محمود اکبری

به دلیل توزیع ناعادلانه امکانات و خدمات موضوع نابرابری ها در حوزه های مختلف به ویژه در بخش آموزش یکی از موضوعاتی هست که نیازمند مطالعات کارشناسی است. در پژوهش حاضر به تحلیل نماگرهای آموزشی در ایران اقدام شده است. رویکرد حاکم بر پژوهش از نوع کمی است و بررسی نهایی 18 متغیر پژوهش با استفاده از تکنیک های تصمیم گیری چندشاخصه مانند تکنیک ویکور و شاخص انتخاب ارجحیت انجام شده است. نتایج تکنیک ویکور نشان می دهد که تهران با کسب امتیاز (0/000) بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است. خراسان رضوی با کسب امتیاز (0/1830) پس از تهران در وضعیت مناسبی قرار دارد. در تکنیک ویکور استان ایلام با کسب امتیاز (0/9759) و استان خراسان جنوبی با کسب امتیاز (0/9763) کمترین امتیازات را به خود اختصاص داده اند و وضعیت نماگرهای آموزشی در آن ها ضعیف ارزیابی می شود و نیازمند توجه جدی هستند. نتایج شاخص انتخاب ارجحیت نشان می دهد که تهران با مجموع امتیاز (0/9509) و خراسان رضوی با مجموع امتیاز (0/8605) بیشترین امتیازات را در شاخص انتخاب ارجحیت به دست آورده اند. امتیازات به دست آمده از شاخص انتخاب ارجحیت نشان می دهد که استان سمنان با مجموع امتیاز (0/2493)، استان قم با مجموع امتیاز (0/2693)، استان ایلام با مجموع امتیاز (0/2730) و استان خراسان جنوبی با مجموع امتیاز (0/2842) دارای کمترین امتیازات بوده اند. با استفاده از میانگین نزدیک ترین همسایگی الگوی پراکنش خدمات آموزشی در ایران 1/530966 و میزان Z Score عدد 5/655593 و میزان P Value مقدار 0/000 به دست آمده است. بر اساس میانگین نزدیک ترین همسایگی الگوی پراکنش خدمات آموزشی در ایران به صورت پراکنده بوده است. بر اساس ضریب موران الگوی پراکنش متغییرهای آموزشی در ایران به صورت پیش بینی نشده و تصادفی بوده است.

پیشینه و هدف: آتش سوزی از دیرباز یک تهدید مهم برای ایمنی شهری، محیط فیزیکی و کیفیت زندگی شهری بوده است. یکی از مهمترین چالش هایی که همواره شهرها را تهدید می نماید خطر ایجاد و گسترش حریق در محیط های شهری است. در حال حاضر کلانشهرهای ایران با معضلات گوناگونی مواجه هستند و یکی از معضلاتی که کلانشهرهای کشور با آن درگیر هستند، مسأله بحران حریق و آتش سوزی و از سوی دیگر ضعف زیرساخت های خدماتی موجود در آنها است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل آماری بحران حریق در کاربری های  کلانشهر کرج به عنوان چهارمین شهر بزرگ ایران انجام شده است.مواد و روش ها: پژوهش حاضر ماهیت کمی دارد و با استفاده از تکنیک های مرک و کوداس به تحلیل آماری بحران حریق در کاربری های شهری در کلانشهر کرج پرداخته شده است. محدوده پژوهش را مناطق 12 گانه کلانشهر کرج تشکیل داده است و تعداد 10 شاخص مرتبط با بحران حریق در کاربری های شهری در 12 منطقه کلانشهر کرج مورد بررسی قرار گرفته است. داده های مورد نیاز که از آمارنامه شهر کرج در سال 1398 گرفته شده است، توسط تکنیک مرک وزن دهی شده و در تکنیک کوداس به کار گرفته شدند. شاخص های مورد مطالعه در این پژوهش کمی تعداد حریق صورت گرفته در کاربری مسکونی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری آموزشی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری بهداشتی و درمانی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری خدماتی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری تجاری، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری صنعتی، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری انبار، تعداد حریق صورت گرفته در کاربری فضای سبز شهری، تعداد حریق صورت گرفته در وسایط نقلیه و تعداد حریق صورت گرفته در کاربری معابر و گذرگاهها بوده است.یافته ها و بحث: یافته های پژوهش نشان می دهد که منطقه 11 کلانشهر کرج با امتیاز (3/859) بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده  و این منطقه در وضعیت سبز قرار گرفته است؛ تعداد حریق های به وجود آمده در کاربری های شهری این منطقه محدود بوده است. در تکنیک کوداس منطقه 6 کرج با امتیاز (-3/566)، منطقه 10 با امتیاز (-2/605)، منطقه 2 با امتیاز  (-2/469)، منطقه 7 با امتیاز (-0/488) و منطقه 4 با امتیاز (-0/274) کمترین امتیازات را به خود اختصاص دادند. بیشترین بحران حریق در کاربری های شهری کلانشهر کرج متعلق به منطقه 6 بوده است. تعداد حریق های به وجود آمده در کاربری های شهری مناطق 6، 10، 2، 7 و 4 زیاد بوده است و این مناطق در حالت قرمز قرار دارند. میانگین نزدیک ترین همسایگی امتیاز بحران حریق در کاربری های شهری در مناطق کلانشهر کرج به صورت پراکنده بوده است.نتیجه گیری: بیشترین حریق های مربوط به کاربری مسکونی و آموزشی در منطقه 6، بیشترین حریق های بهداشتی و درمانی در منطقه 4 و بیشترین حریق های خدماتی در منطقه 5 شکل گرفته است، لازم است متولیان شهر توجه ویژه ای به این مناطق داشته باشند. بیشترین حریق های مربوط به کاربری های تجاری شهر کرج در منطقه 3، بیشترین حریق های صنعتی در منطقه 10، بیشترین حریق های کاربری فضای سبز شهری در منطقه 2 و بیشترین حریق های به وجود آمده در معابر و گذرگاهها در منطقه 5 رخ داده است و ضروری است مدیران شهری توجه ویژه ای به این مناطق داشته باشند. بیشترین آتش سوزی های شکل گرفته در شهر کرج و به ویژه در مناطق ذکر شده در کاربری های مسکونی رخ داده است. عوامل متعددی در این زمینه نقش دارند؛ ولی دلیل اصلی وقوع این مخاطره به خاطر عدم رعایت اصولی ساخت و ساز و استانداردهای سازه است که اگر به طور صحیح رعایت شود، شهروندان در دام حریق و حوادث بعد از آن نخواهند افتاد.

مقدمه: دسترسی مناسب به پارک ها و فضاهای سبز شهری معیار مهمی برای سنجش میزان زیست پذیری در شهرها است. فضاهای سبز شهری و به تبع آن، پارک های شهری سهم زیادی در سلامت و رفاه شهروندان دارد. پارک ها و فضاهای سبز شهری یکی از عناصر مهم زیرساخت های سبز شهری را تشکیل می دهند که به افزایش کیفیت زندگی شهروندان کمک می کنند و محیط شهری را با تصفیه هوا، کنترل آلودگی صوتی، کاهش اثر جزیره گرمایی و حفظ تنوع زیستی بهبود می بخشند. پارک های شهری خدمات اکولوژیکی و فرهنگی مانند گشت و گذار، زیبایی شناختی، تفریح و سرگرمی، آموزش و فرهنگ، ورزش و ارتباطات اجتماعی را برای ساکنان شهری ارائه می دهند و در نتیجه، کیفیت زندگی آن ها را بهبود می بخشند. پارک ها و فضاهای سبز شهری به عنوان مرکزی برای تعاملات اجتماعی در شهرهای امروزی نقش کلیدی در نوسازی شهری و توسعه پایدار شهری و منطقه ای ایفا می کنند. دسترسی مناسب به پارک ها و فضاهای سبز شهری با شادکامی شهروندان رابطه دارد. با توجه به کارکردهای مهم پارک ها و فضاهای سبز شهری و نقش آن ها در نیل به توسعه پایدار شهری و منطقه ای، طراحی و ساماندهی این فضاها در شهرها به ویژه در کلان شهرهای ایران به عنوان راهبردی برای حل معضلات حاد شهری و شهرنشینی شتابان و بی رویه و افزایش سطح زیست پذیری شهری است.  مواد و روش هاپژوهش حاضر با هدف تحلیل آماری توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهرهای ایران انجام شده است. به همین دلیل، در پژوهش کمی پیش رو با استفاده از تکنیک های کریتیک و کوکوسو به تحلیل توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهرهای منتخب ایران پرداخته شده است. کلان شهرهای مورد مطالعه در این پژوهش کلان شهرهای رسمی و غیررسمی ایران مانند تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، اهواز، کرمانشاه، رشت، زاهدان، همدان و کرمان بوده است. داده های مورد نیاز برای انجام پژوهش از آمارنامه کلان شهرهای مورد مطالعه جمع آوری شده است. نماگرهای مورد استفاده مساحت کل فضای سبز شهری به مترمربع، مساحت فضای سبز تحت پوشش شهرداری، تعداد کل پارک ها، مساحت کل پارک ها به مترمربع، تعداد پارک های شهری، مساحت پارک های شهری، تعداد پارک های جنگلی، مساحت پارک های جنگلی و سرانه فضای سبز در کلان شهرهای مورد مطالعه ایران بوده است. وزن این نماگرها با استفاده از تکنیک کریتیک محاسبه شده و در تکنیک کوکوسو استفاده شده اند. در تکنیک کوکوسو استراتژی های سه گانه و مقدار امتیاز نهایی (K) بررسی و تحلیل شده است. یافته هادر استراتژی اول (Ka) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (114/0) دارای بیشترین امتیاز بوده است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (016/0) و همدان با کسب امتیاز (071/0) کمترین امتیازها را داشته اند. در استراتژی دوم (Kb) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (23/426) بیشترین امتیاز را از آن خود کرده است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (2) زاهدان با کسب امتیاز (76/49) و همدان با کسب امتیاز (47/61) کمترین امتیازها را به دست آوردند. در استراتژی سوم (Kc) تکنیک کوکوسو کلان شهر تهران با کسب امتیاز (1) بیشترین امتیاز را داشته است. در این استراتژی شهرهای رشت با کسب امتیاز (140/0) همدان با کسب امتیاز (619/0) کمترین امتیازها را داشته اند. میانگین نزدیک ترین همسایگی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز 721049/0 و میزانZ Score  عدد 713088/4- و میزان PValue مقدار 000002/0 به دست آمده است. براساس میانگین نزدیک ترین همسایگی الگوی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز به صورت خوشه ای بوده است. تحلیل خوشه ای فضایی چند فاصله ای نشان می دهد الگوی توزیع فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری در کلان شهر شیراز به صورت خوشه بندی است.  نتیجه گیرینتایج پژوهش نشان می دهد کلان شهر تهران بیشترین امتیاز پارک ها و فضاهای سبز شهری را داشته است. با وجود اینکه این متروپل ملی بیشترین امتیاز پارک ها و فضاهای سبز شهری را در بین شهرهای مورد مطالعه به دست آورده است؛ ولی با توجه به میزان جمعیت متمرکزشده در این کلان شهر، این شهر با حالت مطلوب و ایده آل فاصله دارد. بررسی میزان و سطح زیست پذیری شهری فقط با استفاده از نماگرهای مربوط به میزان پارک ها و فضاهای سبز شهری امکان پذیر نیست و عوامل متعدد دیگری میزان زیست پذیری را تحت تأثیر خود قرار می دهند. بعد از کلان شهر تهران کلان شهرهای شیراز و مشهد دارای امتیازهای زیادی در زمینه پارک ها و فضاهای سبز شهری هستند. در میان کلان شهرهای مطالعه شده، شهر رشت ضعیف ترین و کمترین امتیاز را کسب کرده و این شهر در زمینه نماگرهای مورد بررسی نیازمند توجه ویژه است. 

وجود فضای سبز شهری یکی از پیش نیازهای توسعه پایدار شهری است و نقشی کلیدی در بهبود کیفیت زندگی شهرنشینان ایفا می- کند. پژوهش از نظر هدف و ماهیت کاربردی کمی و از نوع تحلیلی مقایسهای است و با استفاده از شاخص انتخاب ارجحیت و تکنیک - - مولتی مورا به تحلیل نماگرهای توزیع فضای سبز در کلانشهر اصفهان پرداخته شده است. داده های پژوهش از آمارنامه کلانشهر اصفهان در سال 9911 اقتباس شده است. نتایج شاخص انتخاب ارجحیت برای تحلیل نماگرهای فضای سبز در کلانشهر اصفهان نشان می دهد که 99 و 91 اختصاص ، 93 و 1 تعلق داشته است. کمترین امتیاز شاخص انتخاب ارجحیت به مناطق 2 ،0 ، بیشترین امتیاز به مناطق 4 داشته است. نتایج به کارگیری رویکردهای سه گانه تکنیک مولتی مورا برای تحلیل نماگرهای فضای سبز شهری نشان دهنده عدم تعادل و نابرابری در مناطق 91 گانه کلانشهر اصفهان است. بیشترین امتیاز رویکرد سیستم نسبت به منطقه 93 و کمترین امتیاز رویکرد سیستم نسبت به منطقه 99 اختصاص داشته است. بیشترین امتیاز رویکرد نقطه مرجع را منطقه 94 و کمترین امتیاز رویکرد نقطه مرجع را 2 و 94 کمترین امتیاز ،9 ، مناطق 99 و 9 به دست آوردند. در رویکرد ضربی کامل منطقه 1 کلانشهر اصفهان بیشترین امتیاز و مناطق 99 را به خود اختصاص دادهاند. میزان اختلاف امتیازات به دست آمده در شاخص انتخاب ارجحیت و رویکردهای سه گانه تکنیک مولتی مورا نشان دهنده وجود نابرابری و نبود تعادل در زمینه نماگرهای فضای سبز شهری در مناطق پانزده گانه کلانشهر اصفهان بوده است.

طرح مسئله: نابرابری ها مختص به نابرابری درآمدی نیست و این نابرابری در حوزه های دیگری چون سلامت نیز موجودیت دارد. در پژوهش حاضر، نابرابری های سلامت در کلان شهر شیراز با استفاده از شاخص های وگستاف، پاسی، فون دورسلر و آمارتیا سن سنجیده شده است. روش: پژوهش از نوع کمی و تحلیلی است و قلمرو پژوهش را مناطق نه گانه ی شهر شیراز در سال ۱۳۹۰ تشکیل می دهد. با استفاده از شاخص تمرکز پاسی و فون دورسلر و وگستاف و بهره گیری از 30 متغیر، وضعیت نابرابری سلامت در سطح مناطق و نیز، با استفاده از شاخص آمارتیا سن و بهره گیری از گروه های هشت گانه هزینه، مؤلفه های هزینه که رفاه خانوارها را در شهر شیراز تحت تأثیر قرار داده، بررسی شده است. یافته ها: شاخص های تمرکز پاسی و فون دورسلر و وگستاف نشان می دهد که مؤلفه های سلامت در مناطق نه گانه ی کلان شهر شیراز به شکل متوازنی توزیع نشده است. براساس مقدار شاخص پاسی و فون دورسلر، ۳۸.۶ درصد و براساس مقدار شاخص وگستا، نزدیک به ۳۸.۱۴ درصد از متغیرهای سلامت در منطقه یک شیراز متمرکز شده اند. نتایج: هزینه های مسکن و متعلقات آن، بیش از سایر گروه های هزینه، رفاه خانوارها را تحت تأثیر قرار داده و پس از آن، مواد خوراکی در رتبه بعدی قرار دارد و هزینه های تفریح و خدمات فرهنگی نیز در رتبه ی آخر قرار دارد.

نظارت دادگاه بعنوان بخشی جدایی ناپذیر از فرایند داوری محسوب می شود که از حیث نظری قاعده ای متخذ از اصل صلاحیت بر صلاحیت محسوب می شود. این قاعده بدین مفهوم است که، دادگاه ناظر صرف نظر از تصمیم دادگاه پیشین در زمان رسیدگی داوری، با ملاحظه قرارداد و رای داوری بر صلاحیت عمومی نظارت می کند. با توجه به آنکه رابطه داوری و دادگاه در تمام نظام های حقوقی مسائل زیادی را مطرح نموده که قانون نیز راجع بدان ها صراحت ندارد بررسی قلمرو و آثار نظارت دادگاه بر این رابطه از حیث صلاحیت ضروری به نظر می رسد. از این جهت مقاله حاضر که به بررسی تحلیل نظارت دادگاه بر صلاحیت داوری پرداخته است، در صدد پاسخ به این سوال است که نظارت دادگاه از حیث شکل گیری، قلمرو و آثار چه موقعیتی دارد؟ یافته های این پژوهش دلالت بر آن دارد که، جهت تحقق نظارت دادگاه وجود برخی شرایط و فقدان موانع ضروری است. در مرحله نظارت، دادگاه علاوه بر کنترل صلاحیت عمومی، تعیین مرجع داوری صالح را نیز بر عهده دارد و همچنین علی رغم سکوت قانونگذار، نظارت دادگاه ابطال رای عدم صلاحیت داور را نیز شامل می شود. در بحث نظارت، حسب اصل صلاحیت بر صلاحیت دادگاه می تواند رای ابطال شده در کشوری دیگر را نیز اجرا نماید و رای ابطال را دارای اثر سرزمینی بداند. آثار نظارت دادگاه بر دعوای ابطال اصولا در فرض ابطال یا عدم شناسایی رای صلاحیت نمود پیدا می کند.

در کشورهای جهان دستیابی به وضعیت مطلوب مسکن یکی از شاخص های مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. این در حالی است که مشکلات اساسی متعددی پیش روی مدیران و برنامه ریزان شهری و سیاست گزاران برای تأمین مسکن مناسب و کافی وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل شاخص های بخش مسکن و ساختمان در شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی است و روش تحقیق آن از نوع تحلیلی مقایسه ای است و محدوده پژوهش را 17 شهر استان کهگیلویه و بویراحمد در سال 1398 تشکیل می دهد. با استفاده از تکنیک چند شاخصه آراس سعی شده است نماگرهای منتخب مرتبط با بخش مسکن و ساختمان مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. نتایج کمی پژوهش نشان می دهد که بیشترین میزان شاخص مطلوبیت کل به شهرهای یاسوج و دوگنبدان تعلق داشته است. بالاترین امتیاز تکنیک آراس برای شاخص های مسکن و ساختمان به شهر یاسوج (971/0) اختصاص یافته است و از این حیث میزان امتیاز شهر دوگنبدان (306/0) به دست آمده است. میزان امتیاز لیکک (139/0)، دهدشت (138/0) و سی سخت (056/0) به دست آمده است و شهرهای مزبور در کنار هم در سطح دوم قرار دارند. شهرهای لنده با کسب امتیاز (036/0)، چرام با کسب امتیاز (028/0) و مادوان با کسب امتیاز (022/0) در کنار هم در سطح سوم قرار دارند. نتایج کمی تکنیک آراس نشان می دهد که شهرهای باشت، سوق، پاتاوه، قلعه رئیسی، سرفاریاب، دیشموک، مارگون، گراب و چیتاب امتیاز ضعیفی را به دست آوردند و نیازمند توجه ویژه هستند. جهت برقراری تعادل منطقه ای و حرکت به سمت توسعه پایدار شهری و منطقه ای در استان کهگیلویه و بویراحمد، لازم است که سیاست های توسعه بخش مسکن و ساختمان نگاه ویژه ای به مناطق روستایی کم جمعیت و سکونتگاههای حاشیه ای داشته باشد؛ در غیر این صورت شاهد افزایش نابرابری های بیشتر در استان کهگیلویه و بویراحمد خواهیم بود.

دوری از عصر معصوم(ع) و پدید آمدن حوادث جدید، نیاز روزافزون مسلمانان به دانستن حکم شرعی حوادث نوپدید را بیشتر کرد. این احساس نیاز، برخی از علمای اسلامی را به تکاپو انداخت تا با تأمل در جهان بینی اسلام، قائل به محدوده ای خالی از حکم شرعی شوند. در فقه امامیه، فقیه معاصر سید محمدباقر صدر، این محدوده را «منطقه الفراغ» نام نهاد. و در فقه اهل سنت، فقیه مصری یوسف القرضاوی، آن را «منطقه العفو» نامید. پژوهش حاضر با هدف مقایسه دو نظریه «منطقه الفراغ» و «منطقه العفو»، به روش توصیفی تحلیلی، به بررسی و تحلیل ویژگی ها و نقاط روشن و مبهم این دو نظریه، می پردازد. این دو نظریه تفاوت ها و شباهت هایی با همدیگر دارند که قابل بررسی هستند. با بررسی این دو نظریه، می توان گفت هر دو منطقه که با هدف عدالت اجتماعی و رعایت مصالح کلی جامعه، مطرح شده اند و در طرح آن جهان شمولی و جاودانگی شرع اسلام مورد توجه قرار گرفته است، خالی از حکم شرعی الزامی هستند. برای پر کردن این منطقه نیز ضروری است ضوابط و معیارهای مشخصی مطرح شود تا با اصول و قواعد کلی اسلام منطبق باشد. ضمن این که هر دو نظریه دارای نواقصی است که باید از سوی موافقان و یا حتی منتقدان آنها رفع و تکمیل شوند تا قابلیت اجرایی پیدا کنند.