده¬ها با استفاده از نرم¬افزار spss و روش تحلیل عامل اکتشافی، مولفه¬های اصلی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این تحلیل با چرخش واریماکس در نهایت منجر به حذف 6 آیتم از پرسشنامه اصلی و استخراج 4 عامل مجزا شد. اعتبار پرسشنامه نیز با روش محاسبه آلفای کرونباخ در حد قابل قبول به¬دست آمد.

زمینه و هدف: علایم گستره طیف اتیسم می تواند بدون اختلال واضح در زندگی روزانه در افراد عادی وجود داشته باشد. پژوهش حاضر به بررسی ساختار عاملی پرسش نامه علایم اتیسم (BAPQ یاBroad Autism Phenotype Questionaire) و مقایسه شاخصه های روان سنجی آن با پرسش نامه شناخت اجتماعی (AQ یا Autsim Quotient) می پردازد. مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی از نوع همبستگی، 351 نفر از دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی دو پرسش نامه شناخت اجتماعی (AQ) و پرسش نامه علایم اتیسم (BAPQ) را تکمیل نمودند که برای بررسی علایم اتیسم در جمعیت عادی طراحی شده اند. تحلیل عاملی اکتشافی برای بررسی ساختار عاملی و روایی سازه، و سه روش محاسبه آلفای کرونباخ، دو نیم کردن و آزمون- بازآزمون برای بررسی پایایی مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی، 4 عامل مجزا را در پرسش نامه علایم اتیسم نشان داد که روی هم رفته 37 درصد از واریانس داده ها را تبیین می کنند. دو بعد مشکلات زبانی و شخصیت انعطاف ناپذیر و نمره کلی پرسش نامه طیف اتیسم (BAPQ) و دو بعد ارتباط و تصور و نمره کلی پرسش نامه شناخت اجتماعی (AQ) قابلیت افتراق دو جنس را دارد که تاییدی بر روایی افتراقی این دو پرسش نامه است. پایایی پرسش نامه علایم اتیسم (BAPQ) با روش آلفای کرونباخ 82/0 به دست آمد. نتیجه گیری: براساس یافته های این پژوهش، پرسش نامه علایم اتیسم (BAPQ) ابزاری مناسب تری از نظر روایی و پایایی است و روایی افتراقی بهتری دارد. استفاده از این ابزار در پژوهش های آتی پیشنهاد می شود.

مقدمه: مطالعات نشان داده است نقاط قوت و ضعف کنش های شناختی افراد اتیسم به صورت ملایم تری در مردان وجود دارد، به طوری که مردان در برخی کنش های شناختی، مانند تعاملات اجتماعی و همدلی در مقایسه با زنان عملکرد ضعیف تری نشان می دهند. این در حالی است که کنش شناختی توجه اشتراکی که مبنایی برای تعاملات اجتماعی محسوب می شود در افراد مبتلا به اتیسم مختل است. روش: در پژوهش حاضر به بررسی این کنش در مردان در مقایسه با زنان پرداخته شد. آزمودنی های این پژوهش شامل 57 (32 زن، 25 مرد) دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی است که به صورت نمونه گیری در دسترس در این مطالعه شرکت کردند. با استفاده از ابزار ردیاب چشم رفتار و زمان توقف نگاه و حرکت چشم افراد و نیز پاسخ درست آزمودنی ها در رابطه با تکلیف کامپیوتری توجه اشتراکی ثبت شد. یافته ها: با استفاده از تحلیل واریانس یک راهه و دوراهه مشخص شد مردان الگوی نگاه کردن متفاوتی با زنان و پاسخ های درست کمتری داشتند. همچنین مردان مدت زمان بیشتری به محرک هدف نگاه می کنند. همچنین در تصاویر پیچیده تر مردان مدت زمان بیشتری را صرف یافتن تصویر هدف و نیز صرف نگاه کردن به تصویر هدف می کردند. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش در راستای تأیید نظریه مغز مردانه اتیسم بر وجود کنش ضعیف تر توجه اشتراکی در مردان در مقایسه با زنان است.

