محمدعلی شیرخانی

محمدعلی شیرخانی

مدرک تحصیلی: استاد گروه روابط بین الملل، دانشگاه تهران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۸ مورد.
۱.

تئوری «نفرین منابع» یا نحوه مدیریت درآمدهای نفتی مطالعه موردی: مقایسه ایران و نروژ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شفافیت عملکرد حساب ذخیره ارزی نفرین منابع مکانیسم : صندوق ذخیره ارزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴۳ تعداد دانلود : ۱۹۰۹
تئوری نفرین منابع با توجه به تجربه کشورهای دارای منابع غنی بیان می دارد که درآمدهای ناشی از فروش منابع طبیعی نه تنها به رشد اقتصادی بیشتر منجر نشده، بلکه اثرات سوء اقتصادی برجای گذاشته است. این مقاله نشان می دهد که منابع طبیعی فی نفسه نمی تواند نفرین تلقی شود؛ بلکه نحوه مدیریت درآمدهای حاصله است که با اهمیت می باشد. تاسیس حساب ذخیره ارزی در ایران با هدف کنترل نوسانات ناشی از تغییرات قیمت نفت بود اما عملکرد حساب ذخیره ارزی به مرور از اهداف خود دور شد. در مقابل، کشور نروژ به عنوان الگویی موفق از چنین مکانیسمی شناخته می شود. این نوشتار مدیریت ذخیره ارزی در ایران و نروژ به روش مقایسه ای بر اساس سه شاخص مکانیسم، شفافیت و عمکرد را مورد بررسی قرار داده تا نشان دهد که اثر درآمدهای حاصل از منابع اولیه مانند نفت بر اقتصاد ملی مدیریت درآمدها بستگی دارد.
۲.

بحران اقتصادی 2009-2007 و تضعیف کار ویژه دولت رفاه در ایالات متحده آمریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایالات متحده آمریکا بحران مالی دولت رفاه موسسات مالی لیبراسیم اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴۲ تعداد دانلود : ۱۶۶۵
با آغاز بحران مالی در عرصه اقتصادی ایالات متحده آمریکا بسیاری از تحلیل گران در بررسی ریشه ها و دلایل آن به مسیرهای متفاوتی نظیر مداخله دولت یا عدم حضور به موقع آن در عرصه اقتصادی اشاره می کنند. اولین و مهم ترین اثر این بحران درحوزه داخلی سقوط شاخصهای مالی دربازارهای این کشور کاهش رفاه عمومی بود . نوشتار حاضر با تمرکز بر بحران اقتصادی آمریکا در چارچوبه ساختارهای درونی آمریکا براین نظر است که این بحران به تضعیف دولت رفاه در ایالات متحده آمریکا منجر شد زیرا گزینش و کاربست راهکارها جهت کنترل بحران توسط دولت در این کشور نظیر کاهش اخذ مالیات از طبقات و موسسات مالی و نیز تخصیص منابع مالی حمایتی به شرکتها و موسسات و نیز افزایش حضور نظامی در مناطق مختلف باعث خلاء و کسری در آمدی دولت جهت ایفای کار ویژه رفاهی برای طبقات آسیب پذیر شده است. ایجاد چارچوبی مفهومی با تکیه برنظریات لیبرالیسم پوششی ونیز نئولیبرالیسم برای درک پویایی ها و تحولات درونی اقتصادآمریکا، اشاره به ریشه هاو عوامل و نیز نتایج بحران و در نهایت تأثیرآن بر تضعیف کارویژه دولت رفاه بخش های مختلف این مقاله برای تبیین موضوع می باشد.
۳.

هژمونیسم تجاری آمریکا: شرایط دوره پس از جنگ سرد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قدرت رئالیسم ثبات هژمونیک منطقه گرایی سازمان تجارت جهانی تجارت آزاد سرمایه‏داری هژمونی‏جویی توافق دوجانبه تجارت آزاد،

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۵
با توجه به مشکلات اقتصادی و به ویژه تجاری هژمونی ایالات متحده در جهان پس از جنگ سرد، شاهد موجی نوین از تلاش این کشور برای تقویت و تثبیت شرایط اقتصادی هژمونی اش هستیم. هژمونی اقتصادی یک دولت از یک سو، مستلزم برخورداری از بالاترین قابلیت‏های اقتصادی، و از سوی دیگر، مستلزم اراده و توانایی آن دولت برای رهبری امور اقتصادی جهان می‏باشد که در اینجا نقش قدرت (به مفهم کلی آن) اهمیت می‏یابد. دولت آمریکا در جهانِ پس از جنگ سرد به پشتوانه قدرت ویژه‏اش، مجدداً در راستای احاطه بر فرصت‏های تجاری و در عین حال مدیریت امور تجاری جهان فعال شده است. گرایش به هژمونی تجاری آمریکا در این دوره، دو مجموعه از سیاست ‏های به هم وابسته داشته است: 1. سیاست ‏های چندجانبه جهانی که در چارچوب آن تقویت سازوکارهای نهادیِ جهانی در قالب گات / سازمان تجارت جهانی تحت رهبری آمریکا پی گیری قرار می شود؛ و 2. سیاست ‏های منطقه‏ای و دوجانبه که به تبع آن آمریکا به توسعه موافقت‏های ترجیحی منطقه‏ای و دوجانبه تجارت آزاد می‏پردازد.
۴.

اوپک و شوک های نفتی؛ آسیب شناسی رفتار اوپک در بازار جهانی نفت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اوپک بازار جهانی نفت شوک های نفتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴۵ تعداد دانلود : ۱۰۲۳
پس از جنگ دوم جهانی، تقاضای نفت رو به فزونی نهاد و در دهه 1970 به حداکثر رشد خود رسید. البته تامین این میزان تقاضا تنها با واردات هر چه بیشتر از اوپک ، خصوصا اعضای خاورمیانه ای آن امکان پذیر گردید. همزمان، در ابتدای این دهه، برخی از اعضای اوپک اعطای امتیازات جدید نفتی را متوقف ساختند و مشارکت برابر در قراردادهای موجود را مطالبه کردند و حتی تعدادی از آنها صنعت نفت خود را به طور کامل ملّی کردند. این عوامل منجر به ظهور اوپک به عنوان بازیگری جدید و پر قدرت در بازار جهانی نفت گردید. اما، همانگونه که وقایع بعدی نشان داد، تسلط اوپک بر بازار عمر کوتاهی داشت و تحت تاثیر عواملی چند که عمدتاً ناشی از رفتار این سازمان پس از شوک دوم نفتی (1979) بود، به زودی این دوره به پایان رسید.
۵.

عمل گرائی در سیاست خارجی و گسترش روابط اقتصادی ایران و چین (1999-1979)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران سیاست خارجی واقع گرایی روابط اقتصادی چین عمل گرایی نوواقع گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹۴ تعداد دانلود : ۱۳۳۱
مقاله حاضر به بررسی علل گسترش مناسبات تجاری و اقتصادی ایران و چین در فاصله زمانی 1979 تا 1999 می پردازد. استدلال اصلی مطرح شده آن است که گسترش روابط دو کشور در نتیجه اتخاذ خط مشی های عمل گرایانه و واقع بینانه توسط دولتمردان تهران و پکن است. به ویژه سیاست اصلاحات و نوسازی «دنگ شیائوپینگ» در دهه 1970 نقشی مهم در افزایش مبادلات اقتصادی دوجانبه داشته است. عمل گرایی در سیاست خارجی باعث شده است تا دو کشور با وجود ایدئولوژی و نظام های سیاسی کاملاً متفاوت به همدیگر نزدیک شده و با وجود مخالفت ایالات متحده به گسترش همکاری های فیمابین در زمینه های مختلف مبادرت ورزند.
۶.

امنیت انرژی خاورمیانه و توسعه اقتصادی آسیا و اقیانوسیه (2008 - 1973)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بازار نفت تولید نفت امنیت انرژی توسعه اقتصادی در آسیا و اقیانوسیه سیاست ایجاد تنوع در منابع، ، وابستگی به نفت خاورمیانه واردات انرژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶۸ تعداد دانلود : ۸۶۸
جهش‌های سریع اقتصادی در آسیا و اقیانوسیه نیاز کشورهای این منطقه را به انرژی به شدت افزایش داده است، چین که تا قبل از 1993 در شمار صادرکنندگان نفت خام بود اینک به سومین وارد کنندة نفت در جهان بدل گردیده، ژاپن رتبه دوم جهان را در واردات نفت به خود اختصاص داده و واردات روزانه کره جنوبی به عنوان نهمین کشور وارد کنندة نفت در جهان هم تقریباً با کل تولید نفت هر یک از کشورهای کویت، امارات متحده عربی و ونزوئلا برابر می‌باشد. تحت این شرایط تامین ثبات خاورمیانه به عنوان منطقه‌ای که تداوم توسعه اقتصادی کشورهای آسیا و اقیانوسیه به استمرار جریان با ثبات نفت از آن بستگی تام یافته به موضوعی بدل گردیده که کشورهای آسیا و اقیانوسیه دیگر نمی توانند صرفاً با اتکا به سیاست‌های ایجاد تنوع در منابع تامین انرژی آن را دغدغه قدرت‌های صنعتی غرب و نتیجتاً مشکلی متعلق به "دیگران" بپندارند
۷.

گفتمان و عملکرد اقتصاد سیاسی در دولت های تحصیلدار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دولت رانت اقتصاد سیاسی تحلیل گفتمان رانت جویی تحصیلدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۶
تحلیل رفتار دولت ها، بخصوص در حوزه رفتارهای اقتصادی، یکی از مسائلی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان قرار داشته است. رفتارهای اقتصادی دولت ها بر توسعه ملی کشورهای در حال توسعه نقشی تعیینکننده داشته که متقابلاً بر ثبات و امنیت اجتماعی ـ سیاسی اثر میگذارد. رفتارهای اقتصادی دولت، بسته به نوع گفتمان دولت ها متغییر میباشد. عملکرد اقتصاد سیاسی دولت ها در کشورهایی که اقتصادشان متکی به درآمدهای رانتی است، با تأثیری که از گفتمان حاکم بر دولت ها میگیرند، شاخصه های تغییر بیشتری دارند. برای دستیابی به بررسی این رابطه، از روش های تحقیق ترکیبی که متکی به توصیف و تحلیل هستند استفاده میشود. هدف این تحقیق، معرفی یکی از این روش های ترکیبی است تا رابطه گفتمان دولت را با عملکرد اقتصاد سیاسی به صورت روشمند تبیین کنیم. دولت های تحصیلدار با توجه به ماهیت خاصی که دارند، برای گفتمان های خود شاخصه هایی انتخاب میکنند که بر عملکرد آنها در حوزه اقتصاد تأثیرگذار میباشد. این گونه دولت ها هرچه بیشتر به منابع رانتی متکی باشند میزان استقلال آنها از جامعه و تأثیر گفتمانشان بر حوزه اقتصادی بیشتر است.
۸.

موازنه نرم: بریکس و چالش برتری آمریکا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: موازنه نرم ساختار نظام بین الملل بریکس نظام تک قطبی برتری آمریکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۶ تعداد دانلود : ۸۲۰
با فروپاشی شوروی، دوران جدیدی در عرصه بین الملل آغاز شد و آمریکا مدعی نظام بین الملل تک قطبی هژمونیک به رهبری این خود شد. این برتری با شروع قرن 21 با چالش های جدیدی مواجه شده است که نقش این کشور را در تحولات جهانی کم رنگ تر نموده است. نظم جدیدی که در آن قدرت های در حال ظهور نقش موثری ایفا می کنند، در حال شکل گرفتن است، چنانچه بسیاری از متفکران از نظام چند قطبی سخن می گویند. پرسشی که با آن مواجه می شویم، این است که قدرت های در حال ظهور بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) چگونه در صدد مقابله با برتری آمریکا و ارتقای جایگاه خود در ساختار نظام بین الملل هستند؟ فرضیه ما این است که کشورهای بریکس از طریق پیگیری استراتژی موازنه نرم درصدد مقابله با برتری آمریکا و نیز ارتقای جایگاه خود در نظام بین الملل هستند. کشورهای بریکس با توجه به جمعیت انبوه و قدرت اقتصادی در حال رشد خود عمده ترین قدرت های در حال ظهور نظام بین الملل می باشند که با آگاهی از عواقب و نتایج نامطلوبِ احتمالی ناشی از موازنه سخت و مقابله مستقیم با برتری آمریکا، به نوعی از استراتژی موازنه نرم برای مقابله با نظام تک قطبی و افزایش نفوذ و تاثیرگذاری خود در معادلات جهانی استفاده می کنند. لذا در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی، شکل گیری بریکس و ابزارهایی که این کشورها در راستای موازنه نرم در برابر آمریکا مورد استفاده قرار می دهند، را بررسی می کنیم.
۱۱.

جنبش تصرف وال استریت؛ از عمق ریشه های اقتصادی تا شدت شکنندگی سیاسی

کلید واژه ها: فقر بحران مالی سیاست های پولی نظام تأمین اجتماعی بحران مسکن جنبش تصرف وال استریت سقوط بازار سهام مقابله با جنبش های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳۱ تعداد دانلود : ۷۷۵
در این مقاله ابتدا نقش مستقیم بانک ها و مؤسسه های مالی، اعتباری و بازارهای بورس ایالات متحده در ایجاد بحرانی که با گسترش بی سابقه رکود، بیکاری و فقر زمینه ساز ظهور اعتراض های مردمی در قالب آنچه به « جنبش تصرف وال استریت» شهرت یافته، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، سپس واکنش های نه فقط منفعلانه که دست کم به زعم مردم امریکا جانبدارانه و حمایتی دولتمردان ایالات متحده نسبت به عاملان شناخته شدة ایجاد این بحران از منظر اقتصاد سیاسی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. با توجه به ویژگی های سازماندهی و مدیریت این جنبش و نحوه کنترل آن، در عین تداوم، در بخش پایانی مقاله وضعیت سیاسی شکنندة « جنبش تصرف وال استریت» در کشورهای مدعی دموکراسی غربی به رغم برخورداری جنبش از ریشه های عمیق اقتصادی، مورد تجزیه و تحلیل و آینده پژوهی قرار خواهد گرفت.
۱۳.

واکاوی فضاسازی رسانه ای آمریکا در پرونده هسته ای ایران (بررسی موردی عملکرد صدای آمریکا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صدای آمریکا‏ اسلام هراسی شیعه هراسی ایران هراسی بحران هسته ای ایران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی سیاست خارجی ایران مسایل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران آمریکا
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی سیاست خارجی ایران مسایل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرونده هسته ای ایران
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات گروه های ویژه رسانه ها و حوزه عمومی
تعداد بازدید : ۱۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۳
بحران آفرینی، سیاست اصلی دولت ایالات متحده در موضوع هسته ای ایران را تشکیل داده است. در این می یان، دیپلماسی رسانه ای ایالات متحده نقشی بی بدیل در ساخت بحران هسته ای ایران و سپس تداوم این بحران داشته است. در طی سال های گذشته رسانه ها به عنوان اصلی ترین کارگزاران دیپلماسی رسانه ای دولت ایالات متحده با القای نزدیک شدن حکومت ایران به مرحله ساخت بمب اتم، افکار عمومی دنیا را تحت تأثیر قرار داده اند. بررسی چگونگی این اقدام رسانه ای، مسئله اصلی این مقاله را تشکیل داده است. در بررسی این مسئله، ضمن اشاره به نقش اساسی صدای آمریکا در ساخت و سپس تداوم مناقشه هسته ای ایران، به تحلیل محتوایی عملکرد این رسانه پرسابقه آمریکایی پرداخته ایم. باتوجه به ماهیت این مقاله، در این پژوهش از روش تحلیل محتوا بهره برده ایم. همچنین با بهره مندی از منابع کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی به گردآوری اطلاعات لازم پرداخته و درنهایت ضمن تبیین چگونگی بحران سازی از موضوع هسته ای ایران به دسته بندی مناطق تأثیرپذیر از این فضاسازی رسانه ای و ابعاد گوناگون آن پرداخته ایم
۱۷.

سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بررسی مقایسه ای ایران و کره جنوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران اعتماد توسعه اقتصادی سرمایه اجتماعی فساد اداری- مالی کره جنوبی مشارکت اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۳ تعداد دانلود : ۶۴۱
اگرچه تلاش های مختلفی در جهت تبیین علل تفاوت سطح توسعه اقتصادی در دو کشور ایران و کره جنوبی انجام شده اما در هیچ یک به طور خاص نقش سرمایه اجتماعی مورد بررسی قرار نگرفته است. این در حالی است که در سال های اخیر شاهد مطرح شدن نظریه پیوند سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی و توجه ویژه به آن از سوی نهادهای اقتصادی بین المللی بوده ایم. در این پژوهش با بهره گیری از این نظریه بررسی تجربی آن را در مورد دو کشور ایران و کره جنوبی مد نظر قرار داده ایم. بر اساس نتایج به دست آمده ارتباطی معنادار بین پایین بودن سطح کلی سرمایه اجتماعی در ایران و ناکامی در دستیابی به اهداف توسعه ای کشور قابل مشاهده است. در مقابل بالا بودن سطح سرمایه اجتماعی در کره جنوبی نقشی مثبت در دستیابی کره به جایگاه ممتاز از نظر توسعه اقتصادی داشته است.
۱۸.

جایگاه ژئوپلیتیک ایران در زبان استعاری؛ با نگاه به حوزه انرژی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران انرژی ژئوپلیتیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۴ تعداد دانلود : ۴۷۵
استفاده از زبان استعاره شیوه جدید در ادبیات ژئوپلیتیک است. با مطالعه گفتمان های ژئوپلیتیک، متون صاحب نظران و دکترین رهبران قدرت های بزرگ می توان نمونه هایی از به ​کارگیری زبان استعاره برای نمایش جایگاه ژئوپلیتیک ایران را مشاهده نمود. در این مطالعات جایگاه ژئوپلیتیک ایران به سه شکل به تصویر کشیده شده: ایران به عنوان یک کشور استثنایی، ایران به عنوان مرکز، و ایران به عنوان پل. در حوزه انرژی کاربرد همین استعارات را شاهد هستیم که استعاره ایران به عنوان قطب انرژی(است یا می تواند باشد) مهم ترین استعاره محسوب می شود. با بررسی استعاره های فوق، می توان فهم بهتری از جایگاه ایران در ژئوپلیتیک(انرژی) جهان کسب نمود که در نتیجه در طرح​ریزی سیاست ها و بهره برداری جهت تأمین منافع ملی مورد ملاحظه قرار داد.
۲۰.

مهاجرت، خروج سرمایه ی انسانی و توسعه: مقایسه ی ایران و ترکیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهاجرت خروج سرمایه انسانی توسعه ایران ترکیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۳ تعداد دانلود : ۵۶۴
مهاجرت را می توان از جمله مهم ترین روندهای صعودی در حوزه ی بین المللی دانست. این پدیده به خصوص در بین کشورهای جهان سوم از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه این کشورها در فرآیند جریان بین المللی سرمایه ی انسانی، سرمایه های بیشتری را از دست داده و معمولاً توسعه ی آن ها تحت تأثیر این پدیده، کند می شود. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز بررسی میزان و مکانیسم اثرگذاری مهاجرت و خروج سرمایه ی انسانی بر توسعه ی کشورهای مبدأ همچون ایران و ترکیه است. در همین راستا، مسئله ی مهمی که مطرح می شود، میزان اثرگذاری مهاجرت بر توسعه ی ایران و ترکیه و همچنین چرایی این اثرگذاری است. در پاسخ به این سؤال، با استفاده از روش داده بنیاد (Grounded Theory)، مهم ترین شاخص های مهاجرتی مؤثر بر توسعه استخراج شده و این فرضیه مطرح می شود که فرآیند مهاجرت با توجه به شاخص هایی از قبیل نرخ مهاجرت و بازگشت، تخصص بالای مهاجران خروجی، درآمدهای برگشتی و سرمایه گذاری خارجی دیاسپورا در کشور مبدأ، اثر مخربی بر توسعه ی ایران و ترکیه گذاشته است. با توجه به این که ترکیه در شاخص های مهاجرتی وضعیت بهتری از ایران دارد، توسعه ی این کشور اثر مخرب کمتری را از مهاجرت پذیرفته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان