علی ابوالحسنی (منذر)

کودتای‌ انگلیسی‌ «رضاخان‌ سیدضیاء» (یا بهتر بگوییم: آیرونساید نورمن) در اسفند 1299 شمسی‌ در تاریخ‌ معاصر ایران‌ نامی‌ به‌ غایت‌ آشنا (و منفور) است.

اختلاف‌ شخص‌ مرحوم‌ آخوند خراسانی‌ با حاج‌ شیخ‌ فضل‌الله نوری، در جریان‌ مشروطه، «عمدتاً» (و نه‌ البته‌ «تماماً) بر سر «تشخیص‌ موضوع»، یعنی‌ بر سر شناخت‌ ماهیت‌ حقیقی‌ جناحها و مبدا و مآل‌ واقعی‌ جریانات‌ مؤ‌ثر و دست‌ اندرکار مشروطه‌ بود، و لذا، وقتی‌ که‌ مرحوم‌ آخوند‌خراسانی به‌ فاصله‌ یک‌ سال‌ و اندی‌ از شهادت‌ حاج‌ شیخ‌ فضل‌‌الله، به‌ هویت‌ فکری‌ واعتقادی‌ تقی‌زاده‌ پی‌برد (هر چند بسیار دیر بود) شدیداً‌ و صریحاً‌ به‌ مخالفت‌ با او برخاست‌ و حکم‌ به‌ فساد مسلک‌ سیاسی‌ تقی‌ زاده، و لزوم‌ عزل‌ و انفصال‌ وی‌ از وکالت‌ مجلس‌ داد و چندی‌ بعد نیز - چنانکه‌ معروف‌ است‌ - عزم‌ خویش‌ به آمدن به ایران جهت اصلاح امر مشروطه را اعلام فرمود و به تمهید مقدمات سفر پرداخت که... مع الاسف به نحوی مشکوک درگذشت و به گفته برخی از مطلعین، به‌دست همان عواملی که‌ طرفداری‌ دروغین‌ از ایشان‌ را نقاب‌ ستیز با امثال‌ شیخ‌ نوری‌ در تهران‌ و صاحب‌ عروه‌ در نجف‌ کرده‌ بودند، به‌ شهادت‌ رسید. و گرنه، چندان‌ اختلاف‌ اساسی‌ و لاینحلی‌ میان‌ آخوند و شهید نوری‌ وجود نداشت‌ (نمی‌گوییم‌ که‌ هیچ‌ اختلافی‌ نبود) و مشروطه‌ مد‌نظر خراسانی‌ نیز نهایتاً‌ همان‌ مشروطه‌ مشروعه، یعنی‌ اجرای‌ متمم‌ قانون‌ اساسی‌ با قیود و اصلاحات‌ «اسلامیِ» مندرج‌ در آن، بود.