محیا برکت

تأثیر کرونا بر سبک زندگی، روابط انسانی، و تجربۀ رسانه ای افراد، زیاد بوده و سبب پیوند افراد با رسانه های جدید شده است. اعضای نسل رسانه های آنالوگ وارد فضای جدیدی شده اند و زیست جهان جدید خود را برساخته اند. در پژوهش پیش رو، شیوۀ رویارویی نسل چاپی و آنالوگی با جهان جدید رسانه ای پس از کرونا و تجربه زیستۀ نسل های رسانه ای آنالوگ در شرایط ویژه کرونا، با تأکید بر نظریه های نسل های رسانه ای مانهایم و خوانش مفاهیمی همچون منظرۀ چشم انداز رسانه ای و بوم شناسی رسانه بررسی شده است. این پژوهش پدیدارشناسانه، با 13 فرد بالای 60 سال مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته داشته است و یافته های پژوهش با استفاده از روش تحلیل تماتیک، تجزیه وتحلیل شدند. در چارچوب ابرمضمون «زیست رسانه ای نسل های چاپی و آنالوگی»، سه مضمون «زندگینامه رسانه ای»، «خانگی کردن»، و «چشم انداز تجربۀ پساکرونایی» استخراج شده اند. یافته های پژوهش پیش رو نشان می دهند که پدیدار زیست رسانه ای در دوره همه گیری کرونا، برساخته شده از این عناصر است: الف) نوع معنایی که افراد از رسانه ها در ذهن دارند، تجربۀ رسانه ای آن ها را برساخته است؛ ب) این تجربه، زیست رسانه ای آن ها در طول زندگی شان را شکل می دهد؛ ج) برپایۀ همین معنا، تجربه ای از فضای جدید رسانه ای در آگاهی آن ها ایجاد می شود که زیست رسانه ای، متناسب با آن معنا می یابد؛ د) پدیدار کرونا به مثابه گسستی در درک چگونگی روابط اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی، شکل تازه ای به تجربۀ زیستن در فضای جدید رسانه ای می دهد، ﻫ) این شکل تازه، معنای آیندۀ تجربه رسانه ای پس از کرونا را نیز در آگاهی افراد می سازد و کیفیت های متفاوتی در سوبژکتیویته افراد ایجاد می شود. نسل رسانه های چاپی و آنالوگ، بودن خود را در اکولوژی جدید رسانه ای، بازیابی می کنند؛ یعنی بودن برمبنای پذیرش کامل یا پذیرش مقاومت آمیز.

بررسی روشمند محتوای کتاب های کودکان به جهت نقش زیاد آنان در جامعه پذیری نسل آینده، موضوعی میان رشته ای است که در قلمرو علوم اجتماعی به طور عام و در جامعه شناسی، مطالعات فرهنگی و نیز با رویکرد جنسیتی در مطالعات زنان به طور خاص مطرح است. جامعه آماری این پژوهش کتاب های گروه سنی الف است که نویسنده و تصویرگر ایرانی دارند و از سوی شورای کتاب کودک در زمینه تصویرگری در سال های 1395-1342 برگزیده شده اند. بیست کتاب با 716 تصویر، این ویژگی ها را داشت و تصاویر با کل شماری تحلیل شدند. روش این پژوهش کیفی و تحلیل نشانه شناسی اجتماعی است که  نظریات هلیدی، کرس و ون لیون برای تحلیل تصاویر بکار رفته است. یافته ها حاوی گزارشی از افت و خیزهای موضوعی تصاویر کتاب کودک در نیم قرن گذشته و نیز نمایی از پرسوناژهای انسانی است که در قالب زنان در برابر چشم مخاطب قرار گرفته اند. همچنین نقش های اجتماعی زنان را معرفی کرده، به ارزش های ضمنی نظر داشته و روندهای تاریخی را پی می گیرد.

ایموجی ها و استیکرها به عنوان بخشی از ارتباطات بصری در شبکه های پیام رسان فوری در میان کاربران این شبکه ها محبوبیت و کاربرد فراوانی پیداکرده است. به نظر می رسد ابراز احساسات از طریق ایموجی ها و تصاویر برای کاربران راحت تر از نوشتن کلمه یا متن است. تاکنون پژوهش چندانی در مورد رواج این پدیده و پیامدهای احتمالی آن در فارسی صورت نگرفته است. نویسندگان این مقاله برای فهم چیستی معانی استیکرهای شبکهپیام رسان فوری نمونه هایی از استیکرهای شبکه پیام رسان وایبر رادر سال 1393 شمسی، پیش از محدود شدن وایبر در کشور نشانه شناسی [1]کردند تا معانی پنهان در این اشکال ارتباطی جدید را شناسایی کنند. نتایج این تحقیق نشان داد که استیکرها سبک زندگی مصرفی را ترویج و جامعه ای نمایشی را بازتولید می کنند. این پژوهش که با نشانه شناسی ده مجموعه استیکر از شبکه پیام رسان وایبر انجام شد، نشان داد که اقلیتی کوچک و عمدتاً سفیدپوست، جوان و خوشگذران در موقعیت هایی مانند خرید و مسافرت در حال گذران وقت هستند. محوری ترین پیام استیکرها «خوش باشی» ارزیابی شد و این که در این تصاویر توجهی به حوادث جدی دنیای واقعی نشده است. [1]- لازم به ذکر است هر نمونه، خود شامل حدود سی تصویر است. پس ده نمونه در حقیقت شامل 300 تصویر متفاوت است.

بازی های رایانه ای ازجمله کالاهای پر تقاضای فرهنگی در جهان پیش رو جامعه ما به شمار می آیند، از این رو به لحاظ خلق، انتقال و توزیع ارزش های فرهنگی نیز مورد توجه قرار گرفته اند. این مقاله با توجه به همین ویژگی ارتباطی بازی های رایانه ای به مطالعه بازنمایی ایدئولوژی ها و ارزش های فرهنگی آن ها پرداخته است. مطالعه موردی این تحقیق تحلیل نشانه شناسی سه بازی رایانه ای ""مدافعان کربلا""، ""مقاومت""و ""میر مهنا"" است که با پشتیبانی سه نهاد رسمی عرضه شده اند. هدف این مطالعه، چگونگی پردازش ایدئولوژی های فرهنگی در محتوای بازی رایانه ای از سوی بازی سازهای ایرانی است. روش تحقیق در این مطالعه روش کیفی، مبتنی بر نشانه شناسی است که در این باب از نظریه های رولان بارت برای تحلیل رمزگان فرهنگی و فیلیپ تاگ برای واکاوی نشانه های رسانه استفاده شده است. نتایج تحقیق که در دو سطح ماهیت رسانه و ایدئولوژی های فرهنگی استخراج شده اند نشان دهنده آن اند که بازی های رایانه ای ایرانی از قابلیت های خاص رسانه بازی مانند ""تعاملی بودن"" و ""روایت سازی"" توسط بازیکن استفاده نکرده اند. در بعد ایدئولوژی های فرهنگی نیز نتایج تحقیق نشان می دهد که میان محتوای ایدئولوژیک بازی ها و ایدئولوژی های فرهنگی نهاد سازنده بازی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد پس سیر روایی بازی مبتنی بر ارزش های رسمی است.