با گسترش رویکرد روان شناسی مثبت نگر، توجه فزاینده ای به خوش بینی و ویژگی های شخصیتی مبتنی بر آن جلب شده است. پژوهش ها حاکی از تفاوت بین افراد خوش بین و افراد بدبین در میزان توجه به اطلاعات و محرک های محیطی مثبت و منفی است. اما به علت ماهیت شناختی توجه، انتظارات و اهداف افراد نیز در توجه به محرک ها نقش دارند. هدف پژوهش حاضر بررسی اثر تعاملی خوش بینی و هدفداری بر سوگیری توجه بود. به این منظور 60 شرکت کننده با استفاده از آزمون جهت گیری زندگی (LOT) به دو گروه خوش بین و بدبین تقسیم شدند. شرکت کنندگان محرک های منفی و مثبتی را تماشا کردند که برای نیمی از آنها تداعی-کننده هدف بود و برای نیم دیگر این ویژگی را نداشت. الگوی حرکات چشم آنها با استفاده از دستگاه Eye-tracking مدل SMI مورد سنجش قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که افراد خوش بین هدفدار به طور معنادار بیشتر از خوش بین های بی هدف به محرک مثبت نگاه کردند ولی بدبین های هدفدار تفاوتی با افراد بی هدف نداشتند. در مورد محرک منفی نیز تفاوتی بین گروه ها مشاهده نشد. نتایج به دست آمده حاکی از اثرگذاری تعاملی خوش بینی و هدفمندی در سوگیری توجه افراد است و همچنین این دو به عنوان سازه های عاطفی و شناختی، اثر یکدیگر را تعدیل می کنند.

افکار ناکارآمد حرفه ای بر همه جنبه های زندگی حرفه ای تاثیر می گذارند و تبیین کننده بسیاری از مشکلات حرفه ای در سطح فردی و حتی سازمانی هستند. با توجه به این امر، سامپسون و همکاران (1996) سیاهه افکار حرفه ای را تدوین نمودند. به دلیل اهمیت سنجش این افکار در حیطه های مشاوره شغلی و بهره وری سازمانی و با توجه به فقدان ابزار مناسب برای ارزیابی این افکار در جامعه ایران، پژوهش حاضر با هدف اعتباریابی و بومی سازی ابزار مذکور برای جامعه ایرانی انجام شد. به این منظور، تعداد 465 نفر از کارمندان زن و مرد بخش های مختلف دانشگاه بقیه الله با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند و این سیاهه را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از روش تحلیل عامل اکتشافی و با رویکرد تحلیل مولفه های اصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که سیاهه مذکور در نمونه این پژوهش از 4 عامل عمده اشباع شده است و پس از حذف برخی آیتم ها که به استحکام ساختار عاملی کمک چندانی نمی کردند از اعتبار بسیار مناسبی (آلفای کرونباخ بالاتر از 9/0) برخوردار است.

هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر تمرکز بر خودپنداره بر تعدیل کنندگی عزت نفس در فرایندهای ناهماهنگی شناختی بود. روش: این پژوهش از نوع شبه آزمایشی بود. به دلیل وجود 4 گروه در این آزمایش و لزوم حضور حداقل 15 نفر در هر گروه، از جامعه 400 نفری دانشجویان ساکن در خوابگاه پسرانه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، 60 نفر با روش نمونه گیری در دسترس (به دلیل عدم دسترسی به فهرست اسامی آنها) انتخاب و با اجرای مقیاس عزت نفس روزنبرگ ( 1965 ) به دو گروه دارای عزت نفس بالا و پایین تقسیم و هر یک از این گروهها نیز به طورتصادفی در دو گروه متمرکز برخود و نامتمرکز برخود جایگزین شد. آنها در پارادایم ایفای نقش/ ناهماهنگی (نایل، کورل، دریک، گلن، اسکات و استاکی ( 2001 ) شرکت کردند که در آن، یکی از افراد محبوب و مورد علاقه شان درخواست کودکی 10 ساله را رد و توجیه ناکافی برای آن ارائه میکرد. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد در شرایط متمرکز برخود، برخلاف شرایط نامتمرکز، محبوبیت فرد موردعلاقه در شرکت کنندگان دارای عزت نفس بالا به طورمعناداری بیش از شرکت کنندگان دارای عزت نفس پایین کاهش یافت. نتیجه گیری: اثر عزت نفس در کاهش ناهماهنگی، زمانی رخ میدهد که افراد بر خودپنداره متمرکز شده باشند. ازاینرو ارائه راهکارهای مواجهه با ناهماهنگی شناختی و تعارض های ناشی از آن باید مطابق با سطح عزت نفس و با برجسته کردن نقش خود افراد همراه باشد.

هدف این پژوهش آزمون الگوی ناهماهنگی شناختی معیارهای خود(استون و کوپر،2001) بود که به منظور تبیین تناقضات موجود بین دیدگاه های مختلف درباره نقش «خود»در فرایند های ناهماهنگی شناختی انجام شد. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه گواه و جامعه آماری کلیه دانشجویان کارشناسی رشته روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال1388 به تعداد250 نفر بود.150 نفر از آنها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و با توجه به نمرات عزت نفس که به وسیله آزمون عزت نفس روزنبرگ(1965)سنجیده شد به دو گروه دارای عزت نفس بالا و پایین تقسیم گردیدند و سپس با توجه به فرضیه های پژوهش در 4 گروه آزمایشی و 1 گروه گواه گمارده شدند. این افراد با استفاده از پارادایم موافقت القاشده دچار ناهماهنگی شدند. سپس با توجه به پیش بینی های الگوی ناهماهنگی شناختی معیارهای خود، طی مداخله ای کوتاه چند خوداسنادی خنثی و مثبت برای آزمودنی ها بر میزان کاهش ناهماهنگی آنها اندازه گیری شد. یافته ها: یافته ها نشان داد در گروههایی که خوداسنادی های خنثی برایشان قابل دستیابی شده بود، عزت نفس هیچ نقشی در کاهش ناهماهنگی نداشت.اما در بقیه گروهها عزت نفس آزمودنی ها بر میزان کاهش ناهماهنگی آنها اثرگذار بود. نتیجه گیری: این نتایج از پیش بینی های الگوی ناهماهنگی شناختی معیارهای خود پشتیبانی میکند، یعنی این الگو میتواند تناقض های بین دیدگاه های جدید درباره ناهماهنگی را تبیین کند.بدین ترتیب که درموقعیتهای ناهماهنگی- زا میتوان با توجه به سطح عزت نفس افراد، تکالیف دربردارنده معیارهای شخصی یا هنجاری را ارائه کرد و زمینه کاهش ناهماهنگی و حل تعارضهای ناشی از آن را فراهم کرد.

هدف: هدف پژوهش تعیین اثر بازگشت پذیری انتخاب بر تغییر نگرش در پارادایم انتخاب آزاد نظریه ناهماهنگی شناختی فستینگر (1957) بود. روش: پژوهش شبه آزمایشی در قالب طرح بین آزمودنی 4 گروهی با پیش آزمون، پس آزمون و گروه گواه و جامعه آماری 650 دانشجوی روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 94-1393بود. برای حضور 15 نفر در هر گروه طبق پیشنهاد دلاور (1396)، 60 نفر از آ ن ها به شکل نمونه گیری در دسترس و همتاسازی از نظر سن و جنس انتخاب و به دو گروه انتخاب آسان و دو گروه دشوار 30 نفری و هریک به گروه های انتخاب بازگشت پذیر و بازگشت ناپذیر 15 نفری تقسیم شدند. هشت آزمون روان شناسی که بر اساس میزان پیچیدگی انتخاب شده بودند به آزمودنی ها داده شد تا قبل و بعد از انتخاب به ارزیابی مطلوبیت آن ها بپردازند. گروه بازگشت پذیر پس از انتخاب می توانستند آن را عوض کنند. تغییر نگرش، به وسیله پرسشنامه پژوهشگر ساخته 1393 این پژوهشگران، در پیش آزمون و پس آزمون سنجیده شد. با حذف 6 پرسشنامه های ناقص، داده های 54 نفر با تحلیل واریانس عاملی تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد در گروه های انتخاب دشوار، نگرش گروه انتخاب بازگشت ناپذیر به گزینه انتخاب شده به طورمعناداری مثبت تر شد درحالی که در گروه انتخاب بازگشت پذیر نگرش منفی تر شد (48/29=F، 001/0=P). نتیجه گیری : این نتایج نشان می دهند فقط در انتخاب های بازگشت ناپذیر تغییر نگرش مثبت رخ می دهد. از این رو فروشندگان کالا و خدمات برای کمک به مثبت تر شدن نگرش خریداران، بهتر است فرایند تعویض کالا را بیش از حد هموار نسازند.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه میزان برانگیختگی حافظه عناصر شناختی و هیجانی خبر در دانشجویان دانشگاه های تهران بوده که به صورت آزمایشی انجام شده است. جامعه آماری، تمامی دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دختر و پسر دانشگاه های شهر تهران را در برمی گیرد که از میان آنها 60 نفر ابتدا، به صورت خوشه ای و سپس به طور هدفمند انتخاب شده اند. ابزار مورد استفاده نیز شامل پرسشنامه های اطلاعات جمعیت شناختی، پیگیری اخبار صداوسیما، آزمون یادآوری و قطعه های اخبار بوده است. تحلیل داده ها از طریق آزمون تحلیل واریانس آمیخته نشان داد که اثر اصلی جنس، پیگیری و شبکه بر حافظه عناصر شناختی و حافظه عناصر هیجانی معنادار است. با توجه به نتایج، دختران بیش از پسران به عناصر هیجانی توجه می کنند و آنها را به یاد می آورند. در مقابل، پسران عناصر شناختی اخبار را بیشتر به خاطر می سپارند. همچنین اخبار شبکه 2 عناصر هیجانی بیشتری دارد و گروه دختران آن را بیشتر دنبال می کنند درحالی که اخبار شبکه خبر به لحاظ عناصر شناختی و برای گروه پسران جذاب تر است. به این ترتیب، به نظر می رسد که بهتر است سازمان صداوسیمای ایران به منظور اثرگذاری بر مخاطبان به این نوع اثرات توجه بیشتری نشان دهد و مؤلفه های اثرگذار بر هر جنس را به درستی به کار گیرد.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثر شکل نوشتاری و آشنایی افراد با متن بر دو مورد از شاخصه ای عمده حرکات چشم، یعنی تثبیت چشم و واپسگرد، در حین خواندن متون به صورت هدفمند و غیرهدفمند بود. روش: روش مطالعه شبه آزمایشی و جامعه آن حدود 500 دانشجوی دختر کارشناسی روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال تحصیلی 92- 1391 بود. از بین آنها 47 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و به دو گروه خواندن هدفمند و غیرهدفمند تقسیم شد. محرکها چهار متن مختلف به صورت متن آشنا-شکل نوشتاری لوتوس، متن آشنا-شکل نوشتاری خودکار، متن ناآشنا - شکل نوشتاری لوتوس و متن ناآشنا- شکل نوشتاری خودکار بود. حرکات چشم با استفاده از دستگاه پایشگر حرکات چشم اندازه گیری و دادهها با تحلیل واریانس آمیخته تحلیل شد. یافته ها: تحلیلها، نشان داد اثرات اصلی در مورد تثبیت چشم معنادار است. تعداد تثبیت گروه خواندن غیرهدفمند بیشتر و به علاوه اثرتعاملی گروه و شکل نوشتاری معنادار بود. درکل آزمودنی ها تثبیت بیشتری بر متون ناآشنا و متون دارای شکل نوشتاری معمولی داشتند. نتیجه گیری: در موارد تنظیم متون آموزشی به ویژه در محیط مجازی، استفاده از شکل نوشتاری معمولی باعث جلب دقت بیشتری و یادگیری بهتر میشود. به علاوه، برای متون ناآشنا اثربخشی بیشتری را به دنبال دارد.

این پژوهش با هدف تعیین نقش محتوای اخبار بر میزان یادآوری و توجه دانشجویان انجام شد که بهصورت آزمایشی در آن بهطور همزمان از طرح بین آزمودنی و درونآزمودنی استفاده شد. از میان دانشجویان مرد و زن کارشناسی و کارشناسی ارشد دورههای حضوری دانشگاههای دولتی شهر تهران شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 97 - 96 ، 60 نفر ابتدا بهصورت خوشهای و سپس هدفمند انتخاب شد. ابزارهای استفادهشده شامل پرسشنامه پیگیری اخبار صداوسیما، پرسشنامه یادآوری، دستگاه ردیابی حرکات چشم، مقیاس ارزیابی اثرگذاری اخبار و قطعههای اخبار بود که بر نمونه اجرا و دادهها توسط نرمافزار spss21 تحلیل شدند. آزمون تحلیل واریانس آمیخته نشان داد محتوای اخبار شبکه 1 و خبر بیش از شبکه 2 و 3 محتوای با بار شناختی دارد ) p=0/01 ( و مردان، بیشترْ عناصر شناختی را و زنان، عناصر هیجانی را به یاد میآورند ) p=0/001 (. همچنین، طول مدت تثبیت مردان بر اخبار با محتوای شناختی بیش از زنان به دست آمد که بیانگر توجه و یادآوری بیشتر مردان است ) p=0/001 (؛ بنابراین، نیاز است سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی باتوجهبه جنسیت مخاطب، محتوای اخبار را بهصورت شناختی یا هیجانی ارائه دهد تا توجه و یادآوری بیشتر مخاطبان را بههمراه داشته باشد.

مقدمه: سیاهه شناخت اجتماعی- فرم والدین، ابزاری است که برای ارزیابی مهارت ذهن خوانی در طول دوران کودکی طراحی شده است. هدف از پژوهش حاضر ساخت و بررسی ویژگی های روانسنجی سیاهه شناخت اجتماعی (ساشا) بود. روش: طرح پژوهش حاضر، جزء طرح های توصیفی- همبستگی مبتنی بر روانسنجی بود. بدین منظور سیاهه شناخت اجتماعی که دارای 44 عبارت است با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای بر روی 492 کودک 3 تا 12 ساله شهر تهران اجرا شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. یافته ها: نتیجه تحلیل عاملی تأییدی وجود سه عامل چک لیست مذکور را مورد تأیید قرار داد. از سوی دیگر نتایج ضریب همبستگی شواهدی دال بر روایی همگرای سیاهه شناخت اجتماعی با ضریب نظریه را فراهم کرد. همچنین به منظور سنجش پایایی سیاهه از ضریب آلفای کرونباخ و همبستگی خرده مقیاس ها با نمره کل استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس نظریه ذهن پایه (81/0)، نظریه ذهن مقدماتی (98/0)، نظریه ذهن پیشرفته (97/0) و نمره کل سیاهه (98/0) به دست آمد. نتیجه گیری: به طور کلی می توان از سیاهه شناخت اجتماعی به عنوان ابزاری سودمند برای غربالگری، تشخیص، پژوهش و سایر زمینه های مداخلاتی بهره برد. واژگان کلیدی: اُتیسم، شناخت اجتماعی، نظریه ذهن پایه، نظریه ذهن مقدماتی، نظریه ذهن پیشرفته.

به دلیل اثرگذاری جزم اندیشی بر بسیاری از حوزه های زندگی فردی و اجتماعی، پژوهش های زیادی با تمرکز بر این سازه شناختی انجام می گیرد. اما به دلیل فقدان ابزاری برای سنجش جزم اندیشی برای جامعه ایرانی، هدف پژوهش حاضر آماده سازی پرسشنامه جزم اندیشی روکیچ و بررسی پایایی و روایی آن در دانشجویان ایرانی بود. از میان جامعه دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی،در نهایت تعداد 412 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و نسخه فارسی پرسشنامه های جزم اندیشی روکیچ و زیرمقیاس سبک تفکر محافظه کارانه پرسشنامه سبک های تفکر استرنبرگ را تکمیل نمودند. داده ها از طریق تحلیل عامل اکتشافی و با رویکرد مولفه های اصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. تحلیل ها نشان داد پرسشنامه جزم اندیشی از 12 عامل دارای ارزش ویژه بالاتر از 1 اشباع شده است که روی هم رفته 56 درصد از واریانس نمرات را تبیین می کنند. آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه 75/0 به دست آمد و همبستگی نمرات پرسشنامه با نمرات زیرمقیاس سبک تفکر محافظه کارانه مثبت و معنادار بود. نتیجه پژوهش حاضر حاکی از این است که این پرسشنامه برای اجرا در جامعه دانشجویان ایرانی نسبتا مناسب است.