ابوالفضل محمدی

طی دهه های اخیر مطالعات گسترده ای در مورد آسیب شناسی و درمان اختلال اضطراب اجتماعی انجام شده است. بر اساس این پژوهش ها، مدل های سبب شناسی متعددی برای این اختلال ارایه شده است. مفاهیمی که در این رابطه مطالعه شده اند عبارتند: از عوامل ژنتیکی و سرشتی، عوامل محیطی و تجربه های یادگیری، نقص در مهارت های اجتماعی، عوامل شناختی، تأثیرات فرهنگی و تکاملی. مدل های سبب شناسی با رویکردهای مختلف مفاهیم فوق را در شکل گیری و تداوم اختلال اضطراب اجتماعی به کار برده اند. در این مقاله مدل های سبب شناسی که تاکنون در خصوص اختلال اضطراب اجتماعی مطرح شده­اند معرفی می شود. ارزیابی این مدل ها و کاربردهای بالینی آن ها در پایان ارایه شده است.

رفتاردرمانی های مبتنی بر پذیرش شاخه ای از درمان های جدید روان شناختی می باشد که از اصول و تکنیک های درمان های مبتنی بر ذهن آگاهی استفاده می کند. درمان های مبتنی بر پذیرش، بر مبنای این فرضیه روی کارآمدند که آسیب شناسی روانی با تلاش برای کنترل یا اجتناب از افکار و هیجانات منفی همراه است. این درمان ها معتقدند افراد مبتلا به آسیب روانی در مورد هیجان های خود دیدگاهی انتقادی داشته و خود را بر اساس هیجان هایشان مورد قضاوت قرار می دهند. بنابراین درصدد اجتناب از این هیجان ها بر می آیند و به رفتارهایی مبادرت می ورزند تا از این هیجان ها فرار کرده یا آن ها را کاهش دهند. اجتناب در سه سطح هیجانی، شناختی و رفتاری می تواند نقش مهمی در تداوم آسیب روانی ایفا کند. هدف رفتاردرمانی مبتنی بر پذیرش، عبارت است از تغییر روابط افراد با تجارب درونی شان، کاهش اجتناب از تجارب و افزایش رفتارهای فرد در مسیرهای ارزشمند زندگی اش.

حضرت امیر المؤمنین علی(ع) به عنوان فرماندهی توانمند و امیر دلهای پاک رزمندگان اسلام، سبک خاصی در نفوذ بر نیروهای رزمنده و سایر مخاطبان مثل مردم، نزدیکان و دشمنان داشتند که برخاسته از وحی و برگرفته از سیره نبی مکرم اسلام حضرت محمد(ص) است. در این مقاله تلاش شده است با مطالعه نامه ها، خطبه ها و حکمت های آن حضرت در نهج البلاغه، اصول حاکم بر سبک رهبری نظامی ایشان شناسایی و تبیین شود. روش تحقیق استراتژی نظریه پردازی داده بنیاد است و با استخراج 1046 مضمون از کل منبع تحقیق در نهایت سبک رهبری ایشان، که چگونگی تعامل هر فرمانده را با چهار گروه مخاطب و هم چنین ویژگیهای اعