حجت مهکویی

بعد از جنگ سرد، گرایش به سوی منطقه گرایی در مناطق گوناگون جهان بیشتر نمایان شده است. آسیای مرکزی از مناطق ژئواستراتژیک است که همواره در کانون توجه روسیه و ابرقدرت های چین و آمریکا قرار دارد. توجه کشور چین به این منطقه برای عبور طرح (یک کمربند- یک راه) برای اتصال به اروپا از نمونه های موقعیت مهم آسیای مرکزی است. در این منطقه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای ظرفیت های خوب و مناسبی برای ارتقای سطح اقتصادی کشورهای این منطقه دارند که سیاست خارجی ایران، می تواند از این ظرفیت ها در راستای منافع ملی خود بهره ببرد. اتحادیه اقتصادی اوراسیا از اتحادیه هایی است که در قالب گروه بندی منطقه ای در آسیای مرکزی تأسیس شده است. ایران به عنوان کشوری که در همسایگی با کشورهای عضو این اتحادیه قرار دارد، با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود، می تواند از نقش تأثیرگذار این اتحادیه متأثر شود. البته این مهم برای هر کشوری می تواند اتفاق بیفتد که بستگی به وزن ژئوپلیتیکی کشورها دارد. نوشتار حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عضویت ایران در آن چه تأثیری بر موقعیت ژئواکونومیک ایران دارد؟ یافته های پژوهش نشان داد که هم جواری ایران با کشورهای عضو اتحادیه و با عضویت ایران در این اتحادیه اقتصادی اوراسیا، موقعیت ژئواکونومیک ایران بیشتر متأثر خواهد شد. این نوشتار با روش کیفی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی این موضوع را بررسی می کند. برای بررسی سیاست و تأثیر منطقه گرایی بر موقعیت ژئواکونومیک ایران از نظریه ها و رویکردهای ژئواکونومیک و همگرایی اقتصادمحور، استفاده شده است.

از سده ۱۷ میلادی به این سو، برگزاری انتخابات سازوکار معمول برای تحقق دموکراسی نیابتی بوده است. انتخابات یک فرآیند تصمیم گیری رسمی است که طی آن مردم یا بخشی از مردم برای اداره امور عمومی خود شخص یا اشخاصی را برای مقامی رسمی به مدت معلوم با ریختن رای به صندوق های انتخاباتی بر می گزینند. در حوزه انتخابیه شهرستان فیروزآباد، جستار زادبوم شهری در همه ادوار بر انتخاب کاندید مورد نظر تاثیرگذار بوده است. این مقاله به دنبال بررسی چگونگی مشارکت مردم شهرستان فیروزآباد در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از دیدگاه جستار زادبوم شهری در پهنه سرزمینی ایران است، تا نشان دهد که الگوی فضایی مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی چگونه بوده است. مطالعه حاضر با استفاده از نتایج تفصیلی انتخابات و توابع آمار مکانی به بیان الگوی فضایی تمایل شهروندان شهرستان فیروزآباد به هر یک از نامزدهای حاضر در انتخابات پرداخته است. نتایج نشان می دهد که الگوی فضایی آرا، بیانگر تاثیر جستار زادبوم شهری بر انتخاب کاندیدای مورد نظر در این حوزه انتخابیه بوده است.

اختلافات مذهبی به عنوان یک عامل چالش زا در منطقه ی ژئوپولیتیکی خلیج فارس نمایان است. اختلافات سیاسی میان برخی کشورها در این منطقه باعث شده است تا، اختلافات مذهبی نیز مزید بر علت شود و روابط میان کشورهای این منطقه را تحت الشعاع قرار دهد. 8 کشور در منطقه ی خلیج فارس همگی مسلمان هستند و دین اسلام به عنوان دین رسمی آنها می باشد، در همه ی 8 کشور، پیروان مذهب شیعه حضور دارند. در سال های اخیر، به دلایلی همچون خودآگاهی بیشتر، محرومیت از ساختار اجتماعی و سازمانی که به دلیل گرایش مذهبی به تشیع بوده و سالها این مسأله وجود داشته است، در کشورهای بحرین، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و عراق (تا قبل از سرنگونی رژیم بعث)، پیروان مذهب شیعه به دنبال حقوق خود بر آمده اند؛ لذا این امر سبب گردیده است تا از سوی دولت های عربستان سعودی و بحرین، خشونت های فیزیکی علیه شیعیان، شکل بگیرد و با آنها مقابله شود. به طورکلی تعصبات مذهبی بی مورد و چالش های مذهبی در کشورهای حاشیه خلیج فارس به عنوان یک مشخصه بارز نمایان است که این در دنیای جهانی شدن و با روند تحولات به سمت رفاه و توسعه انسانی بسیار متفاوت است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تحلیل چالش های شکل گرفته برای پیروان مذهب شیعه در کشور بحرین، با استفاده از منابع کتابخانه ای و سایت های اینترنتی به این مسأله پرداخته است؛ سؤال اصلی در این مقاله این است که وضعیت شیعیان در کشور بحرین از نظر سطوح سیاسی، اجتماعی و اقتصادی چگونه است؟ نتایج نشان می دهد که چالش هایی برای شیعیان در کشور بحرین وجود دارد و باعث برهم خوردن روابط میان شیعیان و حاکمان این کشور شده است 

خصوصیات و ویژگی های فرهنگی در اثرگذاری بر روابط میان گروه های قومی- دینی در یک کشور و منطقه، نقش و جایگاه با اهمیتی دارند. مناطق گوناگون در جهان، با توجه به وجود شرایط متفاوت جغرافیایی، دارای ساختار متفاوتی از منظر فرهنگی هستند. این مسأله در شبه جزیره کریمه نیز وجود دارد، یعنی با توجه به تفاوت های فرهنگی اقوام مختلف ساکن در این شبه جزیره، اختلافات قومی- دینی به عنوان یک مسأله چالشی، روابط میان مسیحیان ارتدوکس و مسلمانان تاتار را تحت الشعاع قرار داده است. جمهوری خودمختار کریمه به طور استراتژیک بخش مورد اهمیت در منطقه ی ژئوپولیتیکی اوراسیا و قفقاز می باشد. و همواره مورد توجه روسیه بوده است. در حال حاضر، مردم در جمهوری خودمختار کریمه در یک تجدد دینی، به سر می برند. تمام گروه های قومی در شبه جزیره در حال احیاء کردن روحانیت و خودآگاهی ملی- دینی شان هستند. این مقاله، با رویکرد ژئوپولیتیک اقلیت ها و ژئوکالچر در قالب نظریه نظام بین المللی و کشمکش های قومی به تحلیل موضوع پرداخته است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل ویژگی های قومی- دینی در شبه جزیره کریمه می باشد. این مقاله به روش کیفی و با رویکرد تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه ای و سایت های اینترنتی به بررسی مناقشات قومی- دینی میان مسیحیان و مسلمانان در شبه جزیره کریمه پرداخته است. نتایج یافته های پژوهش نشان می دهد که روابط قومی- دینی میان مسیحیان و مسلمانان با مناقشات، چالش ها و اختلافاتی همراه است؛ مسیحیان ارتدوکس با تاتارهای مسلمان که از ساکنان اولیه در این شبه جزیره می باشند روابط خوبی ندارند.   

سازماندهی سیاسی فضا یکی از مهم ترین و حساس ترین وظایف مسئولین کشورها به شمار می رود. این امر به منظور مدیریت بهینه و پایدار سرزمین و تأمین امنیت و بهبود اوضاع اجتماعی اقتصادی با هدف حفظ و تداوم یکپارچگی در سطوح ملی، محلی و منطقه ای انجام می شود. تقسیمات کشوری یکی از ابزارهای مهم حکومت ها برای سازماندهی سیاسی فضای کشور به شمار می رود. عواملی مانند شاخص های علمی و قانونی، شکل حکومت و نوع رژیم سیاسی، جغرافیای قدرت و حمایت، اقلیت های اکولوژیک، محیط استراتژیک و فضاهای پیرامونی کشور و... در تقسیم فضای سرزمینی مؤثر است. مهم ترین عامل در تقسیمات کشوری، جمعیت و فاصله نقاط جمعیتی از یکدیگر است. از این رو در مقاله حاضر با روش کمی- تحلیلی، به  بررسی حوزه نفوذ شهرها پرداخته شده است و با بررسی عامل جمعیت به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای سنجش در تقسیمات کشوری، به بررسی سازماندهی سیاسی فضای سرزمینی در شهرستان کاشان پرداخته شده است. بررسی مؤلفه های جمعیتی در شهرستان کاشان و دیگر شاخص های اصلی از قبیل اقتصادی، گردشگری، تاریخی نشان می دهند که در صورت تأسیس استان جدید، کاشان نسبت به سایر مراکز جمعیتی از اولویت بالاتری در جهت بهره برداری مناسب از پتانسیل جمعیت منطقه برخوردار است. نقطه جدایی کاشان نسبت به سایر شهرهای پرجمعیت بیشتر است. بیشترین فاصله از مرکز استان را کاشان با فاصله 215 کیلومتر از میان شهرهای بالای جمعیت سیصدهزارنفر دارد. حوزه نفوذ اصفهان 155 کیلومتر است بنابراین فاصله نقطه جدایی 60 کیلومتر است. سایر شهرهای استان اصفهان، نجف آباد و خمینی شهر فاصله ای کمتر از 30 کیلومتر تا اصفهان دارند. در مجموع مقایسه فاصله بر اساس جمعیت نشان می دهد که کاشان بر اساس پتانسیل جمیعتی و دوری از مرکز استان، شرایط مناسب تری برای ادعای جداشدن می تواند داشته باشد و علت اصلی آن هزینه بر بودن رفت و آمدها جهت حل مسائل اداری و مردمی به مرکز استان اصفهان است.

امروزه با پیچیده تر شدن تهدیدات جهانی امنیتی، سازمان های جهانی را در حل مسائل و بحران های بین المللی با مشکل مواجه نموده است، لذا کشورها را متوجه تشکیل سازمان های منطقه ای نموده تا بتوانند در چارچوب محدودتری منافع ملی و همکاری های سیاسی و اقتصادی را دنبال کنند. از این رو پژوهش حاضر درصدد بررسی پیامدهای عضویت ایران در سیستم امنیت منطقه ای در آسیای مرکزی با تأکید بر سازمان همکاری شانگهای است. پس از بسط فضای مفهومی موضوع تحقیق، به بررسی موضوع امنیت و سیستم امنیت منطقه ای می پردازد. مطابق با مستندات موضوعی ارائه شده در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، سایت های اینترنتی به مسئله تحقیق پرداخته شده است. پرسش اصلی مقاله آن است که: عضویت ایران در سیستم امنیت منطقه ای در قالب سازمان همکاری شانگهای چه پیامدهایی برای ایران در پی خواهد داشت؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که عضویت جمهوری اسلامی ایران در ساختار امنیت منطقه ای در آسیای مرکزی باعث کاهش حجم تهدیدات، ارتقای سطح مشارکت و همکاری ها در زمینه های امنیتی، سیاسی و اقتصادی شده و افزایش قدرت ملی جمهوری اسلامی ایران را در پی خواهد داشت. بنابراین موضوع حاضر، در چارچوب نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای باری بوزان مورد تبیین و تحلیل قرار گرفته است.

ایرانیان بیش از سه دهه است که با حضور در انتخابات، سرنوشت و اداره کشور را به دست افراد مورد نظر خود می سپارند. هر چند سابقه شکل گیری مجلس به دوران مشروطه بر می گردد، ولی نقش پررنگ مجلس و انتخابات در بعد از انقلاب اسلامی، نمایان گشته است. پژوهش حاضر به دنبال بررسی چگونگی حضور مردم از دیدگاه فضایی- سیاسی در پهنه سرزمین است، تا نشان دهد که الگوی فضایی مشارکت مردم در یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری چگونه بوده است. بدین​منظور با استفاده از نتایج تفصیلی انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و توابع آمار مکانی به بیان الگوی فضایی تمایل ساکنین کشور به هر یک از نامزدهای حاضر در انتخابات پرداخته شده است. نتایج نشان داد که الگوی مشارکت در کشور یکسان نبوده و استان های با توسعه یافتگی بالا از مشارکت کمتری برخوردار بوده و استان های محروم مشارکت بیشتری داشته اند. الگوی فضایی آراء بیانگر تمرکز شدید آراء کاندید منتخب در نواحی شمال غرب، جنوب شرق و جنوب کشور بوده و همچنین آراء آقایان محسن رضایی در غرب و جنوب غرب کشور و محمدباقر قالیباف در خراسان رضوی کاملاً منطبق بر جستار زادشهری است.

با گسترش پدیده خطرناک کم آبی، اکنون بیش از 26 کشور با بیش از 300 میلیون نفر جمعیت با بحران کمبود آب مواجه اند.در صورت ادامه روند موجود تا سال 2050 میلادی این رقم به 66 کشور با جمعیتی حدود دو سوم کل جمعیت دنیا، خواهد رسید.طبق گزارش های سازمان ملل در نیم قرن اخیر، بیش از 1830 مورد، مناقشه در زمینه آب در جهان رخ داده که 37 مورد آن سبب بروز جنگ و یا انفجار سدها شده است. برخی ژئوپلیتیسین ها، قرن 21 را سده ی هیدروپلیتیک می دانند و بر این باورند که اغلب درگیری ها و جنگ های منطقه ای در جهان به دلیل بحران برامده از کمبود آب خواهد بود. در واقع هیدروپلیتیک مطالعه ستیز و همکاری میان ملت ها بر سر تقسیم منابع آبی است. از این رو هیدروپلیتیک را می توان دانشی توصیف کرد که با توجه به ثابت بودن میزان آب شیرین و ابعاد فزاینده مصرف آن به مطالعه برهمکنشی های واحدهای سیاسی در سطوح محلی، منطقه ای و گروهی در خصوص منابع آب شیرین می پردازد.کشورهای مصر، سودان و اتیوپی بر سر تقسیم آب رود نیل در کشمکش با هم هستند. عراق با سوریه و ترکیه بر سر رودهای دجله و فرات تنش های جدی دارند. از این رو در خاورمیانه، کشورها در طول سالیان اخیر، برنامه ریزی برای دستیابی به منابع آبی جدید و استفاده بهینه از منابع آب را آغاز کرده اند. به طوری که برنامه های جدی کشورهای حاشیه ی خلیج فارس در این زمینه قابل تأمل به نظر می رسد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دنبال بررسی وضعیت منابع آب به ویژه آب شیرین و کمبود آن در کشورهای حاشیه ی خلیج فارس می باشد. نتایج نشان می دهد که در منطقه ی ژئوپلیتیکی خلیج فارس، منابع آب شیرین و قابل استفاده برای جمعیت این کشورها وضعیت مناسبی را ندارد.

بعد از جنگ جهانی دوم، به ویژه از دهه 1960 میلادی، کشورها به اهمیت همکاری بین المللی در چارچوب سازمان های منطقه ای پی بردند و بحث همکاری های منطقه ای از اهمیت بیشتری برخوردار شد. توسعه همکاری ها در قالب سازمان های منطقه ای همواره به عنوان رهیافتی برای خروج از بحران های بین المللی از یک سو و همکاری و هماهنگی کشورها در قالب سازمان های منطقه ای در جهت افزایش توان رویارویی با مسائل جدید دنیای امروزی از سوی دیگر، مطرح می باشند. منطقه گرایی ضمن توسعه همکاری های اقتصادی به همگرایی سیاسی و امنیتی نیز منتج می شود و می تواند با ارائه راه حل های صلح آمیز برای بحران های موجود یا بحران های احتمالی موجب تحکیم صلح و امنیت در منطقه شود. سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) در چارچوب شرایط ایجاد یک همکاری منطقه ای با اهدافی مانند ارتقای شرایط برای توسعه اقتصادی پایدار اعضا، گسترش و افزایش تجارت درون منطقه ای و بین المللی، فراهم آوردن شرایط برای ادغام تدریجی با اقتصاد جهانی، ارتقای همگرایی فعالیت های بخش عمومی و حضور اعضا و تحکیم ارتباطات گردشگری، در سال 1984 جانشین سازمان همکاری عمران منطقه ای شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سازمان های منطقه ای، به ویژه سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) نقش سازنده ای در کاهش چالش های منطقه ای و همگرایی اعضا داشته است.

نگرانی های محیطی که عمدتاً بعد از دهه 1960 میلادی به صورت جدی در سیاست جهانی مطرح شد، باعث اظهارنظرهای گوناگونی شده است. تعدادی از محیط شناسان مانند رونالد اینگلهارد استدلال می کنند که این توجه و نگرانی وجه مشخصه نسلی است که در امریکا و اروپای پس از جنگ سرد، دغدغه های آنها، اخطار دادن نسبت به خطرات گسترده و جهانی توسعه صنعتی مدرن می باشد. در دهه های اخیر تغییرات زیست محیطی مانند تغییرات آب و هوا، چالش های اساسی را برای امنیت انسانی در سراسر جهان ایجاد کرده است که فوری ترین تأثیر آن را می توان بحران کمیابی منابع زیستی نام برد. اگرچه این بحران عامل فوری در شکل گیری جنگ نیست، اما فشارهایی را پدید می آورد که موجب تشدید احساسات و برانگیختن برخوردهای قومی، اضطراب ها، آشوب ها و شورش ها می شود. تولید و مصرف انرژی، انتشار گازهای گلخانه ای، صنعتی و شهری شدن که در اواخر سده بیستم به پدیده های جهانی تبدیل شدند، به مشکلات جدی زیست محیطی مانند تحلیل رفتن منابع، دگرگونی آب و هوایی، آلودگی فراگیر و افزایش جمعیت منجر گردیده اند. جامعه های مصرفی این مشکلات زیست محیطی را از راه بهره برداری کلان از منابع طبیعی، فرایندهای آلوده کننده و زیرساخت های حمل ونقلی که ایجاد کرده اند، تشدید نموده اند. واکنش به بحران زیست محیطی در حال گسترش فراگیر بوده و اشکال گوناگونی پیدا کرده است. کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای قدرتمند در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس همواره در معرض تهدیدات زیست محیطی قرار داشته است. نتایج نشان می دهند عواملی همچون تأمین انرژی و دستیابی به آن، آلودگی آب رودخانه ها و دریاها، خشکسالی، تغییرات آب و هوا و افزایش جمعیت و مهاجرت در ایجاد ناامنی و بر هم زدن نظم عمومی و از همه مهم تر بر امنیت ملی ایران، تأثیرات قابل توجهی دارند.

بازی بزرگ قرن نوزدهم رقابتی کاملاً استعماری در عرصه ی ژئوپلیتیک آسیای مرکزی بود که با وقوع انقلاب کبیر روسیه در سال 1917 میلادی پایان یافت. تا این که در اوایل دهه ی 1990 میلادی با فروپاشی شوروی، منطقه آسیای مرکزی این بار در کنار مناطق جنوبی قفقاز که در مجموع، ارواسیای مرکزی خوانده می شوند بار دیگر عرصه ی رقابت و بازی میان قدرت هایی شد که از آن با عنوان بازی بزرگ جدید یاد می شود. با وجود همه این تحولات به وقوع پیوسته در مناطق ژئواستراتژیک و ژئوپلیتیک جهان، چشم اندازها و خیزش هایی به سمت منطقه گرایی و اتحاد و ائتلاف به چشم می خورد تا همواره از نفوذ و قدرت بازیگران اصلی بازی در نظام جهانی کاسته شود. یکی از این مناطق ژئوپلیتیکی منطقه قفقاز می باشد که همواره مورد توجّه بوده و در سال های اخیر درگیر چالش ها و جنگ های داخلی و خارجی بوده است. این مقاله در پی آن است تا نقش و عملکرد کشورهای منطقه قفقاز جنوبی را در قالب سازمان منطقه ای گوآم در عصر جهانی شدن ارزیابی نماید. سازمان منطقه ایی که در واقع به منظور حل یا جلوگیری از مشکلات منطقه ای باعث شد گرجستان، اوکراین، آذربایجان و مولداوی، سازمان منطقه ای گوآم را در سال 1997 میلادی تأسیس کنند. 

اتحاد و پیوند منطقه ای میان کشورها، امروزه به یکی از نگرانی های اصلی میان دولت ها تبدیل شده است. در عصر جهانی شدن در مناطق گوناگون جهان، گروه بندی های منطقه ای شکل گرفته است. مناطق گوناگون جهان با درک اهمیت موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک خود، دارای سازه های منطقه ای با درجه های متفاوت منطقه گرایی هستند. یکی از مناطق ژئوپلیتیکی که عرصه رقابت میان ابرقدرت ها (آمریکا و روسیه) است منطقه ژئوپلیتیکی قفقاز است که همواره دو ابرقدرت خود را در این منطقه دارای منافع می دانند و به شکلی در این منطقه حضور دارند.کشورهای این منطقه که با چالش های ارضی، مرزی و خودمختاری روبرو هستند، در قالب سازمان منطقه ای گوآم به دنبال دستیابی به یک گروه بندی منطقه ای هستند. درواقع به دلیل مصلحت آمیز بودن نیروهای مشترک در صحنه های بین المللی و با هدف حل یا جلوگیری از مشکلات منطقه-ای گرجستان، اوکراین، جمهوری آذربایجان و مولداوی سازمان منطقه ای گوآم را در سال 1997 تأسیس کردند.

بیشتر مردم برداشت هایی مبهم از جغرافیا دارند. اکثر مردم جغرافیا را دانشی می دانند که صرفآ به بررسی کوه، رود و طبیعت می پردازد. اما از زمانی که جغرافیا به عنوان یک علم و رشته دانشگاهی مطرح شد و در پیشرفت و توسعه مکانها نقش مهمی را بر عهده گرفت، در میان مردم نیز نسبت به دانش جغرافیا تغییرات و دیدگاههای متفاوتی بروز کرد. این رشته علمی دارای دو بعد اصلی یعنی طبیعت و انسان می باشد. این هر دو بعد در مکان ها به طور متقابل بر یکدیگر تاثیر می گذارند و تاثیر می پذیرند. در بعد انسان هر دو جنس هم مردان و هم زنان در تاثیرگذاری و تاثیرپذیری از طبیعت دارای نقش اصلی و مهم می باشند. با توجه به این مهم، نقش جنس و جنسیت در علم جغرافیا مورد تاکید می باشد که این خود باعث شده است یکی از شاخه های علم جغرافیا، به عنوان جغرافیای جنسیت مورد توجه محافل علمی و دانشگاهی قرار بگیرد. بنابراین با توجه به نقشی که انسان در توسعه و روند آمایش یک مکان جغرافیایی دارد این نقش به صورت نقشی یک جانبه و یک بُعدی در اکثر جوامع نگریسته شده است و زنان به اندازه مردان در دست یابی به مشاغل مهم و تاثیرگذاری در روند برنامه ریزی برای توسعه تاثیر نداشته اند. هر چند که در برخی از کشورها با تفکر لیبرال دموکراسی زنان نقشی چشمگیر پیدا کرده اند ولی در اکثر جوامع این موضوع هنوز کمرنگ می باشد. هدف در این پژوهش بررسی نقش جنسیت و تاثیرگذاری آن در روند پیشرفت و توسعه جوامع می باشد. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته و یافته های تحقیق با بررسی اسناد کتابخانه ای بدست آمده است. سؤال اصلی در این مقاله این است: آیا در توسعه جغرافیایی مکانها به برابری میان دو جنس توجه می شود؟ و فرضیه آن: برابری و عدالت میان دو جنس (مردان و زنان) در جغرافیای مکانها ارزش و اعتباری کمرنگ دارد؛ می باشد.

مناطق مرزی بدلیل یکسری ویژگی های خاص از جمله دوری از مرکز، توسعه نیافتگی، ناپایداری سکونت، تبادلات مرزی و ... از دیرباز مورد توجه حکومتها بوده است. اما آمایش این مناطق هنوز جایگاه واقعی خود را در نظام برنامه ریزی کشور پیدا نکرده است. استان خراسان جنوبی با داشتن بیشترین مرز با کشور افغانستان از نظر توسعه یافتگی در ردیف استانهای کمتر توسعه یافته است.و از فرصت ها و قابلیت های مرزی کمتر استفاده نموده است. پژوهش اخیر با روش کمی و با ماهیت توصیفی– تحلیلی و با شیوه میدانی و کمک پرسشنامه و تجزیه و تحلیل با استفاده از مدل SWOT و ANP به ارائه الگوی مناسب برای آمایش مناطق مرزی پرداخته است. نتایج حاصله نشان می دهد الگوی مناسب برای مناطق مرزی از نوع تهاجمی است و بر اساس اولویت بندی، استراتژی تهاجمی (SO) یعنی تقویت همزمان زیرساختهای توسعه و امنیت برای نیل به توسعه پایدار از اولویت اول برخوردار است. نتایج بدست آمده از وزن دهی به زیر معیارها نیز بیانگر این واقعیت است که وجود بازارچه های مرزی، گمرک و منطقه ویژه اقتصادی (S2) مهمترین نقطه قوت استان، امنیت نسبی موجود در مرز (O3) مهمترین فرصت استان، بی ثباتی طرف افغان در مناسبات تجاری و سیاسی (T2) مهمترین تهدید استان و ضعف زیرساخت های کالبدی (جاده، راه آهن و..) (W4) مهمترین نقاط ضف استان می باشد.