یحیی طالبیان

یحیی طالبیان

مدرک تحصیلی: استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۳ مورد.
۲۱.

تشبیهات هنری در غزل سعدی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت بیان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه سعدی پژوهی
تعداد بازدید : ۲۱۱۸
یکی از راههای طبقه بندی تشبیه علاوه بر شیوه های متعارف، تقسیم تشبیه از دید اغراقهای هنری است که جدول آن هم با توجه به استعداد و خلاقیت سخنوران قابل گسترش است. هدف هنرمند در این شگردهای بیانی، رهایی از افسردگی و کهنگی و رفع ابتذال از تشبیه و نوسازی آن است که موجب کشف افقهای بیکرانه در سخن و تصاویر مربوط بدان می شود. در مقاله حاضر,تشبیهات شیخ اجل سعدی درغزل از دید اغراقهای هنری،بررسی و براساس مبانی نظری تبیین شده است و مواضعی را که هنرمند از اصل نظریه عدول کرده و به هنجار هنری و سبک شخصی خود دست یافته، بررسی نموده است. روش تحقیق دراین­گفتار،کتابخانه ای است وبا بهره گیری از فن تحلیل و توصیف محتوا به نقد و تطبیق شواهد پرداخته و نتایج به دست آمده, طبقه بندی و ارائه شده است.
۲۵.

بررسی اجزای کلام در جنیدنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ساختارگرایی قصة عامیانه جنیدنامه تودوروف نظریة روایت نظریه اجزای کلام

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی دستور زبان
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد ساختارگرا
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات متون عرفانی و تحلیل عرفانی متون ادبی
تعداد بازدید : ۱۷۷۱
از جمله بررسی های مفید برای آشکار شدن ساز و کار روایت ها و به طور خاص قصّه های عامیانه، روش تجزیه و تحلیل تودوروف، نظریه پرداز عرصه ساختارگرایی است که در تحلیل روایت های اسطوره ای به کار گرفته شده است. وی این نوع قصّه ها را از جنبه های مختلف مورد توجه قرار داده و در بررسی اجزای کلام قصه ها، آنها را همچون پاره های گفتمان به سه دسته اسم، صفت و فعل تقسیم کرده است. بنابراین با تجزیه و تحلیل روایت، می توان به واحدهایی صوری دست پیدا کرد که با اجزای کلام دستوری شباهت چشمگیری دارند. این نوشته «جنیدنامه» را از جنبه اجزای کلام بررسی می کند و می کوشد، با تکیه بر نظریه تودوروف به درک ارتباط متقابل شخصیت های «جنیدنامه» دست یابد. برای دستیابی به این هدف ابتدا توضیح مختصری در مورد نظریه تودوروف در زمینه اجزای کلام داده می شود و سپس اجزای کلام؛ یعنی اسم خاص (شخصیت)، فعل (کنش)، صفت (ویژگی) و همچنین چگونگی ارتباط شخصیت های قصّه با توجه به هریک از این اجزا مورد توجه قرار می گیرد. بررسی این ویژگی در درک پیکربندی روایت و نیز شناخت زنجیره ارتباطات شخصیت ها که قصه بر اساس آن پایه ریزی می شود مؤثّر خواهد بود.
۲۶.

ابزار نوسازی تشبیه در دیوان هشت تن از بزرگان ادب عربی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۷ تعداد دانلود : ۸۸۶
لطف تشبیه غرابت و دوری از ابتذال است و اگر تشبیه با صنایع دیگر ادبی و بدیعی همچون رجوع و تجاهل عارف همراه باشد بی گمان بدیع و تازه به نظر می رسد. از سوی دیگر استفاده از مشبه به نادر، و همی و خیالی و نیز وجه شبه مرکب و غریب باعث می شود انتقال از مشبه به مشبه به با تفکر و تدفیق توام باشد و اینگونه تشبیهات است که در زبان فارسی نشانه تحول سبک خراسانی به عراقی دانسته شده است. تقییدات زیبا، شرط، عکس، تفضیل، اضمار، ادات تشبیه نادر و تاکیدی و تناسی تشبیه از عوامل عدیده ابداع در تشبیه به شمار می روند. ما برآنیم که به تحلیل ابزار نوسازی در چهار دیوان فارسی و چهار دیوان عربی بپردازیم و جستجو کنیم که با مرور زمان، کدام شاعر هنرمندانه تر توانسته است باز تشبیه را در آسمان خیال به اوج پرواز برساند.
۲۹.

بررسی ژرف ساخت اساطیری تشبیه زلف به مار و لب به شفاخانه در بیتی از دیوان حافظ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسطوره یونگ زلف لب مار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه حافظ پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی رویکردهای نقد ادبی نقد روانشناختی نقد کهن الگویی
تعداد بازدید : ۱۶۴۶ تعداد دانلود : ۹۰۶
مقاله پیش رو به بررسی ریشه های اسطوره ای تشبیه زلف به مار و لب به شفاخانه در بیت «دل ما را که ز مار سر زلف تو بخست / از لب خود به شفاخانه تریاک انداز» از حافظ می پردازد. این جستار بر مبنای دیدگاه یونگ نوشته شده است؛ دیدگاهی که به وجود تصویرهای اصلی و آغازین (کهن الگو) در ضمیر ناخودآگاه جمعی افراد بشر اشاره دارد. یونگ معتقد به انتقال موروثی افسانه ها و اسطوره ها بود و آن را علت مشابهت افسانه ها و رؤیا و حتی وجود نمادهایی مانند نمادهای باستانی در بیماران روانی عصر ما می دانست. این کهن الگوها معمولاً در آثار شعرا و نویسندگان و هنرمندان نابغه تجلی پیدا می کنند؛ بنابراین وجود فواصل تاریخی و جغرافیایی، مانعی برای تجلی اسطوره های ملل مختلف در رؤیا، هذیان و هنرهای تصویری ایجاد نمی کند.
۳۰.

نوع شناسی سندبادنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کنش سنباد نامه تودورف روایت اسطوره ای علیت بی واسطه فقدان روان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴۳ تعداد دانلود : ۸۵۸
هدف این نوشته، نوع شناسی روایت «سندبادنامه» با استناد به دیدگاه «تودورف» درباره «روایتهای اسطوره ای» است. بر اساس نظریه «تودورف» مهمترین ویژگیهای این نوع روایتها عبارتند از: اصل علیت بی واسطه، تاکید بر کنش شخصیتهای داستان و فقدان روان شناسی. در این نوشته با ذکر شواهدی از «سندبادنامه» و تطبیق آنها با ویژگیهای، «روایتهای اسطوره ای» بر آن بوده ایم تا این داستان را در رده روایتهای اسطوره ای چون: «هزار و یک شب» و قصه های «دکامرون»، جای دهیم. نوع شناسی سندبادنامه و قرار دادن آن در رده نوع خاص می تواند مقدمه ای برای بررسیهای بعدی این اثر، و از جمله بررسی ساختاری آن، باشد.
۳۴.

بررسی کارکردهای نام آوا در هشت کتاب سپهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سهراب سپهری هشت کتاب نام آوا یسپرسن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷۸ تعداد دانلود : ۶۱۱
زبان در اصل، نظامی ذهنی است که به صورت ابزاری-آوایی ظاهر می شود و عمده ترین نقش آن، ارتباط و انتقالِ معانی از یک فرد به دیگری است. افراد با به کارگرفتن قاعده های زبان و تولید رشته های گوناگونی از واژه ها، با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. از همین رو، به روشنی پیداست که زبان به میزان زیادی با زندگیِ انسان - یعنی با فعّالیّت های ذهنی و حرکتی او- آمیخته و از آغاز تا پایان زندگی با او همراه است. پژوهش پیش رو، درخصوص کارکرد نام آوا در اشعار سهراب سپهری است و دستاورد علمی این تحقیق، حاکی از این مطلب است که میزان استفاده از نام آوا در زبان شعریِ وی بسیار چشم گیر است و این مق وله، در سروده های او عینیّت داشته و ملموس و محسوس است. از آنجایی که سهراب، نقّاشی است شاعر، این رویکرد درخصوص زبان شعریِ وی، بیش از دیگران صدق می کند؛ لذا نام آوا، از برجسته ترین ابزارهای شعریِ اوست که در دریافتِ متن به خواننده کمک شایانی می کند. بنیان نظری این تحقیق، برپ ایة ن ظ ریّات اتویسپرسن و دیگر زبان شناسانی ست که به آراء شان در این زمینه، در کتاب فرهنگ نام آوایی فارسی به اجمال اشاره رفته است. زبان شناسانی چون اوتویسپرسن، هر لفظی را که میان لفظ و معنای آن رابطه ای طبیعی و ذاتی وجود داشته باشد، نام آوا می نامند.
۳۷.

معرفی نسخه ای خطی از منتخب الاعداد (در فن ماده تاریخ)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۰
نگارنده، در طی دوره ماموریت علمی خود به دانشگاه عثمانیه هند، مدتی را به بررسی نسخه های خطی فارسی موجود در مراکز علمی شهر حیدرآباد پرداخت. در کتابخانه حکومت اندراپرادش (A.P.L.)، به دو نسخه با عنوان های منتخب الاعداد و جود تاریخ برخورد، که هر دو به منظور تسهیل در امر ماده تاریخ سازی فراهم آمده و، علاوه بر اطلاعات مربوط به این فن فراموش شده، در این دو نسخه مجموعه ای از واژگان فارسی متداول، متروک، و بر ساخته (از طریق ترکیب، اشتقاق، و قیاس) دیده می شود که ممکن است مفید باشد. در این گزارش، نسخه منتخب الاعداد معرفی می شود. نسخه خطی منتخب الاعداد، با شماره 391، در فهرست دست نویس کتابخانه حکومت اندراپرادش حیدرآباد هند ثبت شده است. نویسنده متن و کاتب نسخه نامعلوم است. این نسخه، در ابعاد 14.5×20 و 2.5×5.5 سانتی متر، در 123 صفحه دوازده سطری به خط نستعلیق خوش نوشته شده است. آغاز نسخه: «حمدیکه محاسب فکر از لوازم حساب او سرگردان، و سپاسی که مهندس نرم فهم از حصر اعداد آن حیران ...» انجام نسخه: «افضل الناس مقبول الهی در بی بها یزید بی حیا» نویسنده، در آغاز کتاب، پس از حمد خدا و نعت پیامبر (ص) و اظهار ارادت به امام حسین (ع) نویسد: «به خاطر آمد که عدد حروف را از احد تا یک هزار و دوصد و ده و دو گرفته، رساله ای مکمل سازد... منتخب الاعداد نام این نسخه گرامی نهاده». (برگ b1)...
۳۸.

معرفی «فانوس خیال» نسخه خطی فارسی کتابخانه حکومت اندهراپرادش هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۵ تعداد دانلود : ۶۱۲
در این مقاله، نسخة خطی فارسی کتابخانه حکومت آندهراپرادش حیدرآباد هند معرّفی می‌شود، نخست مشخّصات صوری نسخه، یعنی نام مولّف و کاتب، زمان تالیف و کتابت، تعداد و اندازة اوراق و آغاز و انجام نسخه ذکر می‌شود؛ آنچه معمول مندرجات فهرست نسخ خطی است. آنگاه، محتوای نسخه که در مباحث صرف و نحو و معانی و بیان و بدیع فارسی و معانی ثانویه حروف که در پنج فصل رقم خورده است، بررسی می‌شود. به نگرش عمومی او در باب بلاغت و تقسیم بندی او در این باب اشارت می‌رود و بعضی مشترکات و تفاوت‌ها را یادآور می‌شود. اعلام و کتبی که در این نسخه به آنها اشارت رفته و یا به مطالب آنها استناد شده؛ همچنین، نام شاعرانی که به شعر آنها استشهاد گشته، استخراج می‌شود و سرانجام، با استنتاج نهایی و برشمردن ویژگی‌های محتوایی و ارزش کتاب، مقاله به پایان می‌رسد.
۳۹.

کشف و تحلیل نحوه کاربرد طلسمات دفینه ها و گنجینه ها در ابیات برگزیده از خمسه نظامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم طلسمات و گنجینه ها کاربرد طلسمات و گنجینه ها در خمسه نظامی تصویر زبانی تصویر مجازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۶ تعداد دانلود : ۱۹۳
یکی از پدیده های مورد بررسی در علم باستان شناسی بررسی باورها و مستندات تاریخی درباره طلسمات گنجینه ها است. علم طلسمات به این امور می پردازد: نحوه نگهداری از گنجینه ها، محافظت از آن در برابر سارقان و دشمنان به شیوه دفن در زیر زمین، قراردادن طلسم های مختلف بر روی آن ها، راه های تشخیص و گشودن طلسم در محل قرارگرفتن دفینه ها. نظامی در خمسه خود از این مضامین با جزئیاتی دقیق بهره برده است. لزوم بازبینی آثار سنتی ادب فارسی از جهت دانسته های علم باستان شناسی و کشف ارزش های تاریخی یک اثر برجسته ادبی این ضرورت را ایجاد کرده است که نحوه کاربرد مضامین طلسمات و گنجینه ها در خمسه نظامی کشف و بررسی شود. این پژوهش ضمن بهره گیری از مشاهدات میدانی، با انجام مصاحبه با کارشناسان میراث فرهنگی و بهره گیری از روش تحلیلی توصیفی انجام شده است. تحلیل ابیات مبتنی بر تقسیم بندی کالریج از تخیل و همین طور دو کارکرد متفاوت از تصویر در ادبیات، یعنی کارکرد زبانی و مجازی نشان می دهد که  از نظر محتوا، طلسمات و گنجینه ها در حوزه های داستانی و همین طور تفاخر، تمثیل، توصیف، تغزل، مدح و منقبت و عرفان و تعرف به کار رفته اند که از این میان حوزه داستانی به دلیل استفاده از جزئیات دقیق بیشترین نمود را دارد و در سایر حوزه ها قدرت مضمون پردازی شاعر را آشکار می کند. در تحلیل بلاغی، بررسی سه ساختار متفاوت ادبی نشان می دهد که نظامی با کشف ویژگی های یکسان مفاهیم خاص و طلسمات و گنجینه ها آرایه های زیبای ادبی خلق کرده است.
۴۰.

ارتباط بافت موقعیتی و لایه های معنایی زبان در رساله «در بیان سلوک» کتاب الانسان الکامل؛ با تکیه بر رویکرد نقشگرایی هلیدی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دستور نقشگرای مایکل هلیدی بافت موقعیتی لایه های معنایی زبان سلوک انسان الکامل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۵ تعداد دانلود : ۴۴۹
رساله «در بیان سلوک» یکی از رسایل بیست و دو گانه کتاب الانسان الکامل اثر عزیزالدین نسفی، نویسنده قرن هفتم هجری، است. او در این رساله با معرفی و تبیین مراحل سلوک و ملزومات آن، به تعلیم و ترغیب مخاطب پرداخته است. در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از نظریه «ارتباط متن و معنا با بافت موقعیتی» در دستور نقش گرای نظام مند هلیدی و بررسی بندهایی که بار ایدئولوژیکی و معنایی دارد، این موضوعات بررسی شود: 1) شناخت گفتمان غالب نسفی در بیان مفهوم سلوک و ابزارها و سازوکارهای بیانی او در این اثر؛ 2) بیان ارتباط لایه های سه گانه بافت موقعیتی (گستره و منش و شیوه سخن) با لایه های معنایی زبان (فرانقش اندیشگانی و بینافردی و متنی). مؤلف در این رساله گفتمان خطابی   تعلیمی را در پیش گرفته است. مخاطب او چنانکه از گستره و منش سخن برمی آید، درویش مبتدی است و تأکید بر مفاهیم ایدئولوژیکی، برجستهترین سازوکار بیانی نسفی است. روش های تأکیدی، نفی و استثنا، تقدیم ادات نفی، کاربرد کلمات تأکیدی در ساختار جملات منفی، نوع چینشیِ ساختار نحوی، قراردادن افعال امر و نهی (اغلب از مصدرهای دانستن و فهمیدن) در آغاز جمله و استفاده بسیار از این مصدرها، بهره گیری از تمثیل و تشبیهات ساده و ملموس با زبان و بیانی عامیانه و نیز به طور ویژه انواع تکرار، از ابزارهای بیانی نسفی برای القای اندیشه خود به مخاطب با بیان مؤکد است. گستره سخن در فصل های مختلف این رساله آموزش مباحث اصلی در حوزه سیر و سلوک است. مشارکین مرکزی گفتمان سلوک، «رونده/ سالک» و «پیر/ هادی» اند که به ترتیب در محوریت فرآیندهای ذهنی و مادی قرار دارند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان