بهزاد قنسولی

مهارتِ خواندن و درک مطلب و محیط دانشگاه پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند و ضعف و ناتوانی در این مهارت می تواند به زندگی دانشگاهی دانشجویان لطمه ای جدّی بزند. از همین رو سنجش این توانمندی بخش بسیار مهمّی از آزمون های بسندگی زبان فارسی برای غیر فارسی زبانان را به خود اختصاص می دهد؛ ازجمله آزمون زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد که بیش از چهار سال است به عنوان معیاری برای سنجش دانشجویان غیرفارسی زبان برای ورود به دانشگاه های ایران، در برخی شهرهای ایران و عراق برگزار می شود. در این پژوهش با کمک مدل آماری رش، به بررسی داده های گردآوری شده بخشِ خواندن یکی از آزمون های برگزارشده در مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد پرداختیم. بررسی ها حاکی از این بود که پایایی بخشِ خواندن آزمون ۷۶/0 است که برای یک آزمون سرنوشت ساز رقم بالایی به شمار نمی آید. همچنین نقشه آزمودنی- پرسش، بیانگر این نکته بود که سؤالات آزمون عمدتاً در سطح داوطلبانِ متوسّط هستند. اما نقطه قوت این آزمون را می توان تعداد نسبتاً زیاد پرسش ها و نیز تنوع آنها از نظر نوع اطلاعات خواسته شده دانست. مقایسه آزمون با مبانی نظری ارائه شده توسّط طرّاحان تافل این امکان را فراهم کرد تا راهکارهایی برای بهبود پایایی آزمون ارائه بدهیم. سؤالات آزمون بسندگی فارسی دانشگاه فردوسی مشهد از نظر نوع مطابقت، عمدتاً از نوع محل یابی و یا سلسله ای هستند و پرسش هایی از نوع ترکیبی و تولیدی می تواند به سخت تر شدن سؤالات بینجامد. اگر از منظر اهداف خواندن به آزمون نگاهی بیندازیم، مشاهده می کنیم که سؤالات عمدتاً متناسب با اهداف خواندن برای پیداکردن اطّلاعات و نیز خواندن برای رسیدن به درک مقدّماتی هستند. به نظر می رسد که این آزمون به سؤالاتی متناسب با اهداف خواندن برای یادگیری و نیز هدف خواندن برای ادغام اطّلاعات در بین چند متن مختلف نیاز دارد که از سطح دشواری بالاتری برخوردار هستند.

هدف این مقاله طراحی و اعتبارسنجی شاخص سنجشی است که بتوان با آن هوش روایی در نوشتار را ارزیابی کرد. پیش نویس ابتدایی این شاخص که براساس تعریف رندال (1999) از هوش روایی تهیه شده، شامل 13 گزینه است که هرکدام از آن ها بخشی از تعریف رندال را در بر می گیرد. در راستای روایابی این شاخص سنجش، از 200 زبان آموز ایرانی که در سطح FCE به یادگیری زبان انگلیسی مشغول بودند خواسته شد تا پویانمایی کوتاهی را ببینند و آن را در قالب نوشتار برای دوست خود تعریف کنند، درحالی که اجازه یادداشت برداری و استفاده از هیچ گونه منبع زبانی را نداشتند. سپس تمام نوشته ها، براساس شاخص سنجش طراحی شده در طیف لیکرت نمره گذاری شدند و تحلیل آماری EFA بر روی نمرات صورت گرفت. نتیجه این پژوهش به شاخص سنجشی دَه گزینه ای ختم شد که دارای اعتبار 88/0 می باشد و سه فاکتور کلی را در بر می گیرد. این سه فاکتور عبارت اند از: انسجام داستان، شناسایی و معرفی عناصر داستان، فصاحت و بلاغت.

مطالعة حاضر به بررسی رابطة بین عملکرد زبان آموزان ایرانی در بخش خواندن آزمون تافل با راهبردهای تست زنی و نیز آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن می بپردازد. شصت و دو دانشجوی رشتة زبان انگلیسی به طور تصادفی انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از آزمون بسندگی دانش زبانی نلسون نمونه، بخش درک و مطلب، آزمون تافل، پرسش نامة راهبردهای تست زنی و پرسش نامة آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن ((MARSI استفاده شد. داده ها از طریق آمار توصیفی و آزمون های آماری همبستگی و تی تست مستقل با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخة 19 مورد تحلیل شد. آزمون همبستگی پیرسون نشان داد که بین استفاده از راهبردهای تست زنی و بخش خواندن آزمون تافل همبستگی منفی (13/0-) و بین آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن با بخش خواندن آزمون تافل همبستگی پایینی (17/0) وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که دانشجویان بیشتر از مؤلفة راهبردهای استدلالی خواندن استفاده می نمایند. به علاوه، تحلیل همبستگی پیرسون نشان داد که بین سطح بسندگی زبان انگلیسی و نمرات دانشجویان در بخش خواندن آزمون تافل رابطة معناداری وجود دارد (r =0.74، (p< 0.001 . در پایان، پیشنهادهایی برای استفاده از راهبردهای پاسخ به سؤالات خواندن آزمون تافل ارائه می شود.

هدف پژوهش حاضر، طراحی و رواسازی پرسش نامه ای برای سنجش هیجان ها معلم هاست. بدین منظور، پرسش نامه ای آنلاین تهیه شد که 326 معلم زبان انگلیسی در شهرهای مختلف ایران به آن جواب دادند. برای رواسازی پرسش نامه از دو روش نظریه کلاسیک اندازه گیری و نظریة پاسخ سؤال استفاده شد. ابتدا، تک بعدی بودن پرسش نامه با تحلیل رش بررسی شد. سپس، تحلیل عاملی اکتشافی بر روی داده ها انجام شد که شش خرده مقیاس را نشان داد. سپس، تحلیل عاملی تأییدی بر روی مدلی شش عاملی انجام شد که در نهایت روایی پرسش نامه را تأیید کرد. همچنین به منظور برسی پایایی پرسش نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد.

ماهیت بین رشته ای مطالعات ترجمه دیدگاه های وسیعی را در سال های اخیر در حوزة تحقیق و پژوهش این رشته گشوده است. در این راستا، توجه نه تنها به سمت محصول نهایی ترجمه، بلکه به پردازش و نقش آفرینان اصلی آن معطوف شده است. از جمله این امور بررسی فرآیندهای شناختی و احساسی مترجمان است. با نظر به تأثیر در خور توجه مفهوم خودکارآمدی بر رفتار و کنش افراد، پژوهش حاضر بر آن است تا رابطة میان خودکارآمدی مترجمان و راهبردهای حل مشکل در ترجمة آن ها را مورد ارزیابی قرار دهد. بدین منظور، دو پرسش نامه در زمینة مفاهیم پایه ای خودکارآمدی و راهبردهای ترجمه طراحی شده و اعتبار آن را سنجیده شده است. هفتادو شش دانشجوی ارشد و دکتری ترجمه در این تحقیق شرکت کردند. نتایج تحلیل داده و محاسبات آماری رابطة معناداری را بین احساس خودکارآمدی مترجمان و راهبردهای حل مشکل در ترجمه آن ها نشان داد. از آنجا که نقش باورهای کارآمدی مترجمان در گزینش و اعمال راهبردها در مواجهه با مشکل در فرآیند ترجمه حائز اهمیت است، یافته های این پژوهش در آموزش و برنامة تحصیلی ترجمه مفید خواهد بود.

این پژوهش بر آن است که کتاب داستان هایی دو زبانه، با هدف تقویت مهارت های سواد عاطفی در دانش آموزان 8 تا 14 سال را تدوین کند، زیرا بیشتر کتاب ها و ابزارهای آموزشی موجود در بازار، بر پایهء روش هایی تهیه شده اند که ریشه در زبان شناسی، روانشناسی و یا مکتب های اجتماعی داشته است و هیچ کدام جنبه های هیجانی را در سواد آموزی بصورت دو زبانه در نظر نگرفته اند. بدین منظورکتاب داستان هایی دو زبانه با تمرین هایی بر پایهء طرحوارهء هوش هیجانی بوکت و پرسیوال (2010) در سه سطح بر پایهء رشد فکری برونر (1969) نوشته شد. سپس این کتاب داستان ها به 30 نفر دانش آموز 8 تا 14 سال آموزش داده شد و سرانجام مصاحبه ای در زمینهء محتوای کتاب داستان گرفته شد. نتایج نشان داد که کتاب داستان ها از اثر گذاری کافی برای تقویت سواد عاطفی دانش آموزان برخوردارند.

جابجایی گروه اسمی به اصطلاح «سنگین» هنگامی اتفاق می افتد که افراد ترجیح می دهند تا گروه اسمی مفعولی مستقیم را که طویل یا سنگین باشد در جایگاه انتهایی شبه جمله در درون جمله قرار دهند تا اینکه آن را در جایگاه پسا فعلی قرار دهند. در این مطالعه دو آزمایش مورد استفاده قرار گرفت که نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که وجود گروه اسمی طویل موجب تغییر در ترتیب گذاری سازه ها (گروه اسمی و گروه حرف اضافه) در جمله توسط فراگیران پیشرفته ایرانی زبان انگلیسی می شود. در آزمایش اول، با افزایش طول گروه اسمی مفعولی با اضافه کردن اطلاعات به آن ترجیح شرکت کنندگان بر آن بود تا بیشتر جملاتی با ساختاری که در آن ترتیب عادی سازه ها تغییر کرده است بسازند و کمتر جملات را با ساختار عادی زبان انگلیسی شکل دهند. نتایج آزمون قضاوت دستوری که در آزمایش دوم مورد استفاده قرار گرفت نشان داد که شرکت کنندگان جملاتی را که دارای ساختار متغیر هستند بیشتر از لحاظ دستوری درست فرض کرده اند تا اینکه آنها را نادرست فرض کنند. یافته های موجود این نظر را تایید می کند که فراگیران پیشرفته زبان انگلیسی همانند افرادی که انگلیسی برای آنها زبان مادری محسوب می شود تمایل دارند هنگامی که طول گروه اسمی مفعولی افزایش می یابد جملات را با ساختار متغیر شکل دهند. از نتایج به دست آمده از این مطالعه می توان در تهیه مطالب برای زبان آموزان در سطوح مختلف استفاده کرد. همچنین، مدرسین زبان می توانند از نتایج حاصل در تطبیق دادن نحوه ی تدریس این ساختار با سطح زبان آموزان با در نظر گرفتن احتمال وجود مشکل در پردازش این ساختار استفاده کنند.

بررسی رابطه سرمایه فرهنگی دبیران زبان انگلیسی دوره متوسطه دوم با خودکارامدی آن ها در شهر مشهد، هدف اصلی این پژوهش است. دبیران زبان انگلیسی دوره متوسطه دوم نواحی هفتگانه مشهد( تعداد 607 نفر)به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند که از میان آن ها تعداد 242 نفر براساس جدول مورگان به عنوان نمونه انتخاب شدند. نمونه گیری به-روش تصادفی ساده انجام پذیرفت. نوع پژوهش کاربردی و روش پژوهش، روش توصیفی پیمایشی است. دو پرسش نامه خودکارامدی و سرمایه فرهنگی به عنوان ابزار جمع آوری داده ها استفاده شدند. نرم افزارهای مورد استفاده برای بررسی-های آماری SPPS نسخه 23 و Amos نسخه 23 اند. برای تحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان داد، میان سرمایه فرهنگی دبیران زبان انگلیسی دوره متوسطه دوم با خودکارامدی آن ها رابطه ای معنا دار و مثبت وجود دارد. به عبارت دیگر، دبیرانی که سرمایه فرهنگی بالاتری دارند، خودکارامدترند که در نتیجه آن به موفقیت های بیشتری در آموزش زبان انگلیسی به دانش آموزان دست می یابند

زمان مفهومی پیچیده است که در هر فرهنگ و جامعه ای معنای خاصی به خود گرفته است. نگاه افراد جامعه نسبت به زمان آن قدر اهمیت دارد که برخی دیدگاه مردم جامعه نسبت به زمان را معرف نوع فرهنگ آن جامعه تلقی می کنند.در این مقاله برآنیم تا با استفاده از روش کیفی دیدگاه مدرسان و فراگیران زبان انگلیسی در مورد نقش زمان در نظام آموزشی ایران و همچنین در فرهنگ روزمره ایرانی را بسنجیم. بدین منظور با ۸ مدرس زبان انگلیسی و ۱۰ زبان آموز مصاحبه صورت گرفت. از تحلیل مصاحبه ها چند موضوع استخراج شد که عبارتند از: رویکرد منفعلانه نسبت به زمان در فرهنگ روزمره، عدم توجه کافی به زمان در نظام آموزشی ایران، درصد بالای هدر رفتن زمان در کلاس های زبان، حق تأخیر بر اساس نوع رابطه اجتماعی، زندگی در زمان آینده و عدم تأثیرپذیری از فرهنگ انگلیسی در وقت شناسی. در پایان، راهکارهایی برای توجه بیشتر به نقش زمان در سطح آموزشی و فرهنگی ارائه شد.

بسیاری از پژوهش های انجام شده، به بررسی پیچیدگی دستوری در متون آکادمیک ﭘرداخته اند، اما برخی از ﭘﮊوهش ها، جمله واره ها و جمله واره های وابسته و برخی دیگر گروه واﮊه ها و مخصوصاً گروه واﮊه های اسمی را به عنوان بهترین معیار جهت سنجش پیچیدگی دستوری در متون آکادمیک لحاظ کرده اند. در این راستا، پژوهش حاضر بر مبنای دسته بندی ﭘیشنهادی لو (۲۰۱۱) به بررسی بسامد ۵ مؤلفه دستوری در ﭘیکره ای متشکل از متون استدلالی به زبان انگلیسی می ﭘردازد. متون استدلالی در این ﭘیکره توسط زبان آموزان ایرانی از سه سطح مختلف توانش زبانی نوشته شده اند. در این راستا، ۱۴مشخصه ﭘیچیدگی دستوری در این پژوهش بررسی شد و نتایج بررسی آماری حاکی از آن بود که ۵ مشخصه (میانگین طول تی یونیت ، گروه واژه های فعلی به ازای هر تی یونیت، میانگین طول جمله واره، اسم واره های ﭘیچیده به ازای هر تی یونیت و اسم واره های ﭘیچیده به ازای هر جمله واره) از ۱۴مشخصه، تفاوت معناداری را بین سه گروه مورد بررسی در این ﭘﮋوهش نشان دادند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مشخصه های مبتنی بر پیچیدگی گروه واژه ها در ﭘیش بینی پیچیدگی دستوری در متون استدلالی از اهمیت بالاتری برخوردارند و در نتیجه گروه واﮊه ها و مخصوصاً گروه واﮊه های اسمی نیاز به بررسی بیشتری در پژوهش های آتی دارند.

در جهان امروز که اجزای درونش به طور فرهنگی با یکدیگر در ارتباطند، فهم فرهنگی، مولفه ی اصلی ارتباط یا عدم ارتباط شمرده می شود. بدین معنا که اهداف یادگیری زبان را دیگر نمی توان تنها در قالب فرآیندی زبانی در نظر گرفت، بلکه بایستی یادگیری زبان را در راستای توانش ارتباطیِ بین فرهنگی سوق داد. بنابراین، مدرسان زبان خارجی ملزم به استفاده و ارتقای توانش بین فرهنگی در بین زبان آموزانشان هستند. در نگاه اول، این طور به نظر می آید که مدرسان به قدر کافی با فرهنگ های زبان خارجی که تدریس می کنند آشنا باشند، در نتیجه تحقیق حاضر، منطقاً در پی بررسی میزان آشناییِ مدرسان ایرانی با فرهنگ های خارجی و آمادگی شان برای آموزش توانش بین فرهنگی است. البته از طرفی این تحقیق به درک مدرسان از پروفایل یادگیریِ فرهنگی-زبانیِ زبان آموزانشان نیز می پردازد. بدین منظور، از 120 مدرس ایرانی که در موسسات خصوصی مشهد به تدریس زبان انگلیسی مشغول بودند خواسته شد به سوالات بخش 4 و 5 پرسشنامه ای تحت عنوان «مدرسان زبان خارجی و توانش بین فرهنگی که توسط لایز سرکو (2005) طراحی شده پاسخ دهند. یافته های تحقیق نشان داد که مدرسان به آشنایی و آمادگی بیشتر به منظور بین فرهنگی سازیِ آموزش زبان خارجی و ارتقای پروفایل یادگیریِ فرهنگیِ زبان آموزان از منظر توانش بین فرهنگی نیازمندند.

این پژوهش به بررسی تأثیر و ارتباط سطح انگیزه بر روی درک مطلب زبان آموزان ایرانی می پردازد که برنامه آموزشی مبتنی بر رابطه متقابل بین زبان آموز و معلم و کار گروهی بین زبان آموزان دریافت می کنند. در ابتدا زبان آموزان به چهارگروه تقسیم می شوند. زبان آموزان همگی دانشجویان ترم سوم رشته مترجمی زبان انگلیسی بودند و در پیش آزمون تافل و اجرای اولیه پرسش نامه شرکت کردند و تفاوت معناداری بین سطح انگیزه و توانایی درک مطلب آنان وجود نداشت. سپس آنان در دو گروه آزمایشی و دو گروه کنترل قرار گرفتند. دو گروه کنترل (گروه الف و ب) به ترتیب ۲۸ و ۱۲ نفر زبان آموز داشتند و شیوه آموزش مهارت درک مطلب متداول را دریافت کردند. گروه های آموزشی (الف و ب) به ترتیب ۲۸ و ۱۲ نفر زبان آموز داشتند و شیوه آموزش مهارت درک مطلب مبتنی بر رابطه متقابل بین زبان آموز و معلم و کار گروهی بین زبان آموزان را دریافت کردند. در انتها همگی در پس آزمون تافل و اجرای دوم پرسش نامه شرکت کردند. نتایج با استفاده از تحلیل واریانسِ دوطرفه وتحلیل واریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که گروه های آموزشی از گروه های کنترل بهتر عمل کردند و برنامه کمک آموزشی بر روی انگیزه برای خودکارآمدی، چالش، کنجکاوی، رقابت، شناخته شدن، نمرات، دلایل اجتماعی و اطاعت در درک مطلب تأثیر می گذارد.

بهره گیری از فرایندهای واجی در نخستین سال های رشد گفتار کودکان موجب می شود تا بتوانند کلمات را آسان تر تلفظ کنند. این پژوهش توصیفی- تحلیلی با هدف بررسی فرایند های واجی کودکان فارسی زبان 4 تا 7 ساله کم شنوای دارای سمعک صورت گرفته است. آزمودنی های این پژوهش 15 کودک یک زبانه فارسی زبان دچار کم شنوایی قبل از فراگیری زبان با توانایی برقراری ارتباط شفاهی و بدون هیچ نوع اختلال جسمی، ذهنی و عاطفی- روانی هستند. ابزار این پژوهش، نسخة فارسی آزمون واجی از مجموعة ارزیابی تشخیصی آوایی و واجی و بررسی روایی و پایایی آن در کودکان تهیه شده توسط ظریفیان و همکاران(1392) است که روایی و اعتبار آن مورد تأیید است. برای تعیین فرایند های واجی از آزمون تصویری واجی (PPT) که یکی از آزمون های مجموعة ارزیابی تشخیص آوایی و واجی است، استفاده شده که توسط آن فرایند های واجی کودکان در مقوله های تضعیف، همگونی، ناهمگونی، درج، حذف، قلب و کشش جبرانی جمع آوری و بررسی شده است. با توجه به نتیجة به دست آمده از این تحقیق، در گفتار کودکان کم شنوای دارای سمعک، فرایندهای واجی حذف و همگونی بیشترین بسامد وقوع را دارند.

هدف از انجام این تحقیق، بررسی وضعیّت آموزش و یادگیری زبان فارسی در کشور های خارجی است. به منظور دستیابی به این هدف ابتدا با ده تن شامل استادان دانشگاه، کمک مربّیان و دانش آموختگان زبان فارسی در هشت دانشگاه طراز اوّل کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی مصاحبه ای انجام گرفت. سپس با انتخاب نمونه آماری از دانشجویان زبان فارسیِ 41 دانشگاه در 22 کشورِ مختلف، 326 نفر به سؤالات پرسشنامه ای ساختمند پاسخ دادند تا بررسی وضعیت فعلی آموزش و یادگیری زبان فارسی به عنوان زبان خارجی میسر شود. درواقع تحقیق پیش رو، بخشی از پژوهش گسترده و در حال اجرایی است که در طول دو سال گذشته برای شناسایی و بررسی مشکلات، موانع آموزشی و یادگیری زبان فارسی در 41 دانشگاه از 22 کشور چهار قارّه جهان، با تعدادی از اساتید، مدرّسان و دانشجویان این مراکز آموزشی به شیوه های گوناگون ارتباط برقرار کرده است تا بتواند تصویری واقعی، مبتنی بر شواهد و اسناد معتبر در اختیار مسئولان اجرایی کشور قرار دهد و نتایج حاصل از آن نشان می دهد که اگرچه آموزش زبان فارسی در کشورهای خارجی با مشکلات فراوانی روبروست ولی چنانچه دانشکده های ادبیّات و علوم انسانی در ایران که پاسدار زبان فارسی هستند، خود را ملزم به حمایت از کرسی های زبان و ادبیّات فارسی در بسیاری از دانشگاه های دنیا بدانند، بسیاری از این موانع و مشکلات در کوتاه مدت برطرف خواهد شد.

در چند دهه اخیر، تحقیقات مرتبط با کشف فرایند های درک نوشتاری (خواندن) در زبان های اول و دوم فراگیرندگان زبان با استفاده از روش برون فکنی اندیشه، سیری افزایشی را نشان می­دهد. در مقاله حاضر، داده­های بیانی یک دانشجوی کره­ای را که بر اساس روش برون فکنی اندیشه به دست آمده است، تحلیل می­کنیم تا بدین وسیله،الگوی خواندن او را از طریق راه کار های مورد استفاده اش برای حل مشکلات هنگام خواندن متن تعیین کنیم. این تحقیق با استفاده از روش سطح یک گزارش­های کلامی هم زمان درمدل اریکسون و سایمون [3] (1993) انجام شده است. داده­های بیانی شرکت کننده کره­ای نشان می­دهد که او هنگام تعامل با متن،برای مقابله با مشکلات درک متن، از راه کار های استنباطی یا مربوط به فرایند مرتبه بالا تر درک و راه کار های متنی یا مربوط به فرایند مرتبه پایین ­ تر درک بهره گرفته است.فرایند های مرتبه بالا تر درک به ترتیب فراوانی، در حوزه­های فراشناختی، ارزیابی و استنباط قرار دارند. درباره فرایند های مرتبه پایین­تر درک، این دانشجو بیشتر، از راه کار رمز شکنی واژگانی استفاده کرده و بنابر این، مدل خواندن او از نوع تعاملی- استنباطی است. نتایج این پژوهش به درک بهتر تعامل فراگیرندگان زبان فارسی با متن، شناسایی حوزه­های مشکل آفرین در این بخش و نیز طراحی روش­های آموزشی مفید تر برای آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان کمک می کند.