محمدعلی علیزاده

وجود الگویی جهت پاسخ گویی به نیازهای مادی و معنوی در جامعه، براساس تعالیم غنی و نجات بخش اسلام یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. هدف اصلی این پژوهش طراحی مدل مدیریت اسلامی ایرانی پیشرفت می باشد. این پژوهش دارای رویکرد کیفی، از بعد هدف کاربردی، ماهیت آن اکتشافی و استراتژی یا روش تحقیق، تحلیل مضمون می باشد. روش گردآوری داده ها مطالعه اسناد بالادستی و مصاحبه های باز و گلوله برفی از خبرگان می باشد که براساس اشباع نظری داده ها از 45 نفر از خبرگان مصاحبه بعمل آمد. ابزار پژوهش مصاحبه و نمونه آماری 45نفر می باشد. برای تحلیل داده ها از مقایسه مستمر طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. با تجزیه و تحلیل داده ها، الگوی مدیریت اسلامی ایرانی پیشرفت در پنج مقوله یا بعد، شامل بعد فرهنگی اسلامی ایرانی پیشرفت، بعد اقتصادی اسلامی ایرانی پیشرفت، بعد علمی اسلامی ایرانی پیشرفت، بعد حکومتی اسلامی پیشرفت و بعد تبلیغی اسلامی ایرانی پیشرفت بدست آمد و در نهایت مدل پژوهش توسط خبرگان تأیید شد.

از آنجایی که تدوین یک الگوی پر محتوی در مدیریت اسلامی- ایرانی پیشرفت برای کشورهای منطقه، جهان اسلام و کل دنیا دارای اهمیت بسیار زیادی است وجود یک الگوی جامع مدیریت اسلامی- ایرانی پشرفت برای پاسخگویی به نیازهای مدیریتی و اداره کشور های جهان در سایه مکتب غنی و نجات بخش اسلام یک ضرورت است. هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی جهانی مدیریت اسلامی- ایرانی پیشرفت است. این پژوهش دارای رویکردی کیفی بوده و از روش تحلیل مضمون به عنوان روش تحقیق استفاده شده، از بعد هدف کاربردی و ماهیت آن اکتشافی است. روش گردآوری داده ها، مطالعه اسناد بالادستی و مصاحبه های عمیق و باز با 40 نفر از خبرگان آگاه از موضوع مورد بحث است. برای تحلیل داده ها از روش مقایسه مداوم در طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شده است. با تجزیه و تحلیل داده ها، الگوی جهانی پیشنهادی مدیریت اسلامی- ایرانی پشرفت در پنج بعد شامل بعد حکومتی اسلامی- ایرانی پشرفت، بعد فرهنگی اسلامی- ایرانی پیشرفت، بعد اقتصادی اسلامی- ایرانی پیشرفت، بعد علمی اسلامی- ایرانی پیشرفت، بعد رفتاری اسلامی- ایرانی پیشرفت به دست آمد.

از آنجایی که تدوین یک الگوی پرمحتوی در مدیریت اسلامی برای کشورهای منطقه، جهان اسلام و کل دنیا دارای اهمیت زیادی است، وجود یک الگوی جامع مدیریت اسلامی برای پاسخگویی به نیازهای مدیریتی و اداره کشورهای جهان در سایه مکتب غنی و نجات بخش اسلام یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. هدف اصلی این پژوهش طراحی الگوی جهانی شدن مدیریت اسلامی است با رویکرد کیفی، نوع پژوهش براساس هدف کاربردی، روش پژوهش از نوع گراندد تئوری  و گردآوری داده ها پیمایشی و ماهیت پژوهش اکتشافی است. جامعه آماری عبارت است از کلیه افراد خبره در مدیریت اسلامی در کشور و نمونه آماری با روش نمونه گیری گلوله برفی و براساس قاعدۀ اشباع نظری، با 45 نفر از خبرگان مصاحبۀ عمیق صورت گرفت، ابزار پژوهش مصاحبۀ باز و عمیق از خبرگان و اسناد بالادستی است. برای تحلیل یافته ها براساس مطالعات گلیزر و اشتراوس در مطالعات کیفی، از روش مقایسه مداوم در طی سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده شد. طبق یافته ها، 26 عامل مؤثر برای جهانی شدن مدیریت اسلامی در پنج بعد شامل جنبه حکومتی، جنبه ترویج فرهنگی، ترویج اقتصادی، اسلامی رفتاری و جنبه علمی معرفی شد و در نهایت الگوی پژوهش توسط خبرگان تأیید گردید.

 هم جواری شهرستان سراوان با شبه قاره هند و تأثیرپذیری از سرزمین های شرق ایران موجب شده است تا سراوان منشأ تحولات فرهنگی متکی بر تصوف به شمار آید. همچنین نقش علما اهل سنت حنفی در تحولات سیاسی مناطق سرحدی شرق ایران و شبه قاره هند امری انکارناپذیر است. بیشترین سهم این نقش آفرینی بر عهده مکتب دیوبند است. پس از فراگیر شدن این مکتب در میان جامعه اهل سنت، مسلمانان حنفی مذهب بیشترین تأثیر را از آن گرفتند. از طرفی وجود مدارس دینی و مذهبی متأثر از افغانستان و هندوستان، سراوان را به عنوان پایگاه مهم تصوف در اعصار گذشته معرفی کرده است. نضج مکتب دیوبند در سراوان از هشتاد سال پیش تاکنون منشأ تحولات فرهنگی گسترده ای در شرق ایران شده است. ظهور مکاتب مختلفی چون بریلوی، جماعت تبلیغ، مودودی، اخوان المسلمین و سلفی در این شهرستان مؤید رشد فعالیت مذهبی در این منطقه است. نظر به تنوع فرق و مذاهب اسلامی در سراوان آنچه مقرر است در این مقاله بدان پرداخته شود؛ بررسی وضعیت تحولات فرهنگی مذهبی سراوان را در دویست سال گذشته است و نیز بیان عوامل مؤثر بر این تحولات سیاسی فرهنگی و واکاوی نقش علمای مسلمان در رشد و تنوع فرق فرهنگی مذهبی سراوان، مؤثرترین روش مطالعه این سؤالات و تصویب یافته ها و نتایج تحقیق، روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر منابع، اسناد و داده های شفاهی از طریق مصاحبه است.

درگیری های صفویان و عثمانیان ، که هریک ادعای رهبری بخشی از جهان اسلام را داشتند ، بر سر قفقاز (عمدتاً گرجستان و ارّان) از قرن ۱۶ تا ۱۸ میلادی ادامه داشت . نهایتاً رقیب دیگری در منازعات بر سر این خطّه ، در قرن ۱۹ میلادی به جمع کشورهای درگیر افزوده شد که همانا روسیه می باشد . اهمیّت قفقاز نه تنها در حاصلخیزی و رونق مراتع آن در دامنهٔ کوه های قفقاز بلکه به سبب موقعیت ترانزیتی آن در سواحل شرقی دریای سیاه بود ، به علاوه ساکنان این منطقه که از دیر باز نیز خراجگزار ایران بودند ، در تمام طول تاریخ خود تمایل به کسب خودمختاری داشته و در جهت نیل به استقلال اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی شان تلاش می کردند و در زمان مورد بحث ما ، مجدداً تحت نظارت دولت ایران قرار داشتند . در راستای همین واقعیت ، تحقیق ما قصد دارد نشان دهد بی کفایتی دربار صفوی و باورهای اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و عملکرد سیاسی پادشاهان صفوی ، با آرمان ها و خواسته های ارامنه و سایر مسیحیان منطبق نبوده و تأثیر زیادی در گرایش آنان به سمت عثمانی که در این سالها از نظر قدرت سیاسی در منطقهٔ مورد نظر برصفویان برتری داشته و در سیاست های جهانی نیز رقیب مطرح و قابل توجهی برای قدرت های اروپایی محسوب می شد ، داشته است .

هدف این پژوهش بررسی مطالبات اجتماعی زنان در مطبوعات عصر مشروطه با تأکید بر روزنامه ایران نو در سال 1327 قمری 1288 شمسی و شمارگان سال نخست این روزنامه می باشد. روزنامه ای که باچاپ نگارش های زنان که بیشتر رویکرد مطالبه گری حقوق اجتماعی آنان را دارد نقشی اساسی در بیداری، آگاهی و به ثمر رسیدن، مطالبات اجتماعی زنان ایرانی را داشته است. این پژوهش به روش اسنادی و با شیوه توصیفی- تحلیلی گردآوری شده است. اهمیت پرداختن به این دوره نیز به دلیل حضور فعال اجتماعی زنان برای نخستین باربه شکل شبه صنفی می باشد. دوره ای که زنان به مطرح کردن درخواست های اجتماعی خود می پردازند که در این بین ایجاد مدارس برای دختران و تلاش برای فراهم کردن زمینه های سوادآموزی دختران از اصلی ترین یافته ها و نتیجه گیری های آنان بوده است. این تحقیق به ثمر رسیدن تلاش اجتماعی زنان و احقاق حقوق اجتماعی آنان را در شکل ایجاد مدارس دخترانه نشان می دهد.

عبدالله یاسائی، نماینده مجلس شورای ملّی در ادوار پنجم تا هفتمو از جمله هواداران سلطنت پهلوی بود که در به سلطنت رساندن رضاخان و خلع سلسله قاجاریه تلاش های وافری با همراهی تدیّن و داور انجام داد؛وی در مجلس پنجم از مجموع 15643 رأی با اخذ 10714 رأی، موفّق به تصاحب کرسی نمایندگی شورای ملّی به نمایندگی از سوی مردم شهرهای دامغان و سمنان گردید و در دو دوره بعد نیز با کسب اکثریت آراء یعنی 14257 رأی از تعداد 14689 رأی توانست بر مسند نمایندگی باقی بماند. شایان ذکر است این اعداد و ارقام مربوط به زمانی است که مردم اهمّیتچندانی به امر انتخابات نمی داده اند و انتخابات در دوره های پنجم و ششم و هفتم مجلس شورای ملّی بیشتر جنبه صوری و فرمایشی داشته است. این پژوهش، ضمن بررسی جریان شناسی تاریخی مجلس شورای ملّی در آغاز دوران سلطنت پهلوی اوّل، به عملکرد سیاسی عبدالله یاسائی نماینده دامغان در ادوار مذکور می پردازد. روش پژوهش، تاریخی و متّکی بر اسناد آرشیوی و مطالعات کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل داده هاست. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن معرّفی ابعاد شخصیتی و کارنامه سیاسی عبدالهک یاسائی، به بازکاوی جنبه های مختلف زندگی و عملکرد وی در مجلس شورای ملّی و مواضع او در قبال سلطنت قاجار و پهلوی بپردازد.

دوره سلطنت رضاشاه به دلیل تلاش حکومت برای تأسیس دولت مدرن و گسترش غرب گرایی و تلاش شخص رضاشاه و روشنفکران همراه و همرأی وی برای کسب مشروعیت سیاسی از طریق پیوند دادن سلطنت پهلوی با پادشاهی های باستانی ایران، یک مقطع دوران ساز و مؤثر در شکل دهی بنیان های فکری ایران نوین به شمار می رود. در این میان ناسیونالیسم که به عنوان یکی از ایدئولوژی های اصلی و ماهوی جریان تجدد خواهی، با پیروزی انقلاب مشروطیت در فضای سیاسی و فرهنگی ایران تثبیت شده بود، از یک نقش محوری در تحولات فکری عصر پهلوی اول برخوردار شد. از سوی دیگر، ناامنی و ناکارآمدی گسترده بعد از دوران مشروطه، موجب گرایش هر چه بیش تر روشنفکران و رجال سیاسی آن عهد به سوی ملی گرایی و مظاهر اصلی آن همچون دولت ملی برای ایجاد ثبات و امنیت و توسعه در ایران شد. در چنین فضایی رضاخان پا به عرصه قدرت سیاسی گذاشت و توانست با در دست گرفتن اقتدار نظامی و ایجاد ثبات و امنیت نسبی در کشور، وجهه خوبی برای خود به دست آورد و سپس، با اتخاذ ایدئولوژی ناسیونالیسم تلاش کرد تا ضمن رسیدن به مقام سلطنت ایران، برای حکومت خود مشروعیت سیاسی استواری فراهم کند.

ظهور تاریخ نگاری ملی گرایانه در دوران قاجاریه و مشروطه یکی از مهم ترین محورهای شکل گیری هویت ملی نوین در ایران معاصر به شمار می رود. از زمان ورود ناسیونالیسم به عنوان یک ایدئولوژی مدرن به ایران در سده نوزدهم میلادی، بسیاری از مسایل فرهنگی ایران، از جمله تاریخ نگاری و نحوه نگاه به گذشته تحت تاثیر این ایدئولوژی قرار گرفت و به تدریج نوع جدیدی از تاریخ نگاری و بازنمود وقایع گذشته در میان منورالفکرهای دوران قاجار و مشروطیت پدید آمد که طی آن تاریخ نویسان ایرانی با محور قرار دادن ملی گرایی، به بازنویسی تاریخ ایران در قرون گذشته پرداختند و در این میان، به ویژه با برجسته کردن تاریخ ایران باستان و قرار دادن این دوره به عنوان دوران حیات ملی ایران و ایرانیان، بنیان های هویت ملی ایران نوین بر اساس هویت باستانی ایرانیان را پی ریزی کردند. در این مقاله کوشش شده است تا با مبنا قرار دادن اصلی ترین معاصرنویسی های دوران مورد بحث، میزان تاثیر تاریخ نگاری های ملی گرایانه بر توسعه نگاه های ناسیونالیستی به تاریخ ایران و جست جوی بنیان های هویت ملی در تاریخ ایران باستان در میان روشنفکران و رجال سیاسی و فرهنگی معاصر ایرانی شناسایی و مشخص شود.