محمدجواد کاملی

مقدمه: یکی از مسائل مهمی که می تواند تعیین کننده وضعیت یک شهر باشد و در شاخص های کیفیت فضای آن تغییراتی ایجاد کند، سیستم حمل ونقل شهری است. راه ها و سیستم حمل ونقل از عناصر مهم موجود در هر شهر هستند که ساختار کلی شهر را شکل می دهند. امروزه با رشد روزافزون جمعیت و توسعه ناشی از اتومبیل، حمل ونقل و ترافیک یکی از مشکلات شهرها است و به ویژه در مناطق کلان شهری که متشکل از یک شهر مادر و تعدادی شهر و شهرک اقماری است، این مشکل بیشتر است، چرا که جمعیت قابل توجهی در شهرهای اقماری سکونت گزیده و به واسطه اشتغال در شهر مادر، تردد هرروزه به آن دارند و در صورت نبود یک سیستم حمل ونقل مطمئن و برنامه ریزی شده، مشکلات شهر مادر را افزایش می دهند. تا زمانی که برنامه های شهری و مناطق کلان شهری و طرح های سیستم حمل ونقل مبتنی بر رفت و آمد خودروها تهیه شوند، دستیابی به سیستم حمل ونقل پایدار ممکن نخواهد بود. لذا نظامی برای ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری مبتنی بر اصول پایداری و توسعه پایدار، متضمن بهبود شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهرهاست. مطالعه حاضر به عنوان بخشی از پژوهشی جامع تر که با هدف ارائه مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری بر اساس شاخص های توسعه پایدار در منطقه کلان شهری تهران صورت پذیرفته، انجام شده است و به دنبال آن است تا به بررسی استقلال یا وابستگی مؤلفه های مدل بپردازد.  مواد و روش هاپژوهش حاضر را می توان از نظر هدف کاربردی توسعه ای و از منظر روش و دوره زمانی گردآوری داده ها، پژوهشی پیمایشی مقطعی محسوب کرد که با رویکرد آمیخته انجام شد. به این منظور، در بخش کیفی با جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی، در بازه زمانی 2000 تا 2023، تعداد 43 مقاله در زمینه های مرتبط شناسایی شد و در نهایت، 41 مقاله به روش هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. برای شناسایی روابط بین مؤلفه های مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری در منطقه کلان شهری تهران بر أساس شاخص های توسعه پایدار، از مدل سازی ساختاری تفسیری بهره برده شد که مشارکت کنندگان این بخش 28 نفر از خبرگان حوزه های شهرسازی، حمل ونقل، اقتصاد، علوم اجتماعی و محیط ز یست فعال در شهرداری تهران بوده است که به روش غیراحتمالی هدفمند و با الگوی گلوله برفی انتخاب شدند. در مرحله بعد اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش مدل سازی معادلات ساختاری و با تکنیک حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. جامعه آماری بخش کمّی شامل متخصصان حوزه های یادشده است که در منطقه کلان شهری تهران فعالیت می کنند و حجم نمونه 530 نفر است. مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده ها در نظر گرفته شد که با روش روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا اعتبارسنجی شد. اعتبارسنجی در بخش کیفی با استفاده از الگوی CASP انجام شد. مقاله های مورد بررسی در بخش کیفی براساس ده معیار این الگو ارزیابی شد و مقالات با امتیاز بالای 25 انتخاب شد. اعتبار پرسشنامه از طریق روایی محتوا (نظرخواهی از خبرگان) سنجیده شد که اعتبار آن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین در یک مطالعه مقدماتی، آلفای کرونباخ کلی پرسشنامه برابر 0/856 محاسبه شد. بعد از توزیع پرسشنامه در نمونه منتخب، بررسی روایی پرسشنامه با بهره گیری از سه روش روایی سازه (مدل بیرونی)، روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا صورت پذیرفت که بر اساس منابع، مقدار روایی همگرا (AVE) برای همه متغیرها لازم است از 0/5 بزرگ تر باشد. پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ هر یک از عوامل برای محاسبه پایایی تعیین شده است. میزان پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ همه ابعاد مدل باید از 0/7 بزرگ تر باشد. برای شناسایی مقوله های زیربنایی تحقیق و ارائه مدل اولیه از تحلیل فراترکیب استفاده شد. اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. تجزیه وتحلیل داده های فاز کیفی پژوهش با نرم افزار Maxqda و مرتبط با فاز کمی با نرم افزار Smart PLS انجام شد.  یافته هااز بررسی و تحلیل مقالات، تعداد 166 عدد شاخص به دست آمد که در ادامه شاخص هایی که هم معنا بوده و یا به شکل ها و عبار ت های متفاوت تکرار شده بودند، حذف شدند و در نهایت، با مقوله و دسته بندی شاخص های نهایی، 9 مؤلفه (مقوله اصلی) و 53 شاخص (مقوله فرعی) حاصل شد. یافته های پژوهش نشان داد مؤلفه های مدل نسبت به هم مستقل نیستند و مؤلفه های تولید آلاینده ها، منابع مصرفی، مصرف انرژی، عدالت و دسترسی، هزینه های مستقیم و غیرمستقیم در بخش سازه های مستقل و مؤلفه های رفاه اقتصادی، ایمنی سفر، بهداشت و سلامت انسانی، سازگاری زیست محیطی در بخش سازه های وابسته قرار دارند و ارتباط به صورتی است که مجموعه هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. منابع مصرفی و تولید آلاینده ها بر هم اثر گذاشته و درمجموع به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نهایت از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. همچنین در بخش اعتبارسنجی مدل، شاخص GOF برابر 0/616 به دست آمد که از 0/36 بزرگ تر است. شاخص RMS_theta میزان 0/102 به دست آمد که از 0/12 کمتر است. شاخص SRMR نیز 0/050 محاسبه شد که از 0/08 کمتر است، بنابراین برازش مدل مطلوب است.  نتیجه گیرینتایج پژوهش نشان داد هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. در نتایج مطالعه هیرای و کامیم (2022) نیز به تأثیرگذاری مؤلفه عدالت اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر هماهنگ است. دیدگاه جامع به آن دلیل مهم است که مرزهایی را تعریف می کند که در آن همه بخش ها باید به صورت جمعی فعالیت کنند. این دیدگاه همچنین به توجه بیشتر به کیفیت زندگی دعوت می کند و تجزیه و تحلیل عدالت را دربرمی گیرد تا تأثیرات توزیعی حمل ونقل بین مناطق و کشورها را طی زمان شامل شود. در مقابل، دیدگاه حمل ونقل محور هم به دلیل در نظر داشتن اهداف خاص بخشی که تدوین سیاست ها و برنامه های حمل ونقل را هدایت می کند، مهم است. ضمن اینکه باید اذعان داشت که برخی از تصمیمات با دیدگاه حمل ونقل محور مناسب تر و مرتبط تر اتخاذ خواهند شد.همچنین، نشان داده شد منابع مصرفی و تولید آلاینده ها اثر متقابل دارد و به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نتایج مطالعات پترسون و همکاران (2021) و محمدپور و همکاران (1401) نیز به مؤلفه حداقل رسانی تولید آلاینده ها اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر سازگاری دارد. برخی از خروجی های کلیدی زیست محیطی (یا آلاینده و پسماند) شامل پسماندهای خطرناک ناشی از اسقاط وسایل نقلیه، انتشار سر و صدا، آلودگی هوای محلی و تغییرات آب و هوایی است. با اینکه پیشرفت قابل توجهی در نسبت پسماندهای قابل بازیافت وسیله نقلیه در پایان عمر خودروها انجام شده است، تخمین زده می شود که حدود 25 درصد از یک وسیله نقلیه غیرقابل بازیافت باقی بماند و بسیاری از این موارد می توانند خطرناک تلقی شوند. همچنین، آلودگی صوتی ناشی از ترافیک می تواند الگوی خواب را مختل کند، بر عملکرد شناختی تأثیر بگذارد و برخی از مشکلات قلبی عروقی را تشدید کند. از آنجا که آلودگی صوتی به میزان فعالیت های در حال انجام و شدت سر و صدای آن فعالیت ها مربوط می شود، تعجب آور نیست که عمدتاً یک مشکل شهری است. در نهایت دستاوردهای پژوهش نشان داد از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. این مهم در نتایج مطالعه مرزی و همکاران (1401) مورد تأیید قرار گرفته است. سیستم حمل ونقل علاوه بر منافع اقتصادی قابل توجه، هزینه های اقتصادی نیز ایجاد می کند. حوادث رانندگی جاده ای و کیفیت هوا هر دو منجر به از دست دادن زندگی یا کاهش کیفیت زندگی می شود که از نظر بهره وری از دست رفته و رفاه کمتر شهروندان، هزینه های مستقیم برای اقتصاد دارد. همچنین، فراهم کردن سیستم حمل ونقل و یارانه های مربوط به مسافران برای دولت هزینه هایی دارد که باید از طریق مالیات یا دریافت کرایه تأمین شوند. لذا پیاده سازی مدل ارائه شده در پژوهش حاضر، با کاهش هزینه های حاشیه ای، به افزایش رفاه اقتصادی در کشور کمک شایانی می کند.

هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه ویژگی های سازمان یادگیرنده و اثربخشی کارکنان در وزارت کار و امور اجتماعی «قبل از ادغام با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی «است. جامعه آماری تحقیق کارکنان وزارت کار و امور اجتماعی قبل از ادغام با وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی می باشد که در زمان اجرای تحقیق 663 نفر بودند که با بهره گیری از روش نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه ای ۲۴۳ نفری انتخاب گردید. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه ای محقق ساخته است. اعتبار آن از نظر اساتید مدیریت، خبرگان و صاحب نظران و مدیران و کارشناسان متخصص تایید گردید. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت؛ بر اساس نتایج حاصله، ۴فرضیه تأیید و یک فرضیه رد شد. این نتیجه حاکی از وجود رابطه معنادار بین مهارت های شخصی، آرمان مشترک، تفکر سیستمی و الگوهای ذهنی کارکنان با اثربخشی آنان است. آزمون فرضیه اصلی تحقیق نیز وجود رابطه بین ویژگی های سازمان یادگیرنده و اثربخشی کارکنان در سازمان یاد شده را مورد تأیید قرار داد. در پایان، پیشنهاداتی درباره برنامه هایی برای افزایش سطح اثربخشی کارکنان  به منظور ترویج مفاهیم سازمان یادگیرنده و تقویت فرهنگ حمایت از آن ارائه شده است.

هدف: امروزه دستیابی به عملکرد پایدار سازمان های دولتی یک موضوع استراتژیک در محقق سازی توسعه پایدار کشورها است؛ با این حال عواملی که بر عملکرد پایدار این سازمان ها تأثیر می گذارند، کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند؛ لذا هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر سبک رهبری استراتژیک بر عملکرد پایدار سازمان های دولتی با نقش میانجی رفتار فرانقشی کارکنان است.روش پژوهش: پژوهش کنونی از نظر ماهیت داده ها، پژوهشی کمی، و از نظر گردآوری داده ها پژوهشی توصیفی-پیمایشی از نوع مقطعی بوده و از نظر هدف، پژوهشی کاربردی می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش مدیران و کارکنان سازمان های دولتی شهر شیراز به تعداد 3578 نفر بوده و حجم نمونه آماری بر اساس تخمین فرمول کوکران، 347 نفر است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای 36 گویه ای می باشد. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از روش مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای اس پی اس اس 22 و لیزرل کمک گرفته شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد سبک رهبری استراتژیک بر عملکرد پایدار سازمان های دولتی با ضریب معناداری 16/5 تأثیر معناداری دارد؛ از طرفی، سبک رهبری استراتژیک بر رفتار فرانقشی کارکنان با ضریب معناداری 59/8 تأثیر معناداری دارد؛  همچنین، رفتار فرانقشی کارکنان بر عملکرد پایدار سازمان های دولتی با ضریب معناداری 85/6 تأثیر معناداری دارد؛ در نهایت، سبک رهبری استراتژیک بر عملکرد پایدار سازمان های دولتی با نقش میانجی رفتار فرانقشی کارکنان با آماره Z به مقدار 37/6 تأثیر معناداری دارد.نتیجه گیری: رهبران استراتژیک با ایجاد و افزایش انگیزه و توسعه شایستگی های کارکنان، می توانند با اصلاح ساختار و فرآیندهای سازمان بر اساس منابع موجود، رفتار فرانقشی کارکنان در سازمان را افزایش دهند، تا عملکرد پایدار سازمانی محقق شود.

هدف این تحقیق بررسی تأثیر رهبری مشترک بر رفتارهای نوآوری پیش دستانه با توجه به نقش تعدیل کننده ادراک از پیچیدگی شغلی و نقش میانجی خودکارآمدی خلاق است. پژوهش از حیث هدف کاربردی و از نوع توصیفی است. جامعه آماری همه اعضای هیئت علمی دانشگاه های آزاد اسلامی استان آذربایجان غربی به تعداد 847 نفر در سال 1401 بوده به شیوه نمونه گیری خوشه ای و مبتنی بر فرمول کوکران تعداد 186 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه رهبری مشترک Hoch و Kozlowski (2014)، پرسشنامه خودکارآمدی خلاق Tierney و Farmer (1991)، پرسشنامه ادراک از پیچیدگی شغلی Dean و Snell(1991) و پرسشنامه رفتار نوآوری پیش دستانه Zhao و همکاران (2014) و برای تجزیه وتحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از مدل سازی معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی (SEM-PLS) استفاده شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که رهبری مشترک و خودکارآمدی خلاق بر رفتارهای نوآوری پیش دستانه تأثیر مثبت و معناداری دارند. خودکارآمدی خلاق در تأثیرگذاری رهبری مشترک بر رفتارهای نوآوری پیش دستانه نقش میانجی دارد. ادراک از پیچیدگی شغلی در رابطه بین رهبری مشترک و رفتارهای نوآوری پیش دستانه نقش تعدیل گر دارد؛ اما اثر تعدیل گری ادراک از پیچیدگی شغلی در رابطه بین خودکارآمدی خلاق و رفتارهای نوآوری پیش دستانه به لحاظ آماری معنادار نیست. درنتیجه رهبری مشترک نه تنها موجب خودکارآمدی خلاق اعضای هیئت علمی شده، بلکه آن ها را به سمت رفتارهای نوآوری پیش دستانه نیز سوق می دهد. دراین بین طراحی مشاغل پیچیده و پر چالش، موجب انگیزه بیشتر اعضای هیئت علمی شده و اثرگذاری رهبر مشترک بر رفتارهای نوآورانه را تقویت می کند.