مرتضی کریمی نیا

مرتضی کریمی نیا

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۸۴ مورد.
۲۲.

نسخه شناسی مصاحف قرآنی (12): ابوجعفر محمّد بن موسی الموسوی، عالم و ادیب شیعه در قرن چهارم، و قرآن وقفی اش بر حرم رضوی در سال 402 هجری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ بهمن و اسفند ۱۳۹۹ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۶) 75 - 105

کلید واژه ها: ابوجعفر محمد بن موسی موسوی نقابت شیعیان در طوس در قرن چهارم سادات موسوی وقف قرآن بر حرم امام رضا علیه السلام ابومنصور ثعالبی خط نسخ کهن قرائات سبعه قرآن نویسی شیعیان قرآن های دوره سامانی کتابت قرآن در خراسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۳۹۲
ابوجعفر محمد بن موسی الموسوی از نوادگان امام موسی کاظم علیه السلام، یکی از عالمان و ادیبان شیعه در نیشابور، و نقیب شیعیان در طوس در قرن چهارم هجری بوده که با امیران و حاکمان سامانی نیز ارتباطی نزدیک داشته است. هرچند نام وی در هیچ یک از مصادر رسمی فقه، حدیث، کلام، تفسیر و رجال شیعه ذکر نشده، بسیاری از ادیبان و مورّخان قرون چهارم و پنجم هجری چون ابومنصور ثعالبی، و ابونصر عُتبی مکرراً از او یاد کرده، و اقوال و ابیاتی را از او ذکر کرده اند که اغلب با تاریخ، ادبیات، فرهنگ و آداب ایرانیان در خراسان قرن چهارم پیوند دارد. مقاله حاضر ضمن بررسی منابع کهن و گردآوری اطلاعات پراکنده از زندگی و آثار ابوجعفر موسوی، به معرفی نسخه ای 30پاره از قرآن کریم می پردازد که وی آن را در سال 402 هجری، بر حرم امام رضا علیه السلام وقف کرده است. این نسخه یکی از قدیم ترین قرآن های وقفی و تاریخ دار شیعیان به شمار می آید که به خط نسخ بسیار کهن، و همراه با انبوهی علائم و نشان های مُذهَّب در خراسان کتابت شده است. رسم آن به شیوه قیاسی و مخالف با رسم عثمانی است، و قرائت آن در مجموع به قرائت ابوعمرو بصری و یعقوب حَضرمی بسیار نزدیک است.
۲۴.

مصحف شناسی قرآن 4: نکاتی تازه یاب در باب قرآن خراسان بنت ابی القاسم با ترجمه فارسی از قرن پنجم هجری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مرداد و شهریور ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۷) 102 - 121

کلید واژه ها: قرآن خراسان بنت ابی القاسم ترجمه های فارسی کهن تاریخ کتابت قرآن قرآن نویسی در قرن پنجم هجری آستان قدس رضوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۵۲۳
این مقاله به معرفی و بررسی قرآنی کهن از قرن پنجم هجری م یپردازد که در اوایل قرن ششم هجری در تملک دختری به نام خراسان بنت ابی القاسم بن علی بن مانکدیم قرار داشته است. ا کنون بیش از 17 جزء مختلف از این قرآن در را کتابخان ههای مختلف در ایران و جهان یافت هایم. هیچ اثری از وقف نسخه در جای جای پار ههای یافت شده از نسخه به چشم نمی خورد. تنها نام مالک نسخه در آغاز جزء اول این قرآن )جزوه ش 2752 در کتابخانه آستان قدس رضوی( همراه با نسب وی تا امام علی بن ابیطالب علیه السام ذکر شده است و نشان م یدهد اجداد وی از علویان طبرستان بود هاند، اما جد پدر وی یک سده قبل از کتابت نسخه به نیشابور مهاجرت کرده است. این قرآن در 30 پاره مجزا همراه با ترجمه فارسی با خط نسخ کهن و احتمالا در نیشابور )محل زندگی خراسان بنت اب یالقاسم( کتابت شده است. متن قرآن به قرائتی مرکب از کِسائی، اب نعامر، و ابوعمرو نوشته شده است. ترجمه فارسی آیات با آنکه متأثر از سبک و واژگان ترجمه تفسیر طبری است، اما دارای اختصاصات املایی،واژ گانی و لهجه ای مخصوص به خود است.
۲۵.

