زهرا اباذری

مقدمه : با توجه به رسالت آموزشی و پژوهشی کتابخانه های دانشگاهی، و نیز اهمیتی که امروزه وب سایت های این کتابخانه ها در برقراری ارتباط و ارائه خدمات به کاربران پیدا کرده اند، طراحی این گونه وب سایت ها و منظور کردن عناصر کارآمد و مفید در آن ها دارای اهمیت بسیاری است. اما آنچه که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، لحاظ کردن نکات و ویژگی هایی است که وجود آن ها در وب سایت ها، بخصوص وب سایت کتابخانه های دانشگاهی، موجب پویایی هرچه بیش تر سایت کتابخانه و ارتباط هرچه بیشتر و بهتر کاربران با وب سایت می شود. روش کار : در این پژوهش که از نوع پیمایشی توصیفی است ، در مجموع 16 صفحه اصلی وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های علوم پزشکی ایران با استفاده از دو مرورگر اینترنت اکسپلورر و نت اسکیپ مورد بررسی قرار گرفت و با مشاهده Source از طریق منوی View عناصر فراداده ای موجود در صفحه اچ.تی.ام.ال هر یک از این وب سایت ها (روش استخراج شد و در چک لیست تهبه شده منظور گردید. یافته ها : در وب سایت های مورد بررسی، هیچ یک از وب سایت ها از عناصر فراداده ای هسته دوبلین استفاده نکرده اند و در طراحی تمام این وب سایت ها از فراداده های عام زبان نشانه گذاری فرامتن استفاده شده است . به همین دلیل براساس نظر متخصصان و بررسی منابع موجود از یک جدول انطباقی میان ابربرچسب های اچ.تی.ام.ال و عناصر هسته دوبلین استفاده گردید. همچنین رویکرد طراحان صفحات وب نیز مشخص گردید که عبارتست از: توجه به محتوای منبع در رتبه اول و توجه به ظاهر فیزیکی منبع در رتبه دوم و مالکیت فکری منبع نیز در رتبه سوم قراردارد. بحث : نتایج حاکی از آن است که طراحان صفحات وب به ابربرچسب ها بیشتر اهمیت می دهند تا طرح های فراداده ای خاصی همچون دوبلین. از سویی با توجه به قدمت بیشتر ابربرچسب ها و اینکه در میان فراداده های عام، عناصری متناظر با عناصر هسته دوبلین وجود دارد و از سوی دیگر عدم تفاوت معنی دار میان رتبه بندی صفحات وب توسط موتورهای کاوش با استفاده از طرح های فراداده ای خاص و ابربرچسب ها که در برخی پژوهش ها به اثبات رسیده است، نیز حاکی از آن است که طراحان خود را از به کارگیری این عناصر که معادل آن دقیقا در استاندارد هسته دوبلین موجود است بی نیاز می دانند.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی نقش کارگاه های آموزشی در ارتقا مدیریت کتابخانه ها در دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 8 پرداخته است. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه سازمان یافته استفاده شد و میزان ضریب اعتماد یا پایایی با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ  96/0 است. روایی صوری-محتوایی ابزار نیز توسط چند تن از متخصصان علم اطلاعات مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش به طور جمع 19 واحد دانشگاهی از کلیه کارکنان و مدیران کتابخانه های دانشگاه آزاد منطقه 8 به تعداد 100 نفر است که 94 نفر به پرسشنامه پاسخ دادند. از نرم افزار اس.پی.اس.اس. برای تجزیه و تحلیل آماری استفاده شده است. یافته ها: طبق نتایج، آموزش های ضمن خدمت موجب افزایش مهارت شغلی با میانگین 26/3 ، دانش شغلی با میانگین 46/3 و نظم و دقت با میانگین 09/3، ایجاد علاقه مندی نسبت به شغل خویش با میانگین 22/3، افزایش میزان استقلال در انجام وظایف شغلی با میانگین 19/3 و رفع مشکلات با میانگین00/3  می شود. یافته ها همچنین نشان می دهد که آموزش ضمن خدمت، انگیزه های نیروی انسانی را برای رسیدن به اهداف سازمان با میانگین20/3 را تقویت می کند. در زمینه ارتقا شغلی مشاهده گردید که دوره های آموزشی با میانگین 11/3 مطلوب بوده و و باعث ایجاد انگیزه در ارتقا شغلی می شود، اما لزوماً منجر به گرفتن امتیاز برای ارتقا با توجه به میانگین 74/2 نیست. نتیجه گیری : نتایج نشان داد که از دیدگاه مدیران مشارکت و یادگیری مهارت های مورد نیاز ارتقا شغلی، سرعت، دقت و نظم، روحیه احترام گذاشتن، برنامه ریزی و کنجکاوی، قدرت ارائه نظر و اطاعت پذیری، انگیزه و مسئولیت پذیری از طریق شرکت در دوره های آموزشی در سطح متوسط و نسبتا مطلوب افزایش یافته است.

هدف: با وجود دلایل قوی که برای استفاده از مدیریت دانش به منظور بهبود عملکرد سازمانی وجود دارد، موانع مختلفی برای پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان ها به چشم می خورد؛ بنابراین، پژوهش حاضر با هدف پیاده سازی فرآیند مدیریت دانش در سازمان امور عشایری ایران انجام شده است. روش: این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی، مبتنی بر روش ترکیبی تاپسیس و معادلات ساختاری و جامعه آماری آن، شامل کلیه کارکنان سازمان امور عشایری ایران در سال 1398 است. حجم نمونه نیز طبق فرمول کوکران 302 نفر، به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای در تحلیل استفاده شده است. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه 60 گزینه ای بهره گرفته شد که پس از اعمال روش تاپسیس 24 شاخص که میانگین لازم جهت ورود به مدل را دریافت ننمودند از مدل حذف شدند. پرسشنامه 36 گزینه ای به تأیید خبرگان و روایی سازه از طریق تحلیل عاملی تأییدی و پایایی آن ها نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها، نرم افزار SmartPLS برای مدل یابی معادلات ساختاری به کار گرفته شد. یافته ها: برای تحلیل داده های پژوهش، از آزمون های تحلیل عامل تأییدی با نرم افزار SmartPLS استفاده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ، محاسبه و مناسب ارزیابی شد. یافته ها نشان داد که مدل الگویی ساخته شده، یازده بعد را می سنجد. پژوهش نشان داد، فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، انگیزش و عامل فنی بر مدیریت دانش تأثیر مثبت و معنی داری دارد. نتیجه گیری: برای پیاده سازی فرآیند مدیریت دانش در سازمان امور عشایری ایران عوامل، فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، انگیزش و عامل فنی کارساز بوده و در این بین می بایست از عامل اجتماعی به عنوان متغیر میانجی بهره جست.  

هدف: ارائه الگوی نقش آفرینی کتابداران در اطلافرینی کاربران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی ایران روش شناسی: پژوهش کاربردی حاضر به روش کیفی و کمّی می باشد. گردآوری داده ها جهت طراحی مؤلفه ها در روش دلفی و پرسشنامه پژوهشگر ساخته به روش اسنادی صورت گرفت. ضریب روایی کیفی محتوای پرسشنامه بالاتر از 99/0 و شاخص روایی محتوای بالاتر از79/0 می باشد. پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 971/0 سنجیده شد. نمونه گیری جامعه آماری براساس فرمول کوکران از میان 644 نفر از کتابداران ، 241 نفر به صورت تصادفی ساده انتخاب و درنهایت 240 نفر پرسشنامه ها را تکمیل نمودند. یافته ها: در روش کیفی دلفی طی دو مرحله فراوانی تجمعی پاسخ های زیاد و بسیارزیاد سؤالات بیشتر از 70% بوده و ضریب کندال نیز تفاوت چندانی را نشان نداد و هر 39 سؤال مورد تأیید خبرگان قرار گرفت. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که گویه ها در7 عامل با بارهای عاملی به ترتیب ایده های اطلافرینی(89/0)، اطلاعات گزیده(84/0)، تولید مجدد اطلاعات(83/0)، پشتیبانی از اطلاعات(82/0)، پردازش اطلاعات(81/0)، آموزش اطلافرینی(77/0) با بیشترین نقش و ماهیت اطلاعات(65/0) با کمترین میزان اهمیت بارگذاری شد. اصالت اثر: اثر حاضر از نخستینهایی است که از مهارت های سنتی کتابداری گذشته و از طریق پرداختن به روش های اطلافرینی، جنبه جدیدی از کتابداری را در راستای آگاه سازی جامعه کتابداران به حیطه ی توانایی های خود بر مبنای مشاغل اطلاعاتی در میان کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی ایران بررسی نموده تا با ارائه الگوی نقش آفرینی کتابداران در اطلافرینی کاربران کتابخانه ها بتواند کارآفرینی اطلاعاتی و اشتغال زایی از طریق اطلاعات و تولید ثروت را به کمک کتابداران در بین کاربران کتابخانه ها اجرایی و نهادینه نماید.

هدف: هدف از این پژوهش طراحی میز مرجع دیجیتال در کتابخانه های دانشکده فنی و حرفه ای دختران تهران "دکتر شریعتی" (وابسته به وزارت علوم و تحقیقات) می باشد. بدین منظور، به نظر سنجی از کاربران در بعد امکانات، توانمندی ها و نگرش نیروی انسانی و ویژگی های مورد نظر آنان در خصوص ارائه خدمات میز مرجع دیجیتال، پرداخته شده است.  روش پژوهش: روش پژوهش حاضر، پیمایشی - توصیفی است؛ این پژوهش دارای 3 بخش می باشد. بخش اوّل به نظر سنجی از کاربران، بخش دوّم به تجزیه و تحلیل یافته ها و بخش سوّم میز مرجع دیجیتالی مناسب، با توجه به امکانات و ارائ ه پیشنهادهای مربوطه طراحی می گردد. جامعه پژوهش را دانشجویان، کتابداران و اعض ای هیأت علمی این دانشکده تشکیل می دهند. برای گرد آوری داده ها از سه پرسشنامه محقق ساخته، و از نرم افزار spss  برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد نگرش و مهارت نیروی انسانی موجود در حد زیاد نسبت به ایج اد میز مرجع دیجیتالی 2/69 درصد می باشد؛ به طور کلی، امکانات و بودجه کتابخانه با 8/30 درصد در سطح متوسطی است و کاربران با 23/4 درصد در حد بسیار زیاد با فناوری های جدید آشنایی دارند و بهترین خدمات الکترونیکی برای ایجاد میز مرجع دیجیتال از نظر کارب ران با 2/69 درصد، فرم های وبی می باشد. درج اطلاعات شخصی ک اربر، پی وند به منابع الکترونیکی، درج زبان فارسی و انگلیسی، ایجاد پرسش های رایج و برای تشریح نیازهای اطلاعاتی کاربر، قالب اطلاعاتی و زبان من ابع اط لاعاتی برای طراحی میز مرجع دیجیتال ضرورت دارد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش  طراحی فرآیند میز مرجع دیجیتال کتابخانه های دانشکده فنی و حرفه ای دختران تهران "دکتر شریعتی" بر اساس درج صفحه اطلاعات شخصی کاربر، صفحه دریافت اطلاعات منابع، زبان منابع مورد درخواست فارسی و انگلیسی، قالب اطلاعاتی مورد نیاز، هدف از جستجوی اطلاعات، منابعی که قبلاً مورد جستجو قرار گرفته، صفحه پیوند به منابع الکترونیکی، صفحه پرسش های رایج می باشد.

هدف: آسیب شناسی پژوهش در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از منظر متخصصان دانشگاهی هدف تحقیق حاضر است. روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه پردازی زمینه ای انجام شد. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه عمیق و نیمه ساختاریافته بود و تجزیه وتحلیل و کدگذاری داده ها طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، با استفاده از نرم افزار تحلیل داده های کیفی MAXQDA 10انجام شد. جامعه پژوهش را اعضای کمیته برنامه ریزی علم اطلاعات و دانش شناسی ،و صاحبنظرا ن دانشگاه تشکیل دادندکه با روش نمونه گیری هدفمند ترکیبی تعداد 13 نفر به عنوا ن حجم نمونه انتخاب شدند. یافته ها: 405 مفهوم در مرحله کدگذاری باز در46 مقوله فرعی و 25 مقوله اصلی انتخاب و دسته بندی شد. در شرایط زمینه ای 34 مفهوم و 5 مقوله فرعی و 3 مقوله اصلی ؛ در شرایط علی 89 مفهوم و15مقوله فرعی و 5 مقوله اصلی ؛درشرایط مداخله گر 142 مفهوم و 13 مقوله فرعی و 9مقوله اصلی؛ در راهبردها 114 مفهوم و 8 مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی ؛ و در پیامدها 26 مفهوم و 5مقوله فرعی و 4 مقوله اصلی استخراج شد. اصالت اثر: عوامل موثردر"آسیب شناسی پژوهش" در این تحقیق شناسایی وتحلیل شد و در قالب یک الگو ارایه گردید.

هدف: این تحقیق با هدف بررسی عناصرفراداده ای به کار رفته در وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های آزاد اسلامی با عناصر فراداده ای هست? دوبلین انجام شده است و همچنین به رویکرد طراحان صفحات وب، در استفاده از روشهای نوین در طراحی و سازمان دهی این وب سایت ها پرداخته است. روش: در این پژوهش که از نوع پیمایشی تطبیقی است، در مجموع 10 صفح? اصلی وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های آزاد اسلامی با استفاده از دو مرورگر اینترنت اکسپلورر و نت اسکیپ مورد بررسی قرار گرفت و با مشاهد? Source از طریق منوی View عناصر فراداده ای موجود در صفح? اچ. تی. ام. ال هر یک از این وب سایت ها (روش مشاهده) استخراج شد و در چک لیست تهبه شده منظور گردید. یافته های: در مجموع، یافته های پژوهش نشان داد که هیچ یک از وب سایت های کتابخانه ای از عناصر هست? دابلین استفاده نکرده اند و تمامی وب سایت ها از عناصر فراداده ای عام (ابربرچسب)، هر چند اندک بهره برده اند، بدین ترتیب که: وب سایت کتابخانه مرکزی دانشگاه ایلام با 5/50% در رتب? اول و دانشگاه خمین نیز با 5/33% در رتب? دوم و کتابخانه های مرکزی دانشگاه زنجان و قزوین نیز با 5/28% در رتب? سوم قرار دارند. همچنین رویکرد طراحان صفحات وب نیز در این پژوهش مشخص گردیده است که عبارتست از: توجه به محتوای منبع در رتب? اول و توجه به مالکیت حقوقی در رتب? دوم و توجه به ساختار فیزیکی وب سایت نیز در رتب? سوم قراردارد.

هدف: ارائه الگوی نمایه سازی تصاویربراساس موتورهای جستجودربازیابی تصاویر نمایه شده مبتنی برمتن و مبتنی بر محتوا روش شناسی: ازنظرهدف،کاربردی ونوع پژوهش توصیفی- همبستگی است.جامعه آماری شامل کارشناسان شاغل در دفاتر روزنامه های سراسری کشور درشهرتهران بوده که به پنج موتور جستجو اشراف داشته اند.باآزمون گرجسی-مورگان ازمیان 200 نفربه صورت نمونه گیری تصادفی ساده131نفر انتخاب شدند. گردآوری داده ها جهت طراحی مؤلفه ها توسط پرسشنامه پژوهشگرساخته با20 گویه به روش اسنادی است. ضریب روایی کیفی محتوای پرسشنامه بالاتر از78/0 و شاخص روایی محتوا بالاتراز79/0 است. پایایی پرسشنامه نیزبراساس ضریب آلفای کرونباخ برابربا936/0 سنجیده شد. یافته ها:در تحلیلی عاملی اکتشافی 20 گویه موردبررسی در چهار عامل با بارهای عاملی نمایه سازی متنی (با دامنه بار عاملی بین 51/0 تا 76/0)، نمایه سازی تصویری (با دامنه بار عاملی بین 59/0 تا 74/0)، نمایه سازی محتوایی (با دامنه بار عاملی بین 57/0 تا 78/0) و اثربخشی (با دامنه بار عاملی بین 53/0 تا 85/0) بارگذاری شدند. نتیجه گیری: عامل درونی 1(نمایه سازی متنی) با میانگین بار عاملی 79/0 بیشترین نقش را در ساخت عامل بیرونی یا مقیاس کلی ایفا می نماید و این در حالی است که عامل درونی 2 (نمایه سازی تصویری) با میانگین بار عاملی 74/0، دومین مؤلفه بااهمیت در ساخت عامل بیرونی کلی بوده و پس ازآن عامل درونی3 (نمایه سازی محتوایی) با میانگین بار عاملی 72/0 قرار داشته است؛ و درنهایت عامل درونی 4 (اثربخشی) با بار عاملی 69/0 کمترین نقش را در ساخت عامل کلی دارا بوده است. شاخص های برازش مدل از قبیل کای دو نسبی و شاخص های مقتصد، برازش را کاملاً مناسب نشان داده بودند. درنتیجه مدل به دست آمده برازش نسبتاً خوبی به داده ها دارد.

هدف:پژوهش حاضر به تعیین نقش دل پذیرسازی فضای داخلی کتابخانه و چیدن مبلمان بر جذب کاربران کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران پرداخته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به لحاظ روش پیمایشی از نوع توصیفی و به جهت هدف کاربردی است که تعداد 326نفر بر اساس نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه ی محقق ساخته استفاده شد و برای تجزیه تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. یافته ها:یافته های پژوهش نشان می دهد که بالاترین توجه به هماهنگی ونقش روان شناختی نوروروشنایی و کمترین توجه به هماهنگی ونقش روان شناختی رنگ ها شده است. اصالت اثر: پژوهش حاضر سعی دارد تا وضعیت طراحی داخلی ساختمان کتابخانه را از آنجا که تحقیقی در خصوص طراحی داخلی با توجه به تجهیزات و چیدمان مبلمان در کتابخانه های دانشگاهی صورت نگرفته است، از طریق بررسی نظرات کاربران و مراجعه کنندگان به کتابخانه تعیین نماید.

هدف: پژوهش عملکرد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با استفاده از مدل، مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی (EFQM) ارزیابی می کند. روش:. این پژوهش به روش کمی و کیفی (Mixed Method) می باشد. از لحاظ ماهیت تحقیق، می توان جزو مطالعات کاربردی محسوب نمود. جامعه آماری شامل سیاستگذاران و مدیران عالی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می باشد. یافتهها: یافته های پژوهش نشان دهنده این است که بر اساس مدل ارزیابی مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی (EFQM)، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان امتیاز 15/278 را از کل 1000 امتیاز ممکن کسب نموده است. نتایج بدست آمده نشان داد که با تامین اقدامات لازم، امکان ایجاد کتابخانه بین المللی کودکان و نوجوانان در ایران وجود دارد. در پایان مدل پیشنهادی کتابخانه بین المللی کودکان و نوجوانان نیز ارائه شده است.

هدف: ارزیابی و سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران، پتانسیل بهبود و اثربخشی عملکرد آموزشی کتابخانه های عمومی را نمایان می سازد. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی بر اساس مدل هشت توانمندساز بود. این ارزیابی ممکن است به منظور برنامه ریزی هدفمند کتابخانه های عمومی برای ارتقاء سطح دانش و اطلاعات کاربران سودمند باشد.روش: این پژوهش از نوع کمّی و ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پیمایشی بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقّق ساخته برگرفته از مدل هشت توانمندساز شامل 40 سؤال با طیف لیکرت بود. روایی محتوایی پرسشنامه به تأیید 20 نفر از استادان دانشگاه و کارشناسان و کتابداران متخصص در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی رسیده است. با توزیع تصادفی تعداد 40 پرسشنامه میان کاربران و گردآوری آن ها، با استفاده از آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه به میزان 92/0 محاسبه شد. روایی سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، به میزان 66/0 محاسبه شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 45582 نفر از کاربران فعّال کتابخانه های عمومی استان خوزستان در سال 1399 بود. برای برآورد نمونه، ابتدا با استفاده از فرمول کوکران 497 کاربر انتخاب شد. سپس با روش انتساب بهینه، متناسب با جمعیت کاربران 21 شهرستان استان خوزستان، انتساب نمونه مناسب انجام گرفت. برای برآورد نمرات و درصدها و تعیین سطح سواد اطلاعاتی کاربران از محاسبه نمره لیکرت استفاده شد. ابزار تجزیه وتحلیل داده ها نیز نرم افزار SPSS نسخه 20 بود.یافته ها: برآورد هشت مؤلفه سواد اطلاعاتی نشان داد که مهارت و توانایی کاربران کتابخانه های عمومی استان خوزستان در مؤلفه های «شناسایی دانش و اطلاعات»، «کاوش و جست وجوی اطلاعات»، «سازمان دهی اطلاعات» و «ارائه و اشتراک گذاری دانش» بیشتر از حد متوسط است. در مؤلفه های «انتخاب و گزینش اطلاعات»، «خلق و ایجاد دانش»، «ارزیابی دانش و اطلاعات» و «به کارگیری دانش و اطلاعات» کمتر از حد متوسط است. درمجموع، سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی استان خوزستان بیشتر از حد متوسط بوده است.نتیجه گیری: تحلیل یافته ها نشان داد که سطح سواد اطلاعاتی کاربران در پژوهش حاضر بالاتر از حد متوسط (57/54) است. بااین حال، این سطح، بازتاب وضعیت بسیار مطلوب سواد اطلاعاتی کاربران نیست بلکه حاکی از آن است که به میزان 43/45 درصد تا رسیدن به بهترین وضعیت فاصله وجود دارد. ازاین رو، کتابخانه های عمومی برای دستیابی به مهم ترین هدف وجودی خود یعنی توسعه قابلیت های دانشی و سواد اطلاعاتی افراد جامعه، نیازمند تدوین و طراحی و برنامه ریزی توسعه، در دو بُعد کاربران و کتابداران هستند. برای تحقق این هدف، نیازمند استفاده از ابزارهای کارآمدتر و البته در دسترس، استفاده از زیرساخت های فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، استقرار شبکه آموزش الکترونیک بدون مرز با تأکید بر یادگیری آنلاین و یادگیری ترکیبی و یادگیری مجازی هستند. لازم است ابتدا به بازتعریف نقش های سنتی خود و روزآمد کردن عملکردها همسو با انتظارات جدید بپردازند.

هدف: این پژوهش به بررسی تطبیقی ویژگی های مصاحف قرآنی مکتب هرات در دوره های تیموری و صفوی پرداخته است. روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف توسعه ای و به روش توصیفی و تحلیلی با نمونه گیری هدفمند از میان 21000 مصحف گنجینه قرآنی کتابخانه آستان قدس رضوی که جامعه آماری این پژوهش است، انجام گرفته است. با توجه به عدم دسترسی به اصل منابع، ابزار گردآوری اطلاعات، فهرست های کتابخانه و چک لیست اطلاعات به دست آمده از جامع هدف است که بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات نسخه شناسی مصاحف مرجع و نفیس این دوره انجام گرفته است.یافته های پژوهش: بر اساس ویژگی ترقیمه کاتب و اطلاعات نسخه شناسی فهرست کتابخانه از دوره تیموری جزوه قرآنی 416 و مصحف شماره 153 و از دوره صفوی مصاحف شماره: 281، 206 و 210 از مکتب هرات به عنوان مصاحف مرجع و نفیس شناسایی شد تا اطلاعات نسخه شناسی آن ها به صورت تطبیقی مورد تحلیل قرار گیرد. در نهایت مشخص شد که از میان تمام ویژگی ها و ارکان علم نسخه شناسی، چهار ویژگی تزئینات لوح فاتحه الکتاب، خط سرسوره ها، تزئینات همراه متن قرآن و ترکیب بندی نقوش از مهمترین ویژگی هایی است که می تواند در بررسی تطبیقی مصاحف قرآنی این مکتب هنری در دوره های مورد پژوهش به کار گرفته شوند.نتیجه گیری: با مطالعه یافته های پژوهش مشخص شد که می توان بر اساس ارکان نسخه شناسی به شناسایی مصاحف مکتب هرات پرداخت. نتایج این پژوهش مشخص کرد که 1) طرح لوح فاتحه الکتاب، در دوره تیموری لوح فضای بیشتری برای کتابت متن قرآن دارد و دارای یک حاشیه پهن لاجوردی بوده و سر سوره به خط کوفی تزئینی کتابت شده است. این لوح در دوره صفوی با دو ستون در دو طرف متن فضای کمتری برای کتابت وجود داشته، حاشیه لوح دو قسمتی پهن با زمینه لاجوردی و باریک با زمینه سیاه رنگ است و یک نیم ترنج بر روی حاشیه ترسیم شده و سر سوره به خط رفاع است 2) تزئینات همراه متن قرآن، نشان خمس و عشر در دوره تیموری به ترتیب به شکل بادامی و دایره است، در حالی که در دوره صفوی به شکل دایره است. 3) ترکیب بندی نقوش، در دوره تیموری، تسلط با نقوش اسلیمی و بند رومی است اما در دوره صفوی، بندهای ختایی الوان محور نقوش ترسیم شده است.

هدف: اشاعه اطلاعات از مهم ترین خدمات هر کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی است. دلیل اهمیت آن فزونی انفجارگونه اطلاعات، لزوم روزآمد نگاه داشتن دانش متخصصان حوزه های مختلف علمی، توجه به صرفه جویی در وقت و هزینه استفاده کنندگان، تلاش به منظور افزایش تقاضا و بازاریابی برای خدمات اطلاع رسانی و کسب منابع مالی برای کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، افزایش مرغوبیت ارائه خدمات در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، افزایش مهارت کارکنان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، ارائه خدمات مرجع مدار در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، تغییر مفاهیم کتابخانه و کتابداران از منظر داخلی و خارجی، استفاده خلاقانه و ابتکاری از منابع در دسترس، اشتراک منابع با استفاده از فناوری و ابزارهای اطلاعاتی است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه ها و شاخص های اشاعه اطلاعات دیجیتالی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بود.روش: پژوهش ازنظر نوع داده، کیفی و ازنظر روش اجرا، فرامطالعه و به روش فراترکیب (متاسنتز) و مبتنی بر هفت گام ساندلوسکی و باروسو انجام شده است. این روش یکی از روش های مدرن تحلیل داده های کیفی است که با استفاده از فنون آماری، نتایج چندین مطالعه مرتبط را باهم ترکیب می کند و به ایجاد یک دیدگاه جامع و یکپارچه از موضوع موردمطالعه می پردازد. جامعه پژوهش شامل مقالات فارسی و انگلیسی مرتبط با موضوع و منتشرشده در پایگاه های علمی داخلی و خارجی بود که در جستجوی اولیه تعداد 5116 مقاله بازیابی شد و با استفاده از روش برنامه مهارت های ارزیابی حیاتی، تعداد 37 مقاله کاملاً مرتبط جهت تحلیل انتخاب شد. سپس با استفاده از تحلیل محتوا و کدگذاری باز و محوری منابع منتخب مورد تحلیل قرار گرفت، جهت بررسی قابلیت اعتبار یافته ها، از طریق توافق بین دو کدگذار استفاده شد که مقدار توافق،77/. به دست آمد که این مقدار نشان دهنده سطح بالای اعتبار و روایی یافته های پژوهش است.یافته ها: براساس یافته های فراترکیب 7 مؤلفه و 34 شاخص و زیرشاخص درحوزه اشاعه اطلاعات دیجیتالی شناسایی شد. مؤلفه های اصلی عبارت اند از: پرونده پژوهشی، منابع اطلاعاتی، مجموعه سازی، استانداردسازی، خدمات اطلاع رسانی، ابزارهای اشاعه و ارزیابی. پرونده پژوهشی شامل شاخص هایی مانند اطلاعات فردی، علاقه مندی ها و نوع منبع مورد تقاضای پژوهش است. منابع اطلاعاتی شامل شاخص هایی مانند منابع دیجیتالی و منابع دیجیتال شده است. مجموعه سازی شامل شاخص هایی مانند گردآوری، حفظ و نگهداری، سازمان دهی، اشتراک منابع و روزآمدسازی منابع اطلاعاتی است. استانداردسازی شامل شاخص هایی مانند استاندارد خدمات، استاندارد نیروی انسانی، استاندارد منابع دیجیتالی، استاندارد کتابخانه های دیجیتالی و استاندارد کتابشناختی است. خدمات اطلاع رسانی شامل شاخص هایی مانند خدمات امانی، خدمات گزینشی اطلاعات، آگاهی رسانی جاری، خدمات مرجع، خدمات اطلاعی، نمایش و نمایشگاه، همایش الکترونیکی، تحویل الکترونیکی منابع دیجیتال و پایگاه های اطلاعاتی است. ابزارهای اطلاع رسانی شامل شاخص هایی مانند پست الکترونیکی، شبکه جهانی وب، ابزارهای تلفن همراه، سرویس ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات چندرسانه ای است. ارزیابی شامل شاخص هایی مانند سیاهه وارسی ارزیابی، شیوه نامه ارزیابی، بازخورد، بازنگری، فرم نظرسنجی و امتیازدهی است.ن تیجه گیری: تحلیل مؤلفه ها و شاخص های شناسایی شده به درک عمیق تر از جوانب مختلف اشاعه اطلاعات دیجیتالی کمک می کند. مهم ترین دستاورد این پژوهش ایجاد یک فرهنگ اطلاعاتی جدید که قابل استفاده برای ارزیابی وضعیت خدمات این حوزه است. این اطلاعات به کتابخانه ها امکان می دهد تا سطح کیفی خدمات را بهبود بخشند و ضمن ارتقاء خدمات اطلاعاتی، اشاعه دانش را گسترش دهند. این پژوهش می تواند برای پژوهشگران، کتابداران، مدیران و سیاست گذاران حوزه اشاعه اطلاعات دیجیتالی مفید واقع شود.

کتابخانه های عمومی با در اختیار داشتن منابع و مراجع مختلف، به یکی از بزرگ ترین نیروگاه های تولید دانش و اطلاعات تبدیل شده اند که مدیریت مؤثر و کارآمد آن ها می تواند تأثیر بسزایی در توسعه سواد اطلاعاتی کاربران داشته باشد. هدف پژوهش حاضر نیز بررسی نقش مدیریت دانش در ارتقای سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی و ارائه الگوی مناسب بوده است. روش پژوهش، روش ترکیبی با استفاده از فن فراترکیب، تحلیل محتوا و دلفی برای شناسایی و دسته بندی مؤلفه های مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی و سپس روش پیمایش بود. جامعه آماری شامل 284 کتابدار و 45582 کاربر بود که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله تعداد 181 کتابدار و 497 کاربر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل دو پرسش نامه محقق ساخته مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برگرفته از پیشینه نظری و تجربی پژوهش بود که به تأیید گروه خبره رسید. روش تجزیه وتحلیل داده ها، مدل یابی معادلات ساختاری بود. یافته های پژوهش نشان داد که سطح استقرار چهار مؤلفه مدیریت دانش در کتابخانه های عمومی استان خوزستان بالاتر از متوسط است. همچنین سطح برخورداری کاربران از هشت مؤلفه سواد اطلاعاتی نیز بالاتر از متوسط است. درنتیجه، مدل پیشنهادی ضمن تأیید فرضیه های فرعی و اصلی پژوهش، نشان داد که اجرا و استقرار مدیریت دانش بر ارتقای سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی استان خوزستان تأثیرگذار بوده است.