غلامرضا آذری

سینمای واقع گرایانه که موج نوی سینمای ایران است 1340 به وجود آمد که بی شباهت به موج نو سینمای فرانسه نبود. فیلم کلوز آب عباس کیارستمی نمونه ای از این مکتب می باشد. فیلم کلوزآپ، به بحران اخلاقی که در جامعه وجود دارد اشاره می کند، بحرانی فارغ از نوع طبقه فرهنگی، اقتصادی و...کارگردان در این فیلم، فروپاشی اخلاقی را چون بیماری مسری می داند که برای مبتلا نشدن به آن هشدار می دهد. هدف از این پژوهش تحلیل سکانس های فیلم کلوز آب با استفاده از الگوی همنشینی و جانشینی می باشد. در این پژوهش جهت تحلیل فیلم از تحلیل همنشینی و تحلیل جانشینی استفاده شد. در سطح تحلیل همنشینی فیلم های مورد مطالعه، کارکرد هر سکانس بررسی می شود. سکانس ها در کنار یکدیگر زنجیره ای از رویدادها را شکل می دهند. ولی تحلیل جانشینی به معنای جستجوی الگوی پنهان تقابل نهفته در متن و سازنده معناست. پژوهش حاضر کل داستان فیلم کلوزآپ به کارگردانی عباس کیارستمی را به عنوان جامعه آماری مورد تحلیل قرار می دهد. حجم نمونه به صورت کمی نخواهد بود و روایت فیلم با در نظر گرفتن گفتگوها در قالب پلان ها و سکانس ها مد نظر است.

برخی از روش های بنیادینِ ”مطالعات رسانه ای“ بررسی جنبه های زیباشناختی، نشانه شناختی و محتوا کاویِ ارتباطات غیرکلامیِ ”تصاویر سینما“ به مثابه یِ رسانه جمعی توده وار است. سینما از آغازین روزهای پدید آمدن، تنها یک وظیفه مهّم ارتباطی بر عهده داشته است و آن هم برقراریِ ارتباط با ”مخاطب“. بازیگران سینمای کمدی ”صامت“ از همان ابتدا موفق شدند که این وظیفه ارتباطی را عملی سازند. آنان با به کار گیریِ مؤثر حرکات و رفتارهای غیرکلامی به ارزش واقعی و اصیلِ ”سینمای صامت هالیوود و شیوه های بازیگریِ“ آن معنا دادند و این ژانر سینمایی را توأم با ابعاد تفریحی، سرگرم کننده و خنده آورش غٍنا بخشیدند ودر بین ”مخاطبان جهانی“ که هر کدام دارای فرهنگ هایِ متفاوتی بودند، شناساندند. نظریه ها و پژوهش های کلاسیک و معاصر مربوط به کمدی، نشانه شناسی و ارتباطات غیرکلامی؛ فعالیت تاریخی، هدف مند و تأثیرگذار این کمدین هایِ مشهور را به تأیید می گذارد. این مقاله با طرح مفهوم و درک نشانه شناسانه یِ ارتباطات غیرکلامی در بین کمدین هایِ برگزیده ی سینمای کلاسیک صامت هالیوود، علل و چرایی وضعیت موفقیت آمیز آنان را به آزمون و توضیح می گذارد.

این مقاله با رویکرد تاریخ گرایی Historicism به تحلیل توصیفی تحقیق در ارتباطات جمعی Mass Communication و پیامدهای اجتماعی آن می پردازد. هدف اصلی مقاله ارائه چشم اندازهای علمی - کاربردی این حوزه و میزان تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اندیشمندان ارتباطی نسبت به حوزه ارتباطات است.