مصحف شناسی قرآن (5) حدادی طبری آملی و کتابت قرآن در خانقاه ابوالعباس قصاب آملی در شهر آمل مورخ 687 هجری قمری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۸) 99 - 105

کلید واژه ها: ابوالعباس قصاب آملی محمد بن ابراهیم الحدادی الطبری الآملی کتابت قرآن در آمل طبرستان قرآ نهای ایرانی موزه هنر اسامی (دوحه)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۳ تعداد دانلود : ۳۸۴
این مقاله به معرفی نسخ های از قرآن به خط محقق م یپردازد که در سال 687 هجری در شهر آمل )شمال ایران( کتابت شده است. کاتب نسخه محمد بن ابراهیم الحدادی الطبری الآملی در انجامه آن نوشته است که قرآن را در خانقاه بنا شده و منتسب به صوفی معروف، ابوالعباس قصاب آملی: احمد بن محمد بن عبدالکریم طبری )زنده در قرن چهارم هجری/ دهم میادی( کتابت کرده است. این نسخه که تا یکی دو دهه قبل در ایران نگهداری م یشده، پس از ارائه در خانه حراج کریستیز )لندن، 6 ا کتبر 2009 (، ا کنون به موزه هنر اسامی )دوحه، قطر( انتقال یافته است.
۲۶.

مصحف شناسی قرآنی (6): سه قرآن ایرانی از قرن پنجم و ششم هجری در کتابخانه حرم امام علی (ع) و بخش های مفقود آنها در دیگر نقاط جهان

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام بهمن و اسفند ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۰) 143-155

کلید واژه ها: مصحف شناسی قرآن قرآن ایرانی کتابخانه حرم امام علی (ع) نسخ قرآن مصحف زنجانی کتابخانه حرم علوی مکتبه الروضه الحیدریه الخزانه الغرویه زید بن الرضا مصاحف قرآن محمد الزنجانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۸ تعداد دانلود : ۲۳۷
کتابخانه حرم علوی در نجف اشرف یکی از غنی ترین مجموعه های قرآنی و تفسیری را در خود جای داده است. نویسنده در نوشتار حاضر اشاره مختصری به برخی از قطعات قرآنی متعلق به این کتابخانه دارد که در سالها و دهه های اخیر بر اثر سهل انگاری از این کتابخانه سرقت شده و اکنون با شماره هایی مشخص در برخی موزه های جهان نگهداری می شوند. وی در راستای این هدف، به سه نمونه از نسخ قرآن اشاره دارد که هر سه را کاتبانی ایرانی طی قرون پنجم و ششم هجری و با سبک کوفی ایرانی کتابت کرده اند.
۲۷.

عناصر طبیعی و بصری در غزلیات بیدل دهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال پانزدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 279 - 296

کلید واژه ها: بیدل دهلوی فرهنگ عامه غزلیات کنایه مثل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۶۳۱
فرهنگ و ادبیّات عامه با اعتقادات و باورهای کهن جوامع بشری پیوندی دیرپا دارد؛ بنابراین، سرمایه عظیمی است که یادگار ذوق هنری و احوال و روحیات مردم روزگاران گذشته است و سندی استوار در اثبات هویت ملی و فرهنگی اقوام بشری  به شمار می رود. یکی از عناصر فرهنگ و ادب عامه، باورها و عقاید عامیانه است که از گذشته های بسیار دور تاکنون در فرهنگ اغلب ملل وجود داشته و هر قومی متناسب با فرهنگ و باورها و اعتقادات خویش به بررسی آن می پردازد. از جمله شاعرانی که در شبه قاره هند به بررسی این باورها و عقاید عامیانه پرداخته، بیدل دهلوی است. دیوان غزلیات بیدل این قابلیت را دارد که مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد؛ بنابراین در این جستار که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه ایی انجام گرفته، نگارندگان بر آن هستند که به بررسی قلمرو این عقاید و باورهای جذاب و ابعاد و مصادیق عناصر ادب عامّه در دیوان بیدل بپردازند. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که بیدل دهلوی با توانایی و مهارت های علمی، مذهبی و اجتماعی خود، عناصر فولکلوریک و عقاید عامه را در قالب صور خیال در غزلیاتش به کار بسته و در عین حالی که ریشه و بافت این صور بلاغی را از زبان مردم و فرهنگ مردم گرفته است و به سروده های خود در قالب آفرینش های بلاغی و هنرنمایی های ادبی، رنگ و صبغه باورمند بخشیده است و تا حدّی که ادب عامه را مورد قبول محققان قرار می دهد تا بتوان از آن خاستگاه های فکری شاعر را بازشناخت. اهداف تحقیق: 1-    بررسی عناصر طبیعی و بصری در غزلیات بیدل دهلوی. 2-    بررسی عقاید و باورهای عامیانه در قالب صور خیال در غزلیات بیدل دهلوی.   سؤالات تحقیق: 1-    عتاصر طبیعی و بصری چگونه در غزلیات بیدل دهلوی انعکاس یافته است؟ 2-    عقاید و باورهای عامیانه و ابعاد و مصادیق عناصر ادب عامه در دیوان بیدل دهلوی چگونه بیان شده است؟
۲۸.

نسخه شناسی مصاحف قرآنی (2)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۳) 107 - 120

کلید واژه ها: مصاحف قرآنی قرائات قرآنی ابوعمرو بن عاء کتابت قرآن منافقون: آیه 10

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۵۳۵
این مقاله ضمن اشاره ای کوتاه به اختاف قرائت موجود در آیه 10 سوره منافقون وأ کُنْ/ وأ کونَ می کوشد نشان دهد که قرائت دوم )وأ کونَ( که از آنِ ابوعمرو، و منسوب به برخی از صحابه و تابعین است، در کتابت برخی نسخ ههای قرآنی در فاصله قرون چهارم تا دوازدهم هجری به جا مانده است، گواینکه گاه مصححان، برخی از این مصاحف و نسخه ها را به قرائت معروفتر وأ کنْ تغییر داد هاند. بخش پایانی مقاله، حاوی جدولی از اطلاعات این نسخ هها و تصاویری از صفحات این مصاحف قرآنی است.
۲۹.

نسخه شناسی مصاحف قرآنی 1 قرآن 1200 ، در موزه آستانه حضرت معصومه: قرآنی از عهد مأمون عباسی یا قرن پنجم هجری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مهر و آبان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۲) 87 - 96

کلید واژه ها: قرآن 1200 موزه آستانه مقدس قم عثمان بن حسین وراق غزنوی کوفی ایرانی کوفی مشرقی قرائت ابوعمرو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۵۷۰
نسخه قرآنی شماره 1200 در موزه آستانه حضرت معصومه (س) حاوی جزو سی ام قرآن به خط کوفی متأخر و مشرقی است. قریب 60 سال پیش، هنگام مرمت نسخه، نوشته ای در آغاز آن یافت شد که تاریخ کتابت آن را به سال 198 هجری و در عهد مامون عباسی می رسانید. از همین رو، برخی آن را قدیم ترین قرآن تاریخ دار، و ترقیم آغازین آن را اصیل دانسته اند. مقاله حاضر ضمن مروری نسخه شناختی و متن شناسانه بر این اثر، نشان می دهد که تاریخ 198 برای کتابت این نسخه بر روی کاغذ، بسیار زودهنگام، و احتمالاً جعلی متأخر و افزوده شده به آغاز نسخه است. خط نسخه از سبک کوفی ایرانی و مکتب عثمان بن حسین وراق غزنوی پیروی می کند، اما در برخی جهات از دقت کافی برخوردار نیست؛ از جمله آنکه سهو و اشتباه کاتب در نگارش متن آیات بسیار زیاد است. همچنین رسم و هجای کلمات از املای قیاسی (رسم کامل و غیرعثمانی) پیروی می کند و قرائت نسخه نیز عمدتاً بر مبنای قرائت ابوعمرو بن علاء (قاری بصره) است. این ها همه ویژگی هایی است که تاریخ گذاری کتابت اصل نسخه را در اواخر قرن پنجم هجری موجّه و مقبول می سازد.
۳۰.

مصحف شناسی قرآن (3): قرآن شماره 4256 موزه ملی ایران، پاره های مفقود، و نسخه های مشابه با آن

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 141 - 154

کلید واژه ها: موزه ملی ایران نسخه قرآن 4256 قرآن کوفی کتابت قرآن در قرن دوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۹ تعداد دانلود : ۳۱۸
نسخه شماره 4256 یکی از قرآ نهای مهم کوفی موجود در موزه ملی ایران است. این نسخه 13 سطری به خطی کوفی )از نوع CIII ( و در ابعاد 40 * 32 سانتی متر بر روی پوست در قطع بیاضی کتابت شده است. این اثر، احتمالا در اصل، نیمه دوم از مصحفی دو پاره بوده است که تنها بخش دوم آن به صورت تقریباً کامل ا کنون به دست ما رسیده است. مقاله حاضر ضمن معرفی ویژگ یهای نسخه شناختی و رسم الخطی این قرآن می کوشد برگ هها و پار ههای دیگری را در کتابخانه ها، موز هها و خان ههای حراج دنیا شناسایی و معرفی کند که احتمالاً متعلق به بخش نخست این مصحف بود هاند یا در اندازه و با سبکی کاماً مشابه کتابت شد هاند. همچنین در انتهای مقاله، دیگر مصاحف مشابه با این سبک از کتابت کوفی در ابعاد و تعداد سطور متفاوت در کتابخان ههای ایران و جهان معرفی شد هاند.
۳۱.

Šāh Ismāʻīl und seine zeitgleich mehreren Koranexemplare: eine Reflexion der Problematik der Signaturfälschung der schiitischen Imame in den Koranmanuskripten(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Spektrum Iran, ۳۱.Jahrgang, nr ۲ ,۲۰۱۸
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۳۱۴
Nach Ermittlung alter kufischer Korane und darunter auch der Exemplare, die den schiitischen Imamen zugeschrieben werden, machten sich beachtenswerte Formen deutlich, wodurch viele notwendigen Perspektiven und Aspekte in Zukunft aufgegriffen werden können. Der Grund dafür ist, dass man nach einer gründlichen philologischen und historischen Erforschung dieser alten Koran-Fragmente viele wichtigen Punkte aufgrund des kalligrafischen Hintergrunds und der historischen Formveränderungen sowohl für Korankodikologen als auch für Koranforscher gewinnen kann.
۳۲.

قرآن منسوب به خط امام رضا (ع) در آستان قدس رضوی و تکمله های آن: مقایسه ای میان نسخه 1586 و نسخه 4354الف و چند برگه قرآنی در حراج های لندن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۵ بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۶۰) 31 - 70
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۰۶
قرآن های منسوب به دستخط امامان شیعه  (ع) مجموعه ای از قدیم ترین مصاحف قرآنی در جهان اسلام و به ویژه ایران را تشکیل می دهند. بیشتر این مصاحف اکنون در کتابخانه ها و موزه های ایران، و پس از آن در عراق، ترکیه، مصر، یمن، هند، و برخی کشورهای اروپایی چون انگلستان و آلمان نگهداری می شوند. مقاله حاضر به بررسی کلی ویژگی های یکی از نسخه های قرآن منسوب به امام علی بن موسی الرضا  (ع) به شماره 1586 می پردازد و نشان می دهد که پاره های دیگر این اثر که سال ها پیش از عراق به ایران منتقل، و وقف حرم رضوی شده، در نسخه ای دیگر در همان کتابخانه (به شماره 4354) و نیز در چند مجموعه شخصی در خارج از ایران (ارائه شده در حراج های لندن) وجود داشته است، و این آثار، در واقع، مکمّل یکدیگرند. همچنین شباهت هایی آشکار میان امضای الحاقی موجود در این قرآن و ترقیم 9 نسخه قرآنی دیگر در ایران و سایر کشورها وجود دارد. بررسی متن هر دو نسخه نشان می دهد که کاتب نسخه، متن قرآن را احتمالاً در نیمه دوم قرن دوم یا نیمه نخست قرن سوم مطابق مکتب بصری کتابت کرده است؛ چه، بررسی مواضع خاص مربوط به جدول اختلاف قرائات و نیز نظام عَدُّ الآی (شمارش آیات قرآن) در این نسخه بیشترین شباهت را به کتابت بصری نشان می دهد. این متن که در اصل بدون نقطه بوده، بعدها به دست افرادی دیگر نقطه گذاری و اعراب گذاری شده است، و همین نقطه گذاری منجر به راه یافتن برخی اشتباهات قرائتی و نیز شماری اختلاف قرائات در آن شده است.
۳۳.

کهن ترین مکتوب تاریخ دار فارسی: دست نوشتی فارسی از احمد بن ابی القاسم خَیقانی در پایان قرآنی از قرن سوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۵پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۶۱) 9 - 26
تعداد بازدید : ۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۰۸
کهن ترین دست نویس فارسی که تا کنون شناخته شده، نسخه ای از کتاب الابنیه عن حقایق الأدویه متعلق به سال 447 هجری است؛ اما در میان نسخه های قرآنی قدیم تر، گاه یادداشت هایی می توان یافت که اطلاعات ما را در خصوص فارسی نویسی ایرانیان به زمانی بسیار قدیم تر می برد. یکی از این اسناد، مجموعه یادداشت های خَیقانی یا خایقانی (از اهالی طوس خراسان) به فارسی در تاریخ 292 هجری است که وی به هنگام تصحیح قرآنی سی پاره (جزء) در پایان هر یک از این اجزاء نوشته است. مقاله حاضر به معرفی پنج جزء کشف شده از این قرآن در دو کتابخانه چستربیتی و کتابخانه ملی اسرائیل و برگ نوشته هایی پراکنده از آن در موزه های مختلف جهان، و نیز به بررسی جوانب مختلف تاریخی و ادبی در نوشته های فارسی خَیقانی می پردازد و در پایان به دیگر نمونه یادداشت های کهن فارسی در نسخه های قرآنی اشاره می کند.
۳۴.

اسرائیلیات و منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی (418 370 ق) موسوم به المصابیح فی تفسیر القرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۲

کلید واژه ها: عهدین تفسیر شیعه اسرائیلیات وزیر مغربی المصابیح فی تفسیر القرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۱۳۵۲ تعداد دانلود : ۷۶۷
در نخستین تفاسیر قدیم اهل سنت، از میان سه روش نقل اسرائیلیات، استناد به عهدین در ادبیات دلائل النبوة و مراجعه مستقیم به متن کتاب مقدس، غلبه با نقل اسرائیلیات است. همزمان به برخی مطالب عهدین در محاجّه با اهل کتاب نیز استناد می شود و به تدریج در قرون اخیر، اسرائیلیات جای خود را به مراجعه مستقیم و نقل مطالب عهدینی در مواضع مختلف تفاسیر شیعه و سنی می دهد. وزیر مغربی، تنها مفسری است که از هر سه روش فوق در تفسیر خود استفاده کرده، با این تفاوت که در قیاس با تفاسیر پیش از خود، روایات موسوم به اسرائیلیات را به حداقل رسانیده و در عوض با مراجعه به متن عهدین، برخی عبارات تورات یا انجیل را در تأیید نظر خود یا به منظور نقد و نقض مطرح کرده است. مقاله حاضر ضمن مروری بر تاریخچه و سیر تحول سه گونه فوق، منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی را گردآوری و بررسی می کند.
۳۵.

تکامد در قرآن، تحلیلی بر واژه ها و ترکیبات تک کاربرد در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲

کلید واژه ها: زبان قرآن واژگان دخیل مفردات قرآن واژه شناسی تکامد در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۶
واژه تکامَد (hapax legomenonو در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمه ای اطلاق می شود که تنها یک بار در سراسر یک متن به کار رفته باشد. بنابراین به واژه ای که تنها یک بار در متن قرآن کریم به کار رفته باشد و هیچ مشتق یا هم خانواده ای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامَد قرآنی» می گوییم. مثال هایی از تکامَد قرآنی عبارتند از: صَمَد، اِرم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژه ای چون «تنّور» را به سبب ذکر دوباره اش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمی توان تکامَد دانست. چنین کلمه ای اصطلاحاً dis legomenon نامیده می شود.[1] مقاله حاضر می کوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامَدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایره های معنایی تکامَدها در قرآن به دست آورد. این فهرست می تواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقمند به واژه شناسی قرآنی شود.
۳۶.

ریشه های تکوین نظریه ی اعجاز قرآن و تبیین وجوه آن در قرون نخست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱

کلید واژه ها: معتزله اعجاز قرآن علوم قرآنی تاریخ تفسیر ادبیات جدلی یهودی و مسیحی مجادلات اسلامی مسیحی وجوه اعجاز

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات تاریخ تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی اعجاز قرآن
تعداد بازدید : ۲۵۶۵ تعداد دانلود : ۱۴۴۷
کهن ترین منابع کلامی، حدیثی و تفسیری عالمان مسلمان طی قرون نخست به ندرت نظریه ای روشن درباب وجه اعجاز قرآن بیان می کنند. این در حالی است که در آغاز قرن پنجم، این بحث در آثار محققانی چون باقلانی، قاضی عبدالجبار و شریف مرتضی به نحوی بالغ و کامل مطرح می شود. غیبت این امر از یک سو و حضور انبوهی از مباحث قرآنی دیگر در آثار اسلامی قرون نخست اسلامی از سوی دیگر، این پرسش را در میان می آورد که عالمان اسلامی از کی و تحت چه شرایطی به موضوع اعجاز قرآن و تبیین وجه آن پرداخته اند. این مقاله می کوشد با مروری بر پیشینه ی مباحث مرتبط، دو خاستگاه تاریخی برای پیدایش و نظریه پردازی درباب وجه اعجاز قرآن در قرون نخست بازشناسی کند: نخست مباحثات و مناظرات کلامی مسیحیان و مسلمانان درباب نشانه های نبوّت حضرت محمد(ص) و دوم تلاش های ادبی و کلامی معتزله ی بصره و بغداد. پس از این دوران، متکلمان معتزلی این امر را در قرن چهارم بیشتر و بیشتر مطرح کردند که در اواخر این قرن، درآمد. از آغاز قرن پنجم، نظریه پردازی درباب اعجاز و تبیین وجه اعجاز قرآن هم در آثار کلامی و هم در آثار تفسیری عالمان تمامی فِرَق متداول و به یکی از مباحث اساسی در دو دانش تفسیر و علوم قرآن تبدیل شده است.
۳۷.

مأکله ی سالانه ی یهود:بررسی روایتی تفسیری در منابع کهن شیعه و سنّی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال چهل و چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲

کلید واژه ها: شیخ طوسی تفسیر کلبی وزیر مغربی التبیان فی تفسیر القرآن المصابیح فی تفسیر القرآن روایت مأکلة تاریخ تفسیر شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۳ تعداد دانلود : ۷۱۴
این مقاله به بررسی متنی و منبع شناختی یک روایت تفسیری میپردازد که نخستین بار در دو تفسیرالتبیان و مجمع البیان به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است. مؤلف نشان میدهد که مأخذ شیخ طوسی در نقل این روایت، المصابیح فی تفسیر القرآن تألیف ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی (370ـ418 ق) بوده است. وزیر مغربی این سخن را به نحوی مبهم به «ابوجعفر» نسبت میدهد؛ اما این روایت نه در هیچیک از منابع حدیثی و تفسیری شیعه پیش از وزیر مغربی آمده، و نه در مهم ترین منابع تفسیر مأثور اهل سنت چون ابوجعفر طبری و ابن ابی حاتم رازی ثبت شده است. مقالهی حاضر میکوشد ردّ پای این نقل و روایات مشابه را در منابع تفسیری و روایی کهن بجوید و نشان دهد که وزیر مغربی روایات تفسیری متعددی از تفسیر کلبی (م. 146 ق) را در اثر خود نقل کرده و تمامی آن ها را به ابوجعفر یعنی امام باقر علیه السلام نسبت داده است. این روایات تقریباً همگی به نقل قصص، اسباب نزول، و تعیین مبهمات، اعلام و اماکن قرآنی مربوطند. روش بحث در این مقاله تحلیل سندی نیست، بلکه ترکیبی از دو روش تحلیل متن و تحلیل منبع است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان