بررسی روابط مؤلفه های مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری بر اساس شاخص های توسعه پایدار (مورد مطالعه: منطقه کلان شهری تهران) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه: یکی از مسائل مهمی که می تواند تعیین کننده وضعیت یک شهر باشد و در شاخص های کیفیت فضای آن تغییراتی ایجاد کند، سیستم حمل ونقل شهری است. راه ها و سیستم حمل ونقل از عناصر مهم موجود در هر شهر هستند که ساختار کلی شهر را شکل می دهند. امروزه با رشد روزافزون جمعیت و توسعه ناشی از اتومبیل، حمل ونقل و ترافیک یکی از مشکلات شهرها است و به ویژه در مناطق کلان شهری که متشکل از یک شهر مادر و تعدادی شهر و شهرک اقماری است، این مشکل بیشتر است، چرا که جمعیت قابل توجهی در شهرهای اقماری سکونت گزیده و به واسطه اشتغال در شهر مادر، تردد هرروزه به آن دارند و در صورت نبود یک سیستم حمل ونقل مطمئن و برنامه ریزی شده، مشکلات شهر مادر را افزایش می دهند. تا زمانی که برنامه های شهری و مناطق کلان شهری و طرح های سیستم حمل ونقل مبتنی بر رفت و آمد خودروها تهیه شوند، دستیابی به سیستم حمل ونقل پایدار ممکن نخواهد بود. لذا نظامی برای ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری مبتنی بر اصول پایداری و توسعه پایدار، متضمن بهبود شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهرهاست. مطالعه حاضر به عنوان بخشی از پژوهشی جامع تر که با هدف ارائه مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری بر اساس شاخص های توسعه پایدار در منطقه کلان شهری تهران صورت پذیرفته، انجام شده است و به دنبال آن است تا به بررسی استقلال یا وابستگی مؤلفه های مدل بپردازد. مواد و روش هاپژوهش حاضر را می توان از نظر هدف کاربردی توسعه ای و از منظر روش و دوره زمانی گردآوری داده ها، پژوهشی پیمایشی مقطعی محسوب کرد که با رویکرد آمیخته انجام شد. به این منظور، در بخش کیفی با جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی، در بازه زمانی 2000 تا 2023، تعداد 43 مقاله در زمینه های مرتبط شناسایی شد و در نهایت، 41 مقاله به روش هدفمند انتخاب و وارد مرحله تحلیل شدند. برای شناسایی روابط بین مؤلفه های مدل ارزیابی سیستم حمل ونقل شهری در منطقه کلان شهری تهران بر أساس شاخص های توسعه پایدار، از مدل سازی ساختاری تفسیری بهره برده شد که مشارکت کنندگان این بخش 28 نفر از خبرگان حوزه های شهرسازی، حمل ونقل، اقتصاد، علوم اجتماعی و محیط ز یست فعال در شهرداری تهران بوده است که به روش غیراحتمالی هدفمند و با الگوی گلوله برفی انتخاب شدند. در مرحله بعد اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش مدل سازی معادلات ساختاری و با تکنیک حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. جامعه آماری بخش کمّی شامل متخصصان حوزه های یادشده است که در منطقه کلان شهری تهران فعالیت می کنند و حجم نمونه 530 نفر است. مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده ها در نظر گرفته شد که با روش روایی سازه، روایی همگرا و روایی واگرا اعتبارسنجی شد. اعتبارسنجی در بخش کیفی با استفاده از الگوی CASP انجام شد. مقاله های مورد بررسی در بخش کیفی براساس ده معیار این الگو ارزیابی شد و مقالات با امتیاز بالای 25 انتخاب شد. اعتبار پرسشنامه از طریق روایی محتوا (نظرخواهی از خبرگان) سنجیده شد که اعتبار آن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین در یک مطالعه مقدماتی، آلفای کرونباخ کلی پرسشنامه برابر 0/856 محاسبه شد. بعد از توزیع پرسشنامه در نمونه منتخب، بررسی روایی پرسشنامه با بهره گیری از سه روش روایی سازه (مدل بیرونی)، روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا صورت پذیرفت که بر اساس منابع، مقدار روایی همگرا (AVE) برای همه متغیرها لازم است از 0/5 بزرگ تر باشد. پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ هر یک از عوامل برای محاسبه پایایی تعیین شده است. میزان پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ همه ابعاد مدل باید از 0/7 بزرگ تر باشد. برای شناسایی مقوله های زیربنایی تحقیق و ارائه مدل اولیه از تحلیل فراترکیب استفاده شد. اعتبارسنجی مدل طراحی شده با روش حداقل مربعات جزئی صورت گرفت. تجزیه وتحلیل داده های فاز کیفی پژوهش با نرم افزار Maxqda و مرتبط با فاز کمی با نرم افزار Smart PLS انجام شد. یافته هااز بررسی و تحلیل مقالات، تعداد 166 عدد شاخص به دست آمد که در ادامه شاخص هایی که هم معنا بوده و یا به شکل ها و عبار ت های متفاوت تکرار شده بودند، حذف شدند و در نهایت، با مقوله و دسته بندی شاخص های نهایی، 9 مؤلفه (مقوله اصلی) و 53 شاخص (مقوله فرعی) حاصل شد. یافته های پژوهش نشان داد مؤلفه های مدل نسبت به هم مستقل نیستند و مؤلفه های تولید آلاینده ها، منابع مصرفی، مصرف انرژی، عدالت و دسترسی، هزینه های مستقیم و غیرمستقیم در بخش سازه های مستقل و مؤلفه های رفاه اقتصادی، ایمنی سفر، بهداشت و سلامت انسانی، سازگاری زیست محیطی در بخش سازه های وابسته قرار دارند و ارتباط به صورتی است که مجموعه هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. منابع مصرفی و تولید آلاینده ها بر هم اثر گذاشته و درمجموع به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نهایت از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. همچنین در بخش اعتبارسنجی مدل، شاخص GOF برابر 0/616 به دست آمد که از 0/36 بزرگ تر است. شاخص RMS_theta میزان 0/102 به دست آمد که از 0/12 کمتر است. شاخص SRMR نیز 0/050 محاسبه شد که از 0/08 کمتر است، بنابراین برازش مدل مطلوب است. نتیجه گیرینتایج پژوهش نشان داد هزینه های مستقیم و غیرمستقیم و عدالت و دسترسی بر مصرف انرژی تأثیر می گذارند. در نتایج مطالعه هیرای و کامیم (2022) نیز به تأثیرگذاری مؤلفه عدالت اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر هماهنگ است. دیدگاه جامع به آن دلیل مهم است که مرزهایی را تعریف می کند که در آن همه بخش ها باید به صورت جمعی فعالیت کنند. این دیدگاه همچنین به توجه بیشتر به کیفیت زندگی دعوت می کند و تجزیه و تحلیل عدالت را دربرمی گیرد تا تأثیرات توزیعی حمل ونقل بین مناطق و کشورها را طی زمان شامل شود. در مقابل، دیدگاه حمل ونقل محور هم به دلیل در نظر داشتن اهداف خاص بخشی که تدوین سیاست ها و برنامه های حمل ونقل را هدایت می کند، مهم است. ضمن اینکه باید اذعان داشت که برخی از تصمیمات با دیدگاه حمل ونقل محور مناسب تر و مرتبط تر اتخاذ خواهند شد.همچنین، نشان داده شد منابع مصرفی و تولید آلاینده ها اثر متقابل دارد و به سازگاری زیست محیطی منجر می شود. در نتایج مطالعات پترسون و همکاران (2021) و محمدپور و همکاران (1401) نیز به مؤلفه حداقل رسانی تولید آلاینده ها اشاره شده و از این منظر با نتایج پژوهش حاضر سازگاری دارد. برخی از خروجی های کلیدی زیست محیطی (یا آلاینده و پسماند) شامل پسماندهای خطرناک ناشی از اسقاط وسایل نقلیه، انتشار سر و صدا، آلودگی هوای محلی و تغییرات آب و هوایی است. با اینکه پیشرفت قابل توجهی در نسبت پسماندهای قابل بازیافت وسیله نقلیه در پایان عمر خودروها انجام شده است، تخمین زده می شود که حدود 25 درصد از یک وسیله نقلیه غیرقابل بازیافت باقی بماند و بسیاری از این موارد می توانند خطرناک تلقی شوند. همچنین، آلودگی صوتی ناشی از ترافیک می تواند الگوی خواب را مختل کند، بر عملکرد شناختی تأثیر بگذارد و برخی از مشکلات قلبی عروقی را تشدید کند. از آنجا که آلودگی صوتی به میزان فعالیت های در حال انجام و شدت سر و صدای آن فعالیت ها مربوط می شود، تعجب آور نیست که عمدتاً یک مشکل شهری است. در نهایت دستاوردهای پژوهش نشان داد از طریق بهداشت و ایمنی سفر دستیابی به رفاه اقتصادی میسر می شود. این مهم در نتایج مطالعه مرزی و همکاران (1401) مورد تأیید قرار گرفته است. سیستم حمل ونقل علاوه بر منافع اقتصادی قابل توجه، هزینه های اقتصادی نیز ایجاد می کند. حوادث رانندگی جاده ای و کیفیت هوا هر دو منجر به از دست دادن زندگی یا کاهش کیفیت زندگی می شود که از نظر بهره وری از دست رفته و رفاه کمتر شهروندان، هزینه های مستقیم برای اقتصاد دارد. همچنین، فراهم کردن سیستم حمل ونقل و یارانه های مربوط به مسافران برای دولت هزینه هایی دارد که باید از طریق مالیات یا دریافت کرایه تأمین شوند. لذا پیاده سازی مدل ارائه شده در پژوهش حاضر، با کاهش هزینه های حاشیه ای، به افزایش رفاه اقتصادی در کشور کمک شایانی می کند.Study of the Relationships between the Components of the Urban Transportation System Evaluation Model Based on Sustainable Development Indicators (Case Study: Tehran Metropolitan Area)
Introduction One of the important issues that can determine the status of a city and make changes in the quality indicators of its space is the urban transportation system. Roads and transportation systems are important elements in every city that shape the overall structure of the city. Today, with the ever-increasing population growth and development caused by cars, transportation and traffic is one of the problems of cities, especially in metropolitan areas that consist of a mother city and several satellite cities and towns, this problem is greater, because a significant population They live in satellite cities and because of their employment in the mother city, they travel to it every day, and in the absence of a reliable and planned transportation system, they increase the problems of the mother city. As long as city and metropolitan area programs and transportation system plans are prepared with the car-oriented approach, it will not be possible to achieve a sustainable transportation system. Therefore, a system for evaluating the urban transportation system based on the principles of sustainability and sustainable development implies the improvement of economic, social, and environmental indicators of cities. The present study was carried out as a part of more comprehensive research to provide an evaluation model of the urban transportation system based on sustainable development indicators in the metropolitan area of Tehran, and it seeks to examine the independence or dependency of the components of the model.
Materials and MethodsThe current research can be considered applied-developmental in terms of its purpose, and in terms of the method and period of data collection, it can be considered survey-cross-sectional research that was conducted with a mixed approach. For this purpose, in the qualitative section, by searching the databases, 43 articles were identified in related fields between 2000 and 2023, and finally, 41 articles were selected in a targeted way and entered the analysis stage. To identify the relationships between the components of the evaluation model of the urban transportation system in the metropolitan area of Tehran based on sustainable development indicators, structural-interpretive modeling was used. The participants of this section were 28 experts in the fields of urban planning, transportation, economy, social sciences, and environment active in Tehran municipality, who were selected in a non-probability, purposeful way and with a snowball pattern. In the next step, the validation of the designed model was done with the method of structural equation modeling and the partial least squares technique. The statistical population of the quantitative part includes specialists in the aforementioned fields who work in the metropolitan area of Tehran, and the sample size is 530 people. Library studies and questionnaires were considered as data collection tools, which were validated using construct validity, convergent validity, and divergent validity methods. Validation was performed in the qualitative section using the CASP model. The reviewed articles in the qualitative section were evaluated based on the ten criteria of this model and the articles with a score above 25 were selected. The validity of the questionnaire was measured through content validity (opinions from experts) and its validity was confirmed. Also, in a preliminary study, the total Cronbach’s alpha of the questionnaire was calculated as 0.856. After distributing the questionnaire to the selected sample, the validity of the questionnaire was checked using three methods construct validity (external model), convergent validity (AVE), and divergent validity. is greater than 0.5. Composite reliability (CR) and Cronbach’s alpha coefficient of each factor were determined to calculate reliability. The combined reliability and Cronbach’s alpha of all dimensions of the model should be greater than 0.7. Meta-composite analysis was used to identify the underlying categories of the research and provide the initial model. Validation of the designed model was done by the partial least squares method. Data analysis of the qualitative phase of the research was done with Maxqda software and related to the quantitative phase with Smart PLS software.
FindingsFrom the review and analysis of the articles, several 166 indicators were obtained, then the indicators that had the same meaning or were repeated in different forms and expressions were removed, and finally, with the category and classification of the final indicators, 9 components (main category) and 53 indicators (subcategory) were obtained. The findings of the research showed that the components of the model are not independent of each other and the components of pollutant production, consumption resources, energy consumption, justice and access, direct and indirect costs in the sector of independent structures, and the components of economic well-being, travel safety, health and human health, environmental compatibility are in the dependent structures section and the relationship is such that the set of direct and indirect costs and justice and access affect energy consumption. Consuming sources and production of pollutants interact and lead to environmental compatibility. Finally, economic prosperity can be achieved through travel health and safety. Also, in the model validation section, the GOF index was obtained as 0.616, which is greater than 0.36. The RMS_theta index was 0.102, which is less than 0.12. The SRMR index was also calculated as 0.050, which is less than 0.08, so the fit of the model is favorable.
ConclusionThe results of the research showed that direct and indirect costs and justice and access affect energy consumption. In the results of Hirai and Kamim’s study (2022), the effectiveness of the justice component is also mentioned, and from this point of view, it is consistent with the results of the present study. The comprehensive view is important because it defines the boundaries in which all the departments should work collectively. This perspective also calls for greater attention to quality of life and includes equity analysis to include the distributive effects of transportation between regions and countries over time. On the other hand, the transportation-oriented perspective is also important because of considers the specific goals of the sector that guide the development of transportation policies and programs. In addition, it should be acknowledged that some decisions will be made with a more appropriate and relevant transportation perspective.It was also shown that the consumption of resources and pollutant production have mutual effects and lead to environmental compatibility. In the results of the studies of Patterson et al. (2021) and Mohammadpour et al. Some of the key environmental outputs (or pollutants and waste) include hazardous waste from vehicle scrapping, noise emissions, local air pollution, and climate change. Although significant progress has been made in the proportion of recyclable vehicle waste at the end of a vehicle’s life, it is estimated that about 25% of a vehicle remains unrecyclable, and much of this can be considered hazardous. Also, noise pollution caused by traffic can disrupt sleep patterns, affect cognitive function, and aggravate some cardiovascular problems. Since noise pollution is related to the number of ongoing activities and the noise intensity of those activities, it is not surprising that it is mainly an urban problem.Finally, the results of the research showed that it is possible to achieve economic well-being through travel health and safety. This importance has been confirmed in the results of Marzi et al.’s study (1401). In addition to significant economic benefits, the transportation system also creates economic costs. Road traffic accidents and air quality both lead to loss of life or decrease in quality of life, which has direct costs for the economy in terms of lost productivity and less well-being of citizens. Also, providing the transportation system and subsidies for passengers has costs for the government that must be financed through taxes or fare collection. Therefore, the implementation of the model presented in the current research, by reducing the marginal costs, helps to increase the economic well-being of the country.
تبلیغات