یکی از زمینه‎های اساسیِ مورد توجه صاحبنظران و اندیشمندان حوزة «روان‎شناسی ارتباطات جمعی» مبحث پیچیدة «مخاطب‎شناسی» رسانه‎ها است. در این بین، سهم «ماهواره‎ها» و شناخت‎شناسیِ مخاطبانِ متعدد آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. سعی و تلاش ابداع‎گران اولیة ماهواره‎ای بر آن بود که از مفهوم ذهنی خود فراتر رفته و اضطراب انسان ارتباطی عصر اطلاعاتی امروز را کاهش دهند. اما این حرکت ارتباطی کامل نشد و ما همواره پدید آمدن انواع آسیب‎های روانی را در مخاطبان ماهواره‎ای شاهد بوده‎ایم. بخشی از این آسیب‎های روانی، جنبة فرهنگی ـ اجتماعی دارند و بخشی دیگر، شخصی ـ محیطی. هدف اصلی مقاله حاضر، آشکارسازی یکی از ابعاد مهم مخاطبان ماهواره‎ای از دیدگاه آسیب‎شناختی روانی است. در این نوشتار «بی‎خویشتن شدگی» (Depersonalization) مخاطبان ماهواره‎ای به عنوان «متغیر وابسته» به طور مبسوط مطمح نظر قرار می‎گیرد؛ زیرا نویسنده معتقد است برنامه‎های ماهواره‎ای «متغیرهای مستقل» هستند. برای بررسی دقیق، نخست پس از طرح مسئله، تعاریف و توصیف‎هایی از این مفهوم ارائه می‎شود؛ سپس با توجه به نظریه‎های عضوی و روان‎شناختی، ابعاد موضوع شفاف شده و در نهایت با اتکا به پژوهش‎های عملی کلاسیک در این خصوص سعی می‎شود به پرسش‎های مسئله پاسخ داده شود. در پایان مقالة حاضر، نویسنده با توجه به رویکردهای نظری مسائل آسیب‎شناختی مخاطبان ماهواره‎ای به این نتیجه می‎رسد که «اختلال شکل تفکر» (Formal Thought Disorder) و انواع آن عامل اصلی «بی‎خویشتن شدگیِ» مخاطبان ماهواره‎ای است.

«رادیو» به مثابه یک رسانه «حسی ـ شنیداری» به خواست و اراده تام وابسته است و نه خواست و اراده ناقص. این «اراده» (Will) گاه به دلیل جبر سازمانی از سوی «مدیر رسانه» به منظور طرح یک برنامه اثرگذار و گاه از سوی «برنامه ساز» یا فاعلِ رسانه ای به نیّت «نفوذ در مخاطب» برای تحریک و برانگیختگیِ او به کار می آید. این مقاله، در هدف بنیادی خود بر آن است تا مفهوم «اراده» را به لحاظ «فلسفی ـ روان شناختی» بکاود و از پرتو چنین رویکردی راه کارهایی را برای خلقِ «حرکت» (Motion) در این رسانه ارائه دهد. بنابراین، نخست از «اراده» و ابعاد معناییِ آن سخن می رانیم و سپس، به وجوه «عینی و ذهنیِ» آن نظر می افکنیم و در پایان به این نتیجه می رسیم که هر حرکتی در رسانه رادیو ـ به ویژه، حرکت های خودآگاهانه ـ نیازمند اراده معطوف به «اختیار جمعی»ست و نه «جبر زمانی» یا «مکانی».

اگر «تبلیغات تجاری» (Advertising) بتواند پیام ارتباطی خود را به درستی انتخاب و آن را به مخاطبان به گونه‎ای عرضه کند که مخاطبان پیش از بیرون رفتن برای خرید کالای مورد نظر پیام را دریافت کنند، مطمئناً توانسته است «حس»ِ (Sense) یافت و «دریافت» (Perception) یا «ادراک»ِ آنها را تحت تأثیر قرار دهد. تبلیغ تجاریِ «موفق» باید توجه مخاطب را جلب کند و تأثیری خاطره‌انگیز داشته باشد. تبلیغ تجاری «مُفید» باید معنایی قابل دریافت راعرضه کند؛ تبلیغ تجاریِ «اثربخش» باید کُنشِ خرید مخاطبان را تحریک کند و بالاخره تبلیغ تجاری «مطلوب» باید دریافت حسیِ مخاطبان را بیدار کند. هدف بنیادیِ تألیف این مقاله، ارائة دیدگاهی جدید از تبلیغات تجاری با تأکید بر اثرات آسیب‌شناسیِ دریافت مخاطبان است. در این اثر، برای بررسی عملکرد‎های آسیب‌شناسیِ دریافت مخاطبان از تبلیغات تجاری، نخست پس از نقلِ دو گزارش و طرح مسئله ـ تعاریفی مبسوط از «حس یافت و دریافت مخاطبان» ارائه می‌شود؛ سپس با طبقه‌بندیِ کاربردیِ انواع دریافت و نسبتِ علّی آن با تبلیغات تجاری سعی خواهد شد «توهم» (Hallucination) و وجوه مختلف آن در مورد مخاطبان تجزیه و تحلیل شود تا نشان داده شود که چطور تبلیغات تجاری بی‌اثر می‌تواند این‌ گونه بر دریافت مخاطبان اثر بگذارد. در پایان این نوشتار، نویسنده با توجه به رویکرد‎های نظری مُتقَن به این نتیجه می‌رسد که عاملِ اصلی «محرومیت حسیِ» (Deprivation – Sensory) مخاطبانِ تبلیغات تجاری همانا «تصویرسازی نابه‌هنجار» (Abnormal Imagery) است که امروزه حوزة وسیعِ آسیب‌شناسی دریافت مخاطبان تبلیغات تجاری را پدید آورده است.

بی‌تردید از دیدگاه علم«ارتباطات جمعی»(mass communications)رسانه‌ای همچون «تلویزیون» با قدرت خاصی که از جنبه های متعدد سمعی-بصری دارد، از جایگاهبسیار ویژه‌ای برخورداراست. جامعه‌شناسان ارتباطگرا برقدرت بیشتر رسانه‌ تلویزیون در مقایسه با سایر رسانه ها (رادیو،مطبوعات،سینماو...) تاکید بسیاری می‌ورزند و در برخی از مواقع از تلویزیون به عنوان «رسانه‌ای با ساختار اجتماعی پیچیده» نام می‌برند و مقام شاخصی را برای آن قائل می‌شوند. به عقیده برخی از پژوهشگران رسانه‌ای، تلویزیون از حدود سالهای 1950 به بعد به صورت کالای مصرفی عمومی مطرح شد؛ خانواده ها بسرعت آن را پذیرفتند و در محدوده خانوادگی آن را وارد کردند.

فیلم کلوز آپ به نویسندگی و کارگردانی عباس کیارستمی در سال 1368 ساخته شده است. این فیلم نمونه موفق از سینمای رئال است. که خط داستانی مشخصی را بر اساس رتبه بندی نشریه سایت اندساوند از بین 50 فیلم برتر تاریخ سینما در رتبه 40 و برتر تاریخ سینما را انتخاب کردند که فیلم کلوز آپ با کسب 31 رأی در رتبه چهل هفتم قرار گرفت.این تحقیق در چارچوب روش کیفی با رویکرد نشانه شناسی انجام شده است و از نظر مفاهیم و شاخصه های تحلیلی مرسوم در مطالعات نشانه شناسی بهره گرفته است.در این تحقیق با روش تمام شماری تمام صحنه های فیلم کلوز آب عباس کیارستمی را که شامل هشتاد صحنه است بررسی و تجزیه و تحلیل کرده ایم به این دلیل حجم نمونه با جامعه آماری یکی است. و از روش تحلیل الگوی بارتی استفاده شد.مطابق الگوی روایی بارت، فیلم از طریق پنج رمزگان بارتی شامل رمزگان هرمونتیکی، رمزهای واحدهای کمینه معنایی یا دال ها، رمزگان نمادین، رمزگان کنشی و رمزگان فرهنگی یا ارجاعی تحلیل شد.