سید علی منوری

  این مقاله عوامل موثر برچگونگی کنش های اقتصادی عربستان را درحین و بعد ازمذاکرات برجام درخلال سال های 2016-2013 بر اساس نظریه بازی های اقتصادی «توماس شیلینگ» و با استفاده از روش اسنادی بررسی می کند و فرضیه آن است که روند مذاکرات و اجرای برجام با تغییر در نقش و گسترش نفوذ منطقه ای ایران به چالش مهم روابط ایران و عربستان بوده، تبدیل شده است. مهم ترین یافته این مقاله آن است که عربستان سعودی به لحاظ ترس از بازخوردهای مذاکرات هسته ای و در نتیجه اجرایی شدن مفاد توافقنامه برجام که احتمالا امکان تغییر جایگاه سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی را در پی خواهد داشت، موجب شده تا عربستان به عنوان یک کنش گر نفتی قدرتمند در اوپک، درخلال سال های 2016-2013 با روند افزایشی تولید فراتر از نیاز بازار جهانی، میزان تولید نه میلیون و یکصدوچهل هزار بشکه ای ژوئن 2013 را به میزان ده میلیون و هفتصد و بیست هزار بشکه ای در نوامبر2016 با هدف مقابله جدی با ایران برساند، به نحوی که تصمیم عربستان درافزایش تولید نفت بیش از نیاز بازار جهانی، چالش هایی در طرح ها و برنامه های ایران به خصوص بازتاب های مثبت ناشی ازتوافق نامه برجام را ایجاد کرده است.

جامعه شناسی تاریخی در روابط بین الملل محمل مناسبی جهت تمرکز بر مقوله تاریخ است. از این نظر دیدگاه مذکور ضعف های چشم انداز خردگرا را در این زمینه پرمی کند. از سوی دیگر، پیشرفتی در رویکرد چشم انداز تأمل گرا نسبت به تاریخ محسوب می شود. در واقع، در ادامه چرخش اجتماعی، می توان از چرخش تاریخی در دانش روابط بین الملل صحبت به میان آورد. بدین اعتبار دیدگاه جامعه شناسی تاریخی در قالب بازاندیشی چرخش تاریخی، دلالت های مفیدی عرضه می کند. نویسنده در این جهت و با نگاهی تحلیلی به تاریخ، که بازتاب دهنده وجوه معرفت شناختی و روش شناختی است، چهار زمینه مناسبات الگومند، رویدادهای داخلی/ خارجی، تأثیرات کارگزار/ ساختار، و تبیین روایی را طرح ریزی می کند و از این رهگذر چگونگی بهره مندی رشته روابط بین الملل را از چرخش تاریخی به تصویر می کشد.

با پایان جنگ سرد و معادلات حاکم بر آن به نظر می رسید که سرمشق واقع گرایی از تبیین تداوم موجودیت اتحادیه ناتو ناتوان است. این در حالی بود که ناتو، متعاقب پایان جنگ سرد در رویدادهای بالکان درگیر شده و از این نظر در حال تجربه فصلی نوین در تطوّر تاریخی خود بود. در ادامه تحولات پس از جنگ سرد، وقوع رویداد یازده سپتامبر ناتو را کاملاً متوجه تهدیدات برآمده از تروریسم کرد. در این ارتباط، استناد به ماده (5) معاهده واشنگتن پس از رویداد یازده سپتامبر توسط اتحادیه برای اولین بار از زمان شکل گیری آن، مبیّن آن است که درک ناتو از تهدید تروریسم بیش از پیش، آن را در جهت توسعه نهادی و تداوم موجودیت خود سوق داده است. این مقاله در صدد توضیح تداوم موجودیت ناتو از منظر واقع گرایی تدافعی، در ادامه اصلاحات صورت پذیرفته در برنامه پژوهشی واقع گرایی است. به عبارت دیگر پرسش اصلی این مقاله این است که واقع گرایی چگونه می تواند موجودیت ناتو پس از یازده سپتامبر را تببین کند؟ در پاسخ به این پرسش این مقاله واقع گرایی تدافعی را پیشرفتی در برنامه پژوهشی واقع گرایی می داند که ضمن حفظ هسته مرکزی واقع گرایی می توان پاسخگوی تحولات جدید ناتو حفظ موجودیت آن پس از یازده سپتامبر باشد.<br />  <br />  

منطقه گرایی از میانه دهه 1980 وارد سومین مرحله تحول خود شده است. در این مرحله و با تثبیت چشم انداز تأمل گرا در روابط بین الملل به تدریج دیدگاه های جدید نیز در تحلیل منطقه گرایی جدید مساهمت کردند. در این میان چرخش سازه انگارانه در روابط بین الملل و آرای الکساندر ونت در نظریه اجتماعی سیاست بین الملل در توضیح فرهنگ های سه گانه آنارشی الگوی مناسب برای تحلیل منطقه گرایی جدید است. از این منظر و با تمرکز بر مفهوم منطقه بودگی که درکی سازه انگارانه از منطقه و منطقه گرایی نشان می دهد، در این مقاله نشان خواهیم داد که چگونه تعاملات منطقه ای در سایه انگاره های مشترک سه نوع فرهنگِ منطقه گرایی هابزی، لاکی و کانتی شکل می گیرد. این فرهنگ های سه گانه منطبق بر سه سطح منطقه بودگیِ مجموعه منطقه ای، جامعه منطقه ای و جماعت منطقه ای هستند.

قدرت های منطقه ای همواره موتور محرکه توسعه و امنیت منطقه ای در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی هستند. به طوری که سیاست های کلان منطقه در ابعاد مختلف با سیاست ها و خط مشی های قدرت های منطقه ای خود را سازگار و همسان می کنند و این وضعیت طیفی از فرصت تا تهدید را به منطقه جهان اسلام تحمیل کرده است. قدرت های منطقه ای با توجه به ظرفیت های فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و نظامی خود می توانند منطقه را به سوی رقابت و تنش سوق دهند یا با استفاده از دیپلماسی عمومی و درک ظرفیت های موجود، منطقه را به سوی همگرایی ببرند و هم سوی با آن توسعه پایدار و امنیت پایدار را در منطقه به ارمغان بیاورند. نمونه درک صحیح از منطقه و نقش سازنده قدرت های منطقه ای در همگرایی در اتحادیه اروپا به طور کامل مشهود است و نمونه نقش مخرب قدرت های منطقه ای در همگرایی در جهان اسلام برجسته است. در جهان اسلام قدرت های منطقه ای از جمله ایران و عربستان وجود دارند که با توجه به وزن بالای ژئوپلیتیکی دو قدرت در صورت درک واقعیت های موجود مبتنی بر منافع جمعی در سطح ملی و منطقه ای می توانند نقشی بی بدیل در همگرایی جهان اسلام ایفا ک قدرت های منطقه ای همواره موتور محرکه توسعه و امنیت منطقه ای در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی هستند. به طوری که سیاست های کلان منطقه در ابعاد مختلف با سیاست ها و خط مشی های قدرت های منطقه ای خود را سازگار و همسان می کنند و این وضعیت طیفی از فرصت تا تهدید را به منطقه جهان اسلام تحمیل کرده است. قدرت های منطقه ای با توجه به ظرفیت های فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و نظامی خود می توانند منطقه را به سوی رقابت و تنش سوق دهند یا با استفاده از دیپلماسی عمومی و درک ظرفیت های موجود، منطقه را به سوی همگرایی ببرند و هم سوی با آن توسعه پایدار و امنیت پایدار را در منطقه به ارمغان بیاورند. نمونه درک صحیح از منطقه و نقش سازنده قدرت های منطقه ای در همگرایی در اتحادیه اروپا به طور کامل مشهود است و نمونه نقش مخرب قدرت های منطقه ای در همگرایی در جهان اسلام برجسته است. در جهان اسلام قدرت های منطقه ای از جمله ایران و عربستان وجود دارند که با توجه به وزن بالای ژئوپلیتیکی دو قدرت در صورت درک واقعیت های موجود مبتنی بر منافع جمعی در سطح ملی و منطقه ای می توانند نقشی بی بدیل در همگرایی جهان اسلام ایفا کنند، اما به دلایل گوناگون ساختاری و کارکردی دو قدرت نقشی سازنده در همگرایی جهان اسلام ایفا نکرده اند. در این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی در پی پاسخ گویی به این پرسش هستیم که نقش قدرت های منطقه ای در واگرایی در جهان اسلام چیست؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که در جهان اسلام با محوریت دو قدرت منطقه ای ایران و عربستان به دلیل اختلافات بر سر حوزه نفوذ، تضادهای ایدئولوژیکی، اختلاف ساختار سیاسی قدرت ها و اختلافات ژئواکونومی قدرت های منطقه ای ایران و عربستان نقش مخربی در همگرایی در جهان اسلام داشته اند. نند، اما به دلایل گوناگون ساختاری و کارکردی دو قدرت نقشی سازنده در همگرایی جهان اسلام ایفا نکرده اند. در این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی در پی پاسخ گویی به این پرسش هستیم که نقش قدرت های منطقه ای در واگرایی در جهان اسلام چیست؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که در جهان اسلام با محوریت دو قدرت منطقه ای ایران و عربستان به دلیل اختلافات بر سر حوزه نفوذ، تضادهای ایدئولوژیکی، اختلاف ساختار سیاسی قدرت ها و اختلافات ژئواکونومی قدرت های منطقه ای ایران و عربستان نقش مخربی در همگرایی در جهان اسلام داشته اند.

پس از پایان جنگ تحمیلی جمهوری اسلامی علاوه بر پیگیری ایدئولوژی انقلاب اسلامی، الزامات و منافع ژئواستراتژیک ایران را نیز ملحوظ نظر قرار داده است. مقاله حاضر بر آن است تا با تحقیق درباره نحوه عملکرد جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته، تاثیرات همسویی میان ایدئولوژی و منافع ملی را در قدرت یابی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران بررسی کند. بر این اساس سوال اصلی مقاله این است که چگونه همسویی ایدئولوژی و منافع ملی در روند قدرت یابی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران موثر واقع شده است؟ فرضیه مقاله قائل بر این است که تغییر رویکرد نظام و اقدامات آن در انطباق میان ایدئولوژی و منافع ملی کشور موجب افزایش قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه شده است. یافته های این پژوهش که به روش تبیینی– تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است نشان می دهند که پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز سیاستهای عمل گرایانه در کشور، همسویی ایدئولوژی و منافع ملی بر اساس برجسته شدن قدرت ملی و موقعیت ژئوپلتیک و باز تعریف شدن مفاهیم ایدئولوژیک در تصمیم گیری کلان نظام، موجب افزایش قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران شده است.

نظم مالی اقتصاد سیاسی بین الملل پس از جنگ جهانی دوم با محوریت آمریکا و شرکا براساس مفاد کنفرانس برتن وودز در 1944م شکل گرفت و پس از آن صندوق بین المللی پول و بانک جهانی درجایگاه نمایندگان اصلی این نظم در عرصه اقتصاد جهانی فعالیت کردند. ظهور چین و افزایش دامنه نفوذ و قدرت اقتصادی آن سبب شده است تا عرصه مالی نظم اقتصاد سیاسی بین الملل روز به روز شاهد نقش آفرینی بیش تر این بازیگر باشد. هدف این مقاله مطالعه چندجانبه گرایی مالی چین و بررسی تأثیر آن در نظم مالی اقتصاد سیاسی بین الملل است و با روش تحلیلی تبیینی به این سؤال پاسخ داده می شود که پس از بحران مالی 2008 چندجانبه گرایی مالی چین چگونه نظم مالی بین المللی را به چالش کشیده است؟ در پاسخ فرض بر این است که پس از بحران مالی 2008، چین با انتشار ایده چندجانبه گرایی مالی به بیرون، بلوک تاریخی جدیدی موازی با نظم مالی بین الملل ایجاد کرده و از این طریق موقعیت هژمونیک نظم مالی موجود را به چالش کشیده است. یافته ها نشان می دهد، چین با هنجارسازی و انتشار ایده های چینی از طریق بانک آسیایی زیرساخت رویه وام های بدون شرط، صندوق مالی و ذخیره بریکس، و همکاری مالی و پولی با دیگر کشور ها در چهارچوب طرح احیای جاده ابریشم تلاش کرده است تا نوعی جدید از چندجانبه گرایی مالی را خارج از نهادهایی هم چون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول سازمان دهی و پیکربندی جدیدی را در ساختار تاریخی نظم نهادی بین الملل ایجاد کند.

در سه دهه گذشته رابطه میان ج.ا.ایران و روسیه فرازونشیب های متعددی را تجربه کرده است . باوجود افزایش همکاری ها در حوزه های منطقه ای و بین المللی، در عمل دو کشور روابطی مقطعی و به عبارتی ناپایدار را تجربه کرده اند.   امروز باوجود همکاری بی سابقه دو کشور در مواجهه ب ا بحران سوریه و همسویی مواضع در پاره ای مسائل، با توج ه ب ه تغییرات احتمالی در رواب ط روسیه و آمریکا و همچنین تداوم فشارهای آمریکا بر ضد ج.ا.ایران، چشم انداز روشنی ب ر ادام ه ای ن همک اری قابل تصور نیست. این نوشتار سعی در فهم این مسئله دارد که آیا همکاری های موجود در سیاست خارجی دو کشور نشان دهنده یک اتحاد استراتژیک است یا به سادگی، محصول منافع سیاسی کوتاه مدت یا یک اتحاد تاکتیکی برای مقابله با تهدیدات خاص است؟ لذا با تکیه بر مفهوم اتحاد استراتژیک در بررسی روابط ایران و روسیه، به نظر می رسد که روابط دو کشور، ویژگی های اتحاد استراتژیک را نداشته و صرفاً واکنشی ب ه شرایط بین المللی در موضوعات خاص است. درحقیقت این همکاری باید نوعی همسویی منافع در نظر گرفته شود، چرا که محدود و موقتی است و در زمینه های خاصی جهت همکاری در برابر تهدیدی غیر دولتی وجود دارد.

عرصه دیپلماسی در سطح جهان شاهد ورود ابزارهای تازه ای برای تعاملات دیپلماتیک است. بعبارتی ورود تکنولوژی بویژه تکنولوژی-های ارتباط جمعی همچون توئیتر، نوع تازه ای از روند دیپلماتیک را به نمایش گذاشته است. توئیتر به صحنه حمله، نقد و اظهارنظرهای فعالان و سیاستمداران به مسائل مختلف سیاسی و جهانی تبدیل شده که اثرات متقابلی را هم می گذارد. این نوع روش دیپلماسی با عنوان «تئودیپلماسی» بوجود آمده که تا اوایل سال ۲۰۱۹ تعداد 193 کشور رسمی عضو سازمان ملل متحد از این نوع در روند دیپلماتیک استفاده می کردند؛ در همین راستا این پژوهش به بررسی دیپلماسی توئیتری ریاست جمهوری ترامپ پرداخته است. پرسش اصلی این است که ترامپ چگونه و با چه روایتی دیپلماسی خود را در شبکه اجتماعی توئیتر عرضه می نماید؟ یافته های پژوهش نشان می دهد قوانین و قراردادهای زبان دیپلماتیک نیازمند زبانی مودب، سازنده و مثبت، ملایم و مبهم است. زبان ترامپ در توییتر مودبانه، سازنده و مثبت و مبهم نیست، اگرچه اغلب غیرهیجانی است. برای پاسخ به پرسش های پژوهش و رسیدن به اهداف مورد نظر، از روش های دیجیتالی تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان با دو تکنیک مقوله ای و ارزیابی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش مجموع توییت های صفحات توییتر رئیس جمهور آمریکا (ترامپ) در سال های 2017-2019 میلادی است.

پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در 30 اوت 2021 و به دست گرفتن کنترل کابل توسط طالبان، پویایی دیپلماتیک و امنیتی در آسیای جنوبی و مرکزی و کشورهای همسایه افزایش یافت. چین به عنوان کشور همسایه افغانستان در گذشته و اکنون به صورت ویژه نسبت به تحولات افغانستان حساس بوده و از طرق مختلف درصدد اثرگذاری بر تحولات افغانستان برآمده است. در دو دهه اخیر، طالبان به عنوان گروه اثرگذار در تحولات افغانستان موردتوجه سیاست خارجی پکن قرار گرفته است. با توجه به کنشگری چین در رابطه با طالبان، ضرورت دارد تا راهبرد چین نسبت به طالبان پس از حاکمیت در اوت 2021 تبیین گردد. در این راستا، با روش تکوینی-تبیینی به این پرسش پاسخ داده شده است که چین چگونه در پی اثرگذاری بر معادلات افغانستان در عصر طالبان و گسترش همکاری با این گروه است؟ در پاسخ فرض بر این است که تهدیدهای امنیتی و الزامات اقتصادی طالبان برای چین سبب شده تا این کشور از طریق تعامل سازنده در ابعاد اقتصادی و امنیتی درصدد گسترش حوزه نفوذ راهبُردی خود و دسترسی به شریک راهبردی در مجموعه امنیتی منطقه ای آسیای جنوبی در قالب همکاری با طالبان باشد. یافته ها نشان می دهد که مؤلفه های امنیتی و اقتصادی در رابطه چین و طالبان قبل از خروج آمریکا و در دوره حاکمیت کنونی طالبان برجسته شده و پکن به دنبال «مداخله سازنده و تبدیل شدن به بازیگر مؤثر» در مجموعه امنیتی منطقه ای جنوب آسیا از طریق همکاری با طالبان است.

سیاست های توسعه گرایانه چین، موجب افزایش نیاز این کشور به منابع انرژی شده و افزایش واردات نفت و گاز را از نقاط مختلف جهان به ویژه خلیج فارس در پی داشته است. این امر توجه چین را به دو ستون اصلی در تأمین انرژی در خلیج فارس یعنی ایران و عربستان جلب نموده است. بااین وجود، روابط میان چین و عربستان و ایران در حوزه انرژی دارای فراز و نشیب های بسیار بوده؛ که دلیل اصلی آن را می توان در مسائل سیاسی و مسائل خاص این منطقه از جمله روابط ویژه این دو کشور با آمریکا جست وجو نمود. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که چگونه تحریم های آمریکا علیه ایران در سال های 2019-2009 بر همکاری های نفتی چین و عربستان تأثیر گذاشته است؟ در پاسخ این فرضیه با روش تکوینی بررسی می شود که با کاهش فرصت های همکاری های چین و ایران در حوزه انرژی به دلیل نظام تحریم های آمریکا علیه ایران، همکاری های نفتی چین و عربستان در سال های 2019-2009 گسترش یافته است. تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده که نظام تحریمی آمریکا؛ ایران قدرتمند را در حوزه اقتصادی منزوی کرده و فرصتی طلایی برای کشورهای چین و عربستان به وجود آورده تا روابط خویش را در حوزه اقتصاد، به ویژه انرژی تحکیم بخشند.

این مقاله تلاشی است برای تحلیل و ارزیابی مسئله "دیگری" در تاریخ روابط خارجی ایران از منظر جامعه شناسی تاریخی در روابط بین الملل. نویسنده در چارچوب رویکرد جامعه شناسی تاریخی و استفاده از تکنیک تبیین روایی از این رهگذر مسئله "دیگری" را در روابط خارجی ایران برمی کاود. به لحاظ زمانی این مقاله دوره کلان تاریخی متعاقب تکوین حکومت صفوی تا ده سال نخست تأسیس نظام جمهوری اسلامی را در برمی گیرد. به نظر نویسنده با توجه به رویدادهای داخلی و خارجی مرتبط با روابط خارجی ایران، عنصر "دیگری" در عصر صفوی با توجه به تضاد مذهبی یا درون دینی با عثمانی سنی مذهب تکوین یافت، در اعصار قاجار و پهلوی با توجه به مواجهه ایران با قدرت های بزرگ سده نوزدهم میلادی و ابرقدرت های جنگ سرد به ترتیب تحول و تداوم یافت، و در عصر جمهوری اسلامی در سایه تأسیس نظام جمهوری اسلامی تثبیت شد و به اوج نهادینگی رسید.

مسئله حاکمیت دو لت ها در گستره تحولات روابط بین الملل همواره یکی از مباحث اساسی مورد بحث اندیشمندان روابط بین الملل بوده است. بعد از پایان جنگ سرد و عینیت یافتن جهانی شدن، حوزه مفهومی و نظری روابط بین الملل چرخشی به امر معنایی و عرصه سیاست فرهنگی داشته است. در فضای جدید، بسترهای لازم برای مطرح شدن کنشگران سیاسی متعدد فراهم شده و حاکمیت دولت ها در روابط بین الملل با الهام گیری از چرخه جدید مسئله دار شده است. دیاسپورا از جمله مقولاتی است که در فضای جدید به عنوان کنشگران فراملی مطرح شده و جایگاه مهمی را در عرصه سیاست بین الملل و سیاست خارجی دولت ها پیدا کرده است. مقاله در پی آن است تا چگونگی تأثیرگذاری کنشگران دیاسپورا را بر حاکمیت دولت ها مورد واکاوی قرار دهد. بنابراین مقاله با روش تحلیل محتوا بر مبنای تکنیک کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است که در چرخه جدید روابط بین الملل کنشگران دیاسپورا چگونه بر واسازی حاکمیت دولت ملی اثرگذار بوده است؟ در پاسخ فرض بر آن است که در روابط بین الملل معاصر دیاسپورا در مسئله مرز، هویت، خشونت و عمل دولت مداری حاکمیت دولت ملی را بازترسیم کرده است. یافته ها نشان می دهد که حاکمیت دولت ملی در پرتو سیاست و عمل دیاسپورا در چهار مقوله فوق، به شکل های متفاوت در حال گذر و بازترسیم خود با رویه های جدید است.

مشهور است که چشم انداز تأمل گرا در روابط بین الملل معاصر، بازتاب دهنده امر اجتماعی/ معنایی است. از این منظر، چشم انداز مذکور با تأمل در باب فرایند نظریه پردازی، به تعهدات فرانظری معطوف شده است. نویسنده با روی آوردن به رویکرد فلسفی و بهره جستن از بصیرت های هوسرل و هَیدگر، به ویژه دو پنداشت نیّت مندی و زمان مندی، می کوشد با اتخاذ نگاهی انتقادی، فرانظریه روابط بین الملل معاصر را واسازد. استدلال نویسنده آن است که در تحول چشم اندازهای نظریه پردازی در روابط بین الملل، متا-فیزیک چشم انداز خِرَدگرا که مبتنی بر بازی بی پایان حاکمیت و آنارشی در نظام بین الملل آنارشیک متشکل از دولت های دارای حاکمیت بود، به متا- فیزیک چشم انداز تأمل گرا مبتنی برتأملات فرانظری با محوریت وجوه سه گانه هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی، تحول یافته است. فرضیه این مقاله، آن است که فرانظریه/ متا-فیزیک روابط بین الملل معاصر برای نظریه پرداز تعلیق شده و می توان به جای نظریه، به نظریه پرداز معطوف شد. نتیجه آنکه فهم نظریه پرداز از معنای روابط بین الملل معاصر، مشروط به اشتراک افق زمانی هستندگیِ وی در کنار دیگر انسان ها/ هستندگان بوده و تبعاً شناخت وی نیز از آنها خارج از این حیث زمانی نیست. در این پژوهش، گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای انجام و روش تحیل محتوا برای تحلیل داده ها استفاده شده است.

از مهمترین مشخصه های نظام بین الملل در عصر حاضر ظهور عوامل شگفتی سازی است که اثرگذاری آنها بر ساختار و عملکرد محیط بین الملل متفاوت از اثرگذاری پدیده های گذشته است. ظهور پدیده تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) را می توان از این موارد دانست، داعش نمونه ای از گروههای تروریستی نوین بوده بر ترور و خشونت تاکید فراوان می ورزیده است، این گروه تروریستی در اعتقادات پیشامدرن و گذشته گرا، اما در عرصه عمل بازیگر بین المللی و بدنبال بهره گیری از ابزارهای عملی و تکنولوژیک عصر جهانی شدن و پسامدرنیسم است. در حالی که دولت – ملتهای جهان، صرف نظر از رویه عملی، در بحث تبلیغاتی و انگاره سازی از خود، اغلب در تلاشند تا تصویری صلح طلب و قانونمند و عاری از خشونت را از خود نشان دهند، برخلاف آن یکی از فعالیتهای متداول داعش در طول سالها، نمایش جلوه های خشونت آمیز از اعدامهای افراد دستگیر شده در فضای مجازی بوده است. برهمین اساس، پژوهش ما، مواردنمایش جلوه های خشونت آمیز داعش را به شکل آماری تبیین و نمادهای حاکی از رویکرد افزایش قدرت اجتماعی داعش را در آنها تشریح نمود. پرسش اصلی این پژوهش این گونه طرح شد که «چگونه نمایش رویکرد خشونت در داعش موجب افزایش قدرت اجتماعی این گروه شده است؟» فرضیه ما اینکه؛ «نوع تصویر سازی داعش از خشونت، نقشی اساسی درافزایش قدرت اجتماعی داعش داشته است». دراثبات مدعای پژوهش از منابع کتابخانه ای و اسناد مرتبط با موضوع استفاده شد و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ، فرضیه تحقیق به آزمون گذاشته شد.

واقعه یازده سپتامبر و اهمیت یافتن بیش از پیش تروریسم، کشورها را وادار نمود که برخورد جدی با این مسأله و تهدید امنیتی داشته باشند. ایالات متحده آمریکا و روسیه به عنوان دو ابر قدرت در غرب و شرق نظام بین الملل همواره مواضع ضد تروریستی خود را اعلام نموده و اقدامات عملی فراوانی در جهت مقابله با تروریسم در سیاست خارجی و در مناطق تحت نفوذ خود اتخاذ نموده اند. بر این اساس، مقاله پیش رو، تلاشی در جهت تحلیل و بررسی رویکرد ضدتروریستی آمریکا و روسیه است و مقایسه استراتژی و سیاست های ضد تروریستی این دو کشور هدف اصلی انجام این پژوهش می باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال است که «روند مواجهه آمریکا و روسیه با تروریسم و عملکرد ضد تروریستی آن ها در مناطق مختلف چگونه است و بر چه مبنایی استوار است؟« فرضیه پژوهش این است «آمریکا و روسیه به دلیل ادراکات متفاوت، رویکرد ضد تروریستی یکسانی ندارند و در زمینه ی اتخاذ استراتژی و سیاست های منطقه ای برای مبارزه با تروریسم اختلافات زیادی در مواضع راهبردی دو کشور وجود دارد». روش جمع آوری داده ها نیز منابع کتابخانه ای و اینترنتی و ارزیابی اسناد امنیت ملی آمریکا و روسیه می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که به دلیل ماهیت هرمنوتیکی و پویای تروریسم، روسیه و آمریکا تعریف و درک یکسانی از این پدیده ندارند و در تعیین مصادیق تروریسم و نحوه ی مواجهه با آن اختلاف دیدگاه دارند. همچنین بر مبنای این ادراکات متفاوت، اولویت های منطقه ای متفاوتی نیز دارند.

موعودگرایی یکی از مهم ترین مفاهیم موجود در یهودیت است و جنبش صهیونیسم بر اساس تغییراتی که در معنای سنتی این مفهوم ایجاد کرد، موفق به تأسیس حکومت یهودی در سرزمین فلسطین شد. از طرف دیگر، موعودگرایی تنها مفهوم مشترکی است که تمام فرقه های مختلف یهود بر روی آن اتفاق نظر دارند. بنابراین بعد از تأسیس حکومت یهودی در سال 1948، موعودگرایی به اجبار در تمام شئون سیاست های داخلی و خارجی اسرائیل وارد شد. از طرف دیگر هم زمان با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، در اسرائیل نیز راست گرایان و مذهبی ها بعد از سی سال به قدرت رسیدند. یکی از خصوصیات مشترک راست گرایان، موعودگرا بودن آن هاست؛ لذا متغیر موعودگرایی در سیاست خارجی اسرائیل در قبال ایران بعنوان یک عامل مؤثر عینیت یافت و به شکل خصمانه ظهور و بروز پیدا کرد. از این رو این مقاله با استفاده از نظریه سازه انگاری که در کنار مسائل مادی مانند قدرت، متغیرهای غیرمادی مانند مذهب را نیز در روابط بین الملل مهم می داند؛ به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که چگونه موعودگراییِ یهود باعث شد تا اسرائیل در قبال ج.ا.ایران یک سیاست خارجی خصمانه را دنبال کند؟

ماهیت سیاسی منابع آب در خاورمیانه و پیش بینی اینکه آب جای نفت را به عنوان یک منبع منازعه بگیرد به عنصری تعیین کننده در تامین ثبات و آرامش منطقه به شمار می رود. مصرف زیاد آب با توجه به الگوی رشد جمعیتی خاورمیانه و سیاست های پر تنش آبی دولت ها برای سیطره بر آب های مرزی و زیرزمینی بخصوص در مدیترانه شرقی، مدیریت آب را در آن منطقه بحران زا کرده است. اسرائیل با ترکیبی از سیاست تهدید و ترغیب به صلح با اعراب به سرقت آب از رودخانه های مرزی و سفره های زیرزمینی دست زده است و هرگونه قرارداد آبی را منوط به تامین آب اسرائیل دانسته است و کنترل بر منابع آبی رود اردن، یرموک، حصبانی، بانیاس و کلیه سفره های آبی کلیدی را به عنوان حداقل نیاز امنیتی خود تلقی می کند. علاوه بر این با استفاده از تکنولوژی نمک زدایی آب به دنبال حل کمبود آب خود در مقایسه با محیط پیرامونی گام برداشته است. با تشریح مبحث سوال مقاله آن است که، اسرائیل چگونه به تامین امنیت آبی در قیاس با محیط پیرامونی خود دست زده است؟ نتایج حاکی از آن بوده که اسرائیل با سیاست توسعه سرزمینی مناطق جولان و کرانه باختری و بهره گیری از راهبرد نمک زدایی به همراه اصلاح الگوی مصرف و هزینه به تامین امنیت آبی خود دست زده است. نویسندگان این مقاله با روش تبیینی بر اساس داده های کتابخانه ای و اظهارنظر مقامات سیاسی به تبیین آن پرداخته اند.

یکی از تحولات اساسی در امنیت منطقه ای خلیج فارس در شرایط کنونی، میل به ائتلاف و اتحاد کشورهای عربی منطقه با ایالات متحده آمریکا به منظور مدیریت بحرانهای امنیتی منطقه خاورمیانه بویژه سوریه و یمن  است. همکاری های آمریکا و کشورهای عربی خلیج فارس در شرایطی است که پیش از این در دوران اوباما، ایالات متحده به منظور رقابت با چین، استراتژی چرخش به سمت پاسیفیک در پیش گرفته بود و پیوندهای استراتژیک خود را با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به حداقل رسانده بود. پژوهش حاضر با استفاده از روش تبیینی- توصیفی به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که بحران های سوریه و یمن و نقش ایران به عنوان تهدید مشترک، چگونه منجر به بازسازی اتحاد و ائتلاف کشورهای عربی خلیج فارس و ایالات متحده خواهد شد؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که سه عامل نقش برجسته ایران درتحولات منطقه پس از  روی کار آمدن دولت شیعی در عراق ، حضور روسیه در تحولات امنیتی خاورمیانه و خلیج فارس و منافع مشترک آمریکا و کشورهای عربی در مبارزه با تروریسم می تواند در تقویت همکاری ها و اتحاد آنها برای حل و فصل منازعات منطقه ای مؤثر باشد.

نظم بین الملل روابط بین قدرت ها و بازیگران عرصه جهانی را با قواعد و الگوهایی هدایت و ساماندهی نموده و یکی از مهم ترین مقوله های روابط بین الملل بعد از جنگ جهانی دوم و جنگ سرد بوده که به شدت تحت تأثیر سیاست های حاکم بر دولت های ایالات متحده آمریکا قرار داشته و در همین راستا این پژوهش خصوصیات رهیافت سیاسی دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده و تأثیر آن بر نظم بین الملل را از سال 2016 تا 2018م موردبررسی قرار داده است. روش پژوهش از نوع کیفی و رویکرد توصیفی_تحلیلی می باشد، همچنین گردآوری منابع به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. سؤال پژوهش حاضر این است که چگونه پوپولیسم در نظام سیاسی ایالات متحده آمریکا نظم بین الملل را در ابعاد سیاسی-امنیتی، اقتصادی، تجاری و حقوق بشر تضعیف کرده است؟ به نظر می رسد که روی کار آمدن ترامپ نظم بین المللی را که دولت های ایالات متحده آمریکا طی هفت دهه مستقر کرده بودند، زیرورو می کند. نتایج تحقیق درباره خصوصیات راهبرد ترامپ نشان داد که رویکرد او شامل دودسته خصوصیات شکلی و معرفتی است. در بخش خصوصیات شکلی، استفاده از ادبیات ساده، زبان تحقیر آمیز، مغلطه زبانی، توصیف اغراق آمیز، ذهنیت همیشه برنده، ذهنیت ما در مقابل آن ها در رویکرد سیاسی ترامپ وجود داشت. خصوصیات معرفتی رویکرد او شامل عقلانیت مردم، بازگشت شکوه به آمریکا، شکل دهی هویت کاریزماتیک، ضدیّت با نخبگان و روایت تهدیدآمیز علیه زنان بود. مجموعه این خصوصیات نشان داد که ترامپ یک سیاست مدار پوپولیست ناسیونالیست می باشد که دکترین «خروج از نهادهای بین المللی » را در دستور کار قرار داده و از این طریق مهم ترین نهادهای جامعه جهانی را دچار اختلال نموده است.