سید محمدعلی ایازی

سید محمدعلی ایازی

مدرک تحصیلی: استادیار واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۳۲ مورد.
۸۱.

بررسی نظریه تفسیری علامه طباطبایی در جاودانگی دوزخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 93-104

کلید واژه ها: آیه 37 مائده جاودانگی دوزخ تفسیر المیزان تفسیر الفرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۳۵۳
موضوع جاودانگی ماندگاری برخی از کافران در آتش دوزخ، مسئله ای است که همواره مورد توجه اندیشمندان به ویژه در دوره معاصر بوده است. مفسران و عقایدشناسان به فراخور نحله کلامی خویش در این باره پاسخ هایی درون دینی و برون دینی ارائه کرده اند. علامه طباطبایی مطابق نظریه مشهور، به جاودانگی دوزخ برای برخی از کافران معتقد است. وی در اثبات این نظریه، از براهین فلسفی و شواهد قرآنی بهره برده و بر این باور است که با نهادینه شدن احوال و ملکات زشت در نفس آدمی، به تدریج در جان انسان نفوذ کرده و با روح او عجین می گردد، چنین انسانی با همان نفس زشت خودساخته وارد آخرت می شود و چون ذات وی با شقاوت شکل گرفته است، دائماً گرفتار عذاب خواهد بود. از نظر علامه، نظریه خلود بر پایه نص قرآن و روایات مستفیض بوده و هیچ گریزی از پذیرش آن نیست. برخی از مفسران معاصر، با نقد این دیدگاه، بر این باورند که نظریه خلود در آتش دوزخ، با اصل قرآنی برابری کیفر و کردار سازگار نیست و علامه تحت تأثیر پیش فرض های کلامی و فلسفی خویش، چنین نظریه ای را بر آیات قرآن تحمیل نموده است. مقاله حاضر با رد این ادعا، به دفاع از نظریه علامه پرداخته است.
۸۲.

نقد و بررسی ادله شق القمر در تفاسیر فریقین

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵) 82 - 111
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۱۸۷
درباره اثبات نبوت پیامبر (ص) از طریق معجزه حسی سخن های بسیار گفته شده است. از جمله این سخنان داستان شق القمر به مثابه معجزه پیامبر (ص) در سوره قمر از سوره های مکی الاوائل است. مبنای اصلی این قول که در تفاسیر بازتاب یافته، آیه ای از قرآن در آغاز همین سوره است: «اقْتَرَبَتِ السّاعَه وَانْشَقَّ القَمَر». در روایات اسباب نزول آمده است این آیه پس از دو نیم شدن ماه در شب چهاردهم ماه ذی الحجه نازل شد. این روایاتِ اسباب نزول‘ چندگانه اند و با مضامین مختلف و شگفت انگیز نقل شده اند. به همین دلیل عالمانی به نقد آن ها پرداخته، و به انکار اخبار شق القمر روی آورده اند. این عالمان اساساً با وجود قرآن که آ یه ای عقلی است، ضرورتی برای این دسته از معجزات حسی قائل نبوده اند. از جمله این عالمان می توان ابراهیم بن سیار نَظّام، عمرِو بن بَحرِ جاحِظ، هشام بن عَمرِو فُوَطی، و ابوبکرِ اَصَم را یاد کرد. اینان از جمله اولین کسانی هستند که در اوایل سده 3ق قصه شق القمر را انکار کردند. بااین حال، این بحث در سده های متأخرتر از سوی مفسران پرشمار شیعه و سنی به شکل مستند و با ادله متنوع تری نقد شده است. این مفسران گفته اند روایات شق القمر با صراحتِ بیان قرآن در امتناع از آوردنِ معجزاتِ حسّی تعارض دارد. در این مطالعه بنا ست نگاهی به اقوال موافقان و مخالفان بیندازیم، مسائل و ادله و مشکلات پذیرش روایات شق القمر را بیان کنیم، و در نهایت به نَقدِ نظریه  مثبِتان و دفاع از نظریه منکران و نسبت دو دیدگاه با جاوادانگی معجزه قرآن بپردازیم.
۸۳.

الگوی عوامل مؤثر در سیر نگارش های علوم قرآن (قرن 6 تا 10) در قالب نظریه مبنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 139 - 168

کلید واژه ها: علوم قرآن تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار تطور نگارش ها نظریه مبنایی قرن 6 تا 10

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۱۸۹
بررسی حاضر از رویکرد تفسیرگرایی فکری، علمی و اجتماعی به فهم و تحلیل عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش های علوم قرآن می پردازد. هشت کتاب علوم قرآن در قرن 6 تا10 با قید تأثیرگذاری در دوره خود، محلّ بررسی در این تحقیق بوده است. از روش اسنادی و تحلیل تاریخی در انجام عملیات تحقیق، و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه الگوی نهایی، از نظریه مبنایی (GT) استفاده شده است. یافته های به دست آمده شامل 18 مقوله در سیر تطور بوده که به تفکیک عوامل با ضریب تأثیر بالا، متوسط و کم بیان شده است. همچنین الگوی نهاییِ عوامل مؤثر در تطور سیر نگارش های علوم قرآن در قالب نظریه مبنایی ارائه شده و اجزاء آن عبارت اند از: عوامل علّی شامل شخصیت فردی نویسنده، تخصص علمی نویسنده، عوامل فرهنگی اجتماعی دوره نویسنده، همنشینان نویسنده و تأثیرپذیری وی از مصادر و نویسندگان قبل و تأثیرگذاری نویسنده بر مصادر و نویسندگان بعد، هویت و اصالت متن نگارشی  اعم از ساختار، کارکرد و محتوا  ؛ عوامل زمینه ای مثل شرایط زمان و مکان جغرافیایی، مهاجرت و مسافرت های متعدد نویسنده، جامعیت عناوین منبع، قدمت و شهرت نگارش و نویسنده؛ عوامل میانجی مثل شخصیت اخلاقی نویسنده، عوامل سیاسی و اقتصادی دوره وی، حریت و آزاداندیشی یا تعصب نویسنده. در ضمن راهبردها و پیامدهای حاصل نیز بیان شده است.
۸۴.

کامل الزیارات نقطه عطفی در مزارنویسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷۰ «ویژه کتابشناخت متون امامیه» 9-29

کلید واژه ها: کامل الزیارات مزارنویسی کتب مزار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۴۳۸
مزارات، دسته ای از تألیفات روایی هستند که احادیثی با موضوعات مربوط به زیارت، از جمله آداب و فضیلت و ثواب زیارت قبور پیامبر و خاندانش را در خود جای داده اند. سابقه نگارش چنین آثار روایی که به شیعیان اختصاص دارد، به قرن دوم باز می گردد و یکی از نخستین آثار یاد شده در فهارس، «مزار امیرالمؤمنین» از معاویه بن عمار دهنی (م175ق) می باشد. بعد از وی و تا زمان ابن قولویه نیز چیزی حدود 27 اثر دیگر در کتب فهارس نام برده شده که متأسفانه هیچ کدام به دست ما نرسیده است. کتاب کامل الزیارات تألیف ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی (متوفی367 قمری) معروف به «ابن قولویه» قدیمی ترین اثری است که از گونه نگارشی خود (مزار نویسی) به دست ما رسیده است. این پژوهش به اثرپذیری و اثرگذاری کامل الزیارات نسبت به آثار قبل و بعد از خود اختصاص یافته است تا پاسخگوی این مسئله باشد که کامل الزیارات کتابی اثرگذار و منبع اصلی بسیاری از تألیفاتی بوده است که به روایات مزار پرداخته اند.
۸۵.

اعجاز تاثیری قرآن با تأکید بر واکاوی «قتلی القرآن» ثعلبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 7 - 30

کلید واژه ها: جاذبه قرآن ثعلبی قتلی القرآن سده های نخستین اعجاز تاثیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۴۱۰
در سده های نخستین اسلامی- به اقرارِ کتابهایی چون «قتلی القرآن» ابواسحاق ثعلبی(م 427ق)- قرآن، چنان کشش و جذبه ای در مخاطبان برمی انگیخت و چنان در آنان اثر می گذاشت که مدهوششان می ساخت، اشک از چشمان شان جاری می کرد و در بسیاری از مواقع، اثرگذاری اش در حدی بود که سامعان و تالیان قرآن، جان به جان آفرین تسلیم می کردند. این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر کتاب قتلی القرآن ثعلبی- که حکایات آن ارتباط مستقیم با تاثیرگذاری های شگرف قرآن دارد-، این مسئله را بررسی کرده است نتیجه آنکه: سه عنصرِ «قرآن»، «تالی» و «سامع» در این مسئله نقش ایفا می کنند اما هر دو عنصر اخیر، بر عنصر اصلی- یعنی قرآن- استوارند. قرآن، خود ساختار آهنگین و آهنگ پذیری دارد که با عناصر عارضیِ «صدای حزن آلود»، «صدای برخاسته از خلوص نفس» و نیز « صدای آهنگین»، از بُعد جلالی و جمالی بر سامعان و تالیان خود تاثیر می گذارد؛ آن هم تأثیری که مراتبش با موارد مشابه قابل مقایسه نیست و این تاثیر نیز بیشتر در بُعد جلالی و خوف و خشیت افکنی به سامع یا تالی نمود دارد و تاثیر جمالی نیز علاوه بر آنکه خود مستقلا عمل می کند، زمینه را برای بُعد جلالی نیز آماده می سازد، به گونه ای که، این تاثیرگذاری را در حیطه معنایی بسیار پرقدرت جلوه می دهد.
۸۶.

ابتناء کامل الزیارات بر منابع مکتوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۸ «ویژه قرآن و حدیث» 100-123

کلید واژه ها: کامل الزیارات (کتاب) منابع کهن حدیثی حدیث شیعه – قرن چهارم پژوهش-های حدیثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۵۹۳
در پژوهش حاضر، پس از بررسی انواع مکتوبات حدیثی پیش از کامل الزیارات که می توانسته اند منبع این کتاب باشند و دسته بندی این تألیفات در پنج گروه، به معرفی تک تک این آثار از مؤلفانی پرداختیم که نام ایشان در کامل الزیارات به دفعات در اسناد روایات ذکر شده است. در ادامه با روشی که در روش پژوهش به تفصیل ذکر شده، با توجه به تعدد نقل از یک طریق واحد که به ناقل کتاب مورد بررسی می رسید، به این نتیجه رسیدیم که کدام آثار جزو منابع مکتوب کامل الزیارات یا منابع مکتوب یکی از منابع آن (منبع غیرمستقیم) به شمار می آیند. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که در تألیف کامل الزیارات، از مجموع 843 روایت، حدود 769 روایت، از منابع مکتوب ابن قولویه، یعنی حدود 12 عنوان کتاب از دسته آثار کتب نوادر، کتب مزار، کتاب های پراکنده و کتب جامع روایی نقل شده است؛ یعنی تنها حدود 100 روایت، معادل حدود یک هشتم اثر، با نقل شفاهی در این کتاب آمده است. بنابراین کتاب کامل الزیارات عمدتاً مبتنی بر آثار مکتوب پیش از خودش است.
۸۷.

تأثیر باورهای کلامی بر افزوده های توضیحی مترجمان معاصر قرآن (فیض الاسلام و خرم دل)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۸۴)

کلید واژه ها: ترجمه قرآن مبانی کلامی فیض الاسلام خرم دل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۲۹۳
یکی از مباحث هرمنوتیک به معنای عامّ، کاوش در مسائل روان شناختی و تأثیر مفسّر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین های سنّتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین های فلسفی به عنوان شاخه ای از هرمنوتیک مدرن در بایستگی یا ناشایستگی تأثیر باورهای مفسّر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به اجمال فهمیده می شود که باورهای کلامی مفسّر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه هایی که مترجمان مورد نظر در این نوشتار ارائه داده اند، تفاوت دیدگاه های کلامی و در برابر، تفاوت افزوده های توضیحی منطبق با باورهای کلامی ایشان متبلور است. در هرمنوتیک فلسفی است که ذهنیت و داوری مفسّر، شرط حصول فهم است و در هر دریافتی، ناگزیر پیش دانسته های مفسّر دخالت دارد، ازاین رو امکان برداشت های مختلف از متن به وجود می آید. ترجمه نیز تفسیری موجز است که باید تا حدّ امکان با متن اصلی انطباق داشته باشد. مسأله قابل تأمّل در اینجا این نکته است که قرآن «نذیراً للبشر» و «ذکری للعالمین» است، نه شیعی و نه سنّی و نه وهّابی. در صورتی که همه مذاهب و فِرَق اعتقادی اسلام بخواهند قرآن را بر پایه پیش فرض ها و باورهای کلامی خود ترجمه نمایند، اختلاف جدّی در ترجمه ها پدید آمده، نقض غرض شده و اهداف ترجمه در آنها تحقّق نخواهد یافت؛ زیرا توضیح و تفصیل متن، شأن تفسیر است، نه ترجمه که در آن، بازتولید نزدیک ترین معنا در عین حفظ سبک منظور نظر است.
۸۸.

واکاوی آثار مکتوب میرزا ابوالقاسم اردوبادی(1274 – 1333 ق) فقیه و قرآن پژوه: پیشنهادهای پژوهش محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۵ «ویژه قرآن و حدیث»

کلید واژه ها: اردوبادی ابوالقاسم حوزه نجف قرآن پژوهی نسخه های خطی دفاع از حریم دین پیشنهاد پژوهش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۸۴
میرزا ابوالقاسم اردوبادی از عالمان جامع الأطراف در نیمه اوّل قرن چهاردهم است که در اردوباد زاده شد و در تبریز و نجف دانش آموخت. از او در زمینه هایی مانند قرآن پژوهی، کلام، فقه و اصول نزدیک به پنجاه کتاب و رساله مفید برجای مانده که بیشتر این آثار، چاپ و منتشر نشده اند. از کتاب های مفصّلی مانند «سبیل الرّشاد» در فقه استدلالی تا رساله های مختصر در فقه و نیز کتاب های متنوعی در حریم دفاع از دین مانند شهاب مبین و الشهب الثاقبه، در میان این آثار دیده می شود. این تحقیق از نوع توصیفی بوده و به روش کتابخانه ای انجام شده است. بر اساس این تحقیق 62 درصد از آثار ایشان به زبان عربی، 35 درصد به فارسی و 3 درصد به زبان ترکی است. از نظر موضوع، فقه با 41 درصد بیشترین فراوانی و موضوعات قرآن، منطق و متفرّقه با فراوانی های کمتر از 10درصد، کمترین عناوین را به خود اختصاص داده اند. به لحاظ حجم تنها دو عنوان از آثار اردوبادی به دوره های مفصّل (بیش از یک جلد) اختصاص می یابد و آثار مختصر (کمتر از 50 برگ)، 49 درصد و متوسّط (یک مجلّد) 46 درصد است.
۸۹.

تعامل مسیحیان با حاکمان مسلمان در عصر اموی و اوایل عصر عباسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلید واژه ها: مسیحیان حاکمان مسلمانان امویان عباسیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۴ تعداد دانلود : ۴۲۴
قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می گرفت. مردم این سرزمین ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیحیانی بودند که میراث کهنی از دانش پزشکی داشتند. همچنین برخی از شعرا، مترجمین، منجمین وجاثلیق های مسیحی نیز توانستند ارتباط تنگاتنگی با خلفا و نزدیکان ایشان پیدا کنند، و حتی به عنوان مشاور در کنار حاکمان مسلمان، ایفای نقش کنند. در این میان، برخی از خلفا بودند که تمایل به ارتباط با مسیحیان نداشتندو با وضع احکام سخت گیرانه ای بر ضد آنان، کوشیدند تا مسیحیان را از جامعه مسلمانان متمایز کنند، و محدودیت هاییدر انجام مناسک عبادیو فعالیت های اجتماعی آنان به وجود آورند؛ لیکن با بررسی گزارش های تاریخی این دوره می توان دریافت که حکومت های اموی و عباسی، مسیحیان را مجبور به تغییر کیش و روی آوردن به اسلام نمی کردند.
۹۰.

Quiddity and the Place of Beautiful Patience: Rereading the Story of Ya’qub(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۱, ُSpring and Summer ۲۰۲۲ 1 - 18

کلید واژه ها: patience Prophets as Role Model Yaqub Moral Concepts Self-Control Skills

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۱۵۵
Beautiful patience is one of the moral concepts in the culture and teachings of the Qur'an. This concept indicates a degree and level of self-control. Much has been said about the patience of Ya’qub, who twice reminded himself of the beautiful patience and seeking it. The question is what is beautiful patience He is asking for it? Is beautiful patience not an expression of perseverance and endurance of hardships, specially at the level of the prophets? In response to questions and critiques of commentators, there are two opposing theories: one says that his work was not against beautiful patience and the other says that we must accept that Prophet Ya’qub’s reaction, in parting with his lost child, was accompanied by manifestations of impatience that do not correspond to beautiful patience. The pattern of "Beautiful Patience" in the Qur'an should be sought in the prophets’ tolerance such as Abraham, Ayyūb and the last Prophet Muhammad (PBUH). Therefore, the report of his patience in the Qur'an is not a confirmation of this method of patience and a model of a perfect patience. For in the explicit expression of the Qur'an, the believers have been invited to the manner of patience and the behavior of the ʿUlu al-ʿAzm prophets. So, is the patience of Prophet Ya'qub (PBUH) may be evaluated in this regard? How is the expression of such manner? This article, after explaining the meaning of patience in the words and sayings of the commentators, narrators, opinions and evidences, explains these two statements by interpreting the verses of Surah Yusuf and expressing subtle points. It then deals with judging and criticizing the second opinion and what can be learned from this story. 
۹۲.

کارکرد خبرهای غیبی در آیات قرآن کریم و عهد عتیق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 201-214

کلید واژه ها: خبرهای غیبی کارکرد خبرهای غیبی قرآن و عهدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۹۴
خبرهای غیبی انبیاء از مفاهیم پرکاربرد در قرآن کریم و عهد عتیق است. مصادیق این اخبارِ پوشیده، مشمول حوادث سه حوزه: ماقبل عصر نبی، عصر نبی و وقایع آینده می شود و کارکردهای مهمی در دو سنّت دینی اسلام و یهودیت دارد. بررسی این کارکرد ها در منابع قرآن و عهد عتیق نقطه هدف این مقاله است. محققان نتایج حاصل از مقایسه تطبیقی را به صورت کارکردهای مشترک و اختصاصی در دو نوع هدایت گرا و اغواگرا تنظیم و ارائه داده اند. أهم کارکردهای مشترک هدایت گرا تحت عنوان های کارکرد های فردی اجتماعی، تبشیری تنذیری، اثباتی هدایتی، دنیوی اخروی، تنظیم گردیده و کارکردهای اغواگرا که به طور عام با اهداف فریب دادن، سحر، کسب مال و قدرت است، گزارش شده است. نقش اخبار غیبی در حوزه حکومت و اعجاز، کارکرد اختصاصی اخبار غیبی محسوب شده است.
۹۳.

تحلیل مقایسه ای سیر تطور منابع جامع علوم قرآن از قرن اول تا دوران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 163 - 202

کلید واژه ها: علوم قرآن کتب جامع تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار تطور نگارش ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۴۹۸
بررسی حاضر، حاصلِ تحلیل مقایسه ای برای رتبه بندی46 منبع تأثیرگذار علوم قرآن از قرن اول تا معاصر بوده که به ضریب تأثیر عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش های جامع علوم قرآن هم پرداخته است. روش پژوهش حاضر، کیفی بوده و از روش کدگذاری و مقوله بندی در فرایند تحقیق و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک روایت علی و مقایسه ای استفاده شده است. با بررسی منابع و مولفان، شرایط و بسترهای موجود برای تغییرات، در نهایت حدود 75 مفهوم استخراج شد. پس از مرحله کدگذاری باز و محوری، 18 مقوله به عنوان شاخص سنجش گزینش شد. پس از آن در مرحله کدگذاری گزینشی،10مقوله عمده با ضریب تأثیر بالا، سه مقوله با ضریب تأثیر متوسط و پنج مقوله با ضریب تأثیر کم یا بدون تأثیر استخراج شدند. سه رتبه اول مقوله های تأثیرگذار بر تطورات منابع جامع علوم قرآن متعلق است به: مقوله کارکرد(84 امتیاز)، تأثیر شخصیت و شأن فردی نویسنده بر نگارش(79 امتیاز) و محتوای کتاب(73 امتیاز).رتبه اول و سوم عوامل تأثیرگذار، مربوط به هویت و اصالت متن کتاب جامع بوده و رتبه دوم مربوط به عوامل درونی نویسنده(بخش مبانی) است.در نتیجه، محوری ترین مقوله، شاخصِ «هویت و اصالت متن کتب» جامع علوم قرآن است. این تحقیق از طریق یک روند منظم و استقرای تحلیلی؛ نظام مفهومی و شاخص سازی را در مورد «رتبه تأثیرگذاری منابع جامع و مهم علوم قرآن» و «عوامل موثر بر سیر تطور منابع جامع علوم قرآن» برای مخاطبان تخصصی رشته علوم قرآن انجام داده است.رهاوردِ فهم این مطلب می تواند، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهی رشته علوم قرآن برای بررسی تأثیرگذارترین منابع جامع علوم قرآن و عوامل موثر بر سیر تطورات آن باشد. همچنین این نتایج، کمک کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی مخاطبان را نسبت به تاریخ منابع علوم قرآن تکمیل می کند.
۹۴.

بررسی ادوار تاریخی نگرش مفسران به آیه "أَیَّتُهَا ٱلعِیرُ إِنَّکُم لَسَارِقُونَ" در دفاع از عصمت حضرت یوسف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم پاییز ۱۴۰۰شماره ۱ (پیاپی ۵) 126 - 152

کلید واژه ها: تفسیر آیه ای از سوره یوسف عصمت یوسف حکم تهمت زدن به دیگران عدم ممنوعیت توریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
یکی از آیات چالش برانگیز سوره یوسف، نسبت سرقت به فرزندان یعقوب: «إِنَّکُم لَسَارِقُونَ» با اذعان به مُنکر بودن آن در تفاسیر است. در این تعبیر دسیسه چینی، دروغ، تهمت و آبروبردن به یوسف نسبت داده شده است. این مسئله از نخستین اوان تدوین دانش تفسیر مورد توجه مفسران بوده و از منظر اعتقادی و اخلاقی و کلامی آنان را به تکاپو واداشته که با این مسئله چگونه برخورد کنند. تبیین این دیدگاه ها در این آیه نشان می-دهد که تحولات فکری و توسعه دانش تفسیر در حل این چالش ها مؤثر بوده است. در حقیقت مسئله این بررسی شناخت شیوه برخورد مفسران و روش های متفاوت آنان و روش پاسخ دهی در سیر تطور و تحول تفسیر است. بدین جهت این مقاله در مقام بازتاب این نظریات و راه حل هائی است که مفسران در سیر تاریخی خود ارائه داده و در مقام تبیین این آیه برآمده اند. اهمیت این بررسی به این جهت است که نشان می دهد چگونه این نظریات آرام و آرام در شکل اجتماعی و انسانی در دانش تفسیر شکل گرفته و توسعه یافته و هر مفسری که آمده نکته ای بر سخنان پیشینیان افزوده و یا سخنان سلف خود را نقد و تصحیح کرده است. نتیجه مهمی که گرفته شده این است که در سیر تطور تفاسیر هرچه گذشته به جای سخنانی از این قبیل که او پیامبر بوده، حتماً کار او درست بوده، نگاه متن گرایانه پیدا کرده و توصیف این داستان عینی و خردمندانه شده است.
۹۵.

ویژگی ها و نشانه های مهیمن بودن قرآن نسبت به کتاب های پیشین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۱) 43 - 64

کلید واژه ها: قرآن مهیمن بودن مصدق بودن تورات انجیل کتب آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۱۸۵
قرآن در آیات متعدّدی خود را مصدِّق کتاب های پیشین معرفی کرده و در یکی از آیات، در کنار وصف «مصدق»، از وصف «مهیمن» برای بیان نسبتش با کتب پیشین، به ویژه تورات و انجیل استفاده کرده است. «تصدیق» به معنای تأیید انزال و هدایتگری است. بیشتر مفسران «هیمنه» را به معنای سیطره و تسلط قرآن دانسته و یکی از معانی یا لوازم آن را تبیین تحریف ها ذکر کرده اند. پرسش اساسی این است که مهیمن به چه معناست و چگونه با مصدق بودن سازگار خواهد بود؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، کوشیدیم به برداشت دقیقی از ویژگی ها و نشانه های مهیمن بودن برسیم تا از این رهگذر بتوانیم به تصویر جامعی از ساخت معنایی نسبت قرآن با کتب پیشین، به ویژه تورات و انجیل دست یابیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که در آیات ضمن تأکید فراوان بر اصل انزال تورات و انجیل و شهادت بر وحیانی بودن و هدایتگری آن، در زمینه تفصیل (تنوع و تعمیق) معارف و تغییر احکام جزئی، قرآن واجد تمایزاتی برشمرده شده است. این معنا ارتباطی با نشان دادن تحریف های لفظی ندارد و در صدد دور نگه داشتن از تحریف معنوی، صیانت از اصالت دین و ارتقا به افقی وسیع تر است. مصدّق و مهیمن بودن قرآن در منظومه ارتباط بین ادیانی، مفهومی است که به نوعی ناظر به رسمیت بخشیدن به ادیان ابراهیمی در نظر گرفته می شود.
۹۶.

معیارسنجی باورهای کلامی در ارزیابی روایات تاریخی در الصحیح من سیره النبی الأعظم(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۷ 109-127

کلید واژه ها: تاریخ تحلیلی جعفر مرتضی عاملی سیره نگاری الصحیح من سیره النبی الأعظم(ص) کلام و تاریخ نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۳ تعداد دانلود : ۳۳۲
یکی از راه های مطالعه سیره معصومان، روش تحلیلی است. در این روش از اصول علمی و معیارهای نقد تاریخی استفاده می شود. مسئله اصلی پژوهش این است آیا باور های کلامی می تواند داده های تاریخی را اعتبار سنجی کرده و صحت و سقم آنها را مشخص کند؟ برای پاسخ به این پرسش یکی از عمده ترین کارهای انجام شده در این حوزه، یعنی کتاب الصحیح من سیر ه النبی الأعظم 6 تألیف سید جعفر مرتضی عاملی مورد مطالعه قرار می گیرد. مولف این کتاب با روش تحلیلی به بررسی سیره پیامبر پرداخته و از باورهای کلامی فراوان بهره برده است. در این مقاله با بررسی محتوایی کتاب معیارهای کلامی جعفرمرتضی در تحلیل روایات سیره پیامبر مورد نقد و بررسی قرارگرفته و نشان داده شد که مولف در کاربست پاره ای از باورهای کلامی، عقاید شخصی خود را وارد کرده است.
۹۷.

آراء مختلفه حول نظره القرآن الکریم للعوامل الجغرافیه فی القصص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال ۱۴۳۴ شماره ۴ 73-87
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۳۲۷
تکوّن قصص القرآن الکریم قسطاً عظیماً من هذا الکتاب السماوی والخوض فی هذا المجال له جوانب من التربیه والهدایه والإعجاز. وفی هذا المقام رأیان حول القصص القرآنیه، الرأی الأول (لمحمد أحمد خلف الله) الذی یؤکّد على أنّ القرآن لم یهتمّ بالعوامل الجغرافیه فی سرد قصصه، لأنّ لکل قاصّ حریّه فنّیّه فی سرد القصه، وبما أن الهدف الرئیسی للقرآن هو الهدایه والتربیه ولیست لهذه العوامل أیّ أهمیّه تربویّه؛ فلذلک أهملها القرآن. والرأی الثانی (لعبدالکریم بی آزارشیرازی وعبدالعزیز کامل و...) فهم على عکس الرأی الأوّل یرکّزون على أنّ القرآن قد اهتمّ بالعنصر المکانی فی صیاغه قصصه وذکرها بین حین وآخر. واستناداً إلى الأدله والشواهد المطروحه فی البحث رُجّح الرأی الثانی واستُنتج أنّ للقرآن نظره خاصه إلى تلک العوامل وقد ذکرها بطریقه هادفه؛ بل وقد طرحها على ثلاثه أوجه: فوجه صریح، والآخر خفی، والثالث ذا خفاء نسبیّ. والأسباب التی أدّت إلى عدم التصریح بالأوصاف الجغرافیه فی قصص القرآن وترکها فی خفاء نسبیّ أو مطلق هی، أوّلاً: لأنّ المخاطبین الأوائل کانوا بعیدین عن مبادئ علوم الجغرافیا؛ ثانیاً: لأنّ المخاطبین فی الألفیّه الثانیه کانوا بحاجه إلى کشف جوانب جدیده من الإعجاز العلمی للقرآن، ومنها الإعجاز الجغرافی، فأبهم القرآن تلک الجوانب لأبدیه الإعجاز. ثالثاً: لعدم وجود ضروره التصریح ببعضها لأنّها مذکوره فی المصادر التاریخیه أو غیرها؛ رابعاً: للإعجاز البیانی فی صیاغه الإیجاز، وخامساً: لإرجاع المخاطب إلى روایات صدرت عن المعصومین فی تفسیر آیات القصص وذلک تبیاناً لأهمیه وجودهم علیهم السلام. إعتمد البحث على المنهج الوصفی (الإستقرائی التحلیلی) من أجل استنباط النصّ القرآنی وفهم محتواه.
۹۸.

تحلیل چرایی عدم استفاده از لفظ «معجزه» در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 46 - 13

کلید واژه ها: آیه بینه برهان معجزه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
یکی از کهن ترین مسائل علوم قرآن، موضوع اعجاز قرآن است که در قرآن و روایات با نام های «آیه»، «بیّنه»، «برهان»، «سلطان»، «حجت» و ... از آن یاد شده است. بررسی سیر تاریخی موضوع، نشان از استعمال و رواج «معجزه»، «اعجاز» و «خرق عادت» از سوی متکلمان در قرن های 3 تا 5 هجری قمری دارد. با پیش فرض حجیت الفاظ قرآن، مسأله و دغدغه اصلی در این رابطه، آن است که عدم استفاده قرآن و روایات از لفظ معجزه و تأسی اهل بیت (ع) به استعمال واژه های مرسوم در قرآن (فارغ از روایات اندک موجود با لفظ معجزه که نیاز به تحلیل و بررسی دارد) چه دلیلی داشته است؟ در کاوش انجام شده با روش توصیفی تحلیلی روشن شد که الفاظ قرآنی علاوه بر در برداشتن معنای معجزه و خرق عادت مصطلح و رویکرد نبوت شناسانه، دارای رویکردی معرفت شناسانه با اهداف تربیتی و هدایتی بوده است و این امر، نشان از حکمت خداوند در گزینش واژه ها داشته و ما را به سمت پیروی و رواج واژگان قرآنی سوق خواهد داد.
۹۹.

هرمنوتیک، فهم و تفسیر: بازخوانی تطبیقی در مبانی آرای شبستری و گادامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 9 - 30

کلید واژه ها: مبانی فهم تفسیر هرمنوتیک شبستری گادامر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۰۴
هرمنوتیک آوردگاه نظریه های جدید در حوزه فهم و تفسیر است. شناخت مبانی نظریه های هرمنوتیکی از آن رو اهمیت دارد که بستر مناسبی برای نقد و تحلیل فراهم می کند. فهم و تفسیر به عنوان محور کانونی مباحث هرمنوتیکی بر ارکان چهارگانه مؤلف، متن، مفسر و زمینه استوار است. تمایز رویکرد های هرمنوتیکی به میزان نقش هریک از ارکان چهارگانه در فرایند فهم و تفسیر بستگی دارد. در این مقاله مبانی آرای هرمنوتیکی اندیشمند معاصر اسلامی، محمد مجتهد شبستری، و هرمنوتیست معاصر غربی، هانس گئورگ گادامر، بررسی و تحلیل شده است. بررسی تطبیقی در محور های چهارگانه یادشده نشان می دهد اختلاف آرای شبستری و گادامر در اولین رکن از ارکان چهار گانه فهم و تفسیر، یعنی نقش مؤلف، قطعی و مطلق است؛ ولی مبانی آن دو در سه رکن دیگر، هم وجوه اشتراک دارد و هم افتراق. اهم اشتراکات شبستری و گادامر در مقوله های قرائت پذیری متن، تاریخ مندی فهم، ضرورت استنطاق، دور هرمنوتیکی و تأثیر پیش دانسته ها در فرایند فهم و تفسیر است و اهم اختلافاتشان بر سر تأثیر نقش قصد مؤلف یا حذف آن در فرایند فهم و روش مندی یا ناروش مندی فرایند فهم است. 
۱۰۰.

تفسیر و هرمنوتیک؛ مطالعه تطبیقی در مبانی آرای طباطبایی و هرش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 131 - 155

کلید واژه ها: مبانی فهم تفسیر هرمنوتیک طباطبایی هرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۷ تعداد دانلود : ۲۱۳
فهم و تفسیرمحور کانونی مباحث دو دانشِ تفسیر و هرمنوتیک و بر ارکان چهارگانه مؤلّف، متن، مفسّر و زمینه استوار است. هرمنوتیک آوردگاه دیدگاه های جدید در حوزه فهم و تفسیر است. این نظریه ها با مبانی و اصول مفسّران اسلامی گاه بر سازشند و گاه در چالش. تعیین امکان تعامل و هم افزایی یافته های علوم جدید با یکدیگر یا ستیز و تقابل آن ها، مستلزم تطبیق مبانی آن ها و مؤیّد ضرورت تحقیق در این عرصه است.  این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و  با هدف بررسی و تحلیل تطبیقی مبانی آرای مفسّر معاصر اسلامی «طباطبایی» با هرمنوتیست معاصر غربی «هرش» در صدد دست یابی به پاسخ این پرسش اصلی است که مطالعه تطبیقی مبانی آرای طباطبایی با هرش در حوزه فهم و تفسیر به چه نتیجه ای می انجامد؟ نتیجه نهایی نشان داد که مبانی آن ها در چهار محور نقش مؤلّف، متن، مفسّر و زمینه در فرایند فهم و تفسیرِ متن، دارای قرابت نسبی است نه حداکثری. اهمّ وجوه اشتراک مبانی آن ها در روش مندی تفسیر، قصد مؤلّف از تولید متن، دلالت الفاظ و قابلیّت باز آفرینی معنا، فهم پذیری و پیوند های معنایی متن، نقش ابزاری زبان، کاربست دور هرمنوتیکی؛ و اهمّ اختلاف آن ها در ثبات و قطعیّت یا سیالیّت تفسیر متن، حدود تأثیر پیش دانسته ها، علاقه ها و انتظارات مفسّر در فهم و همچنین پذیرش یا ردّ نظریه تاریخ مندی فهم متن است. 

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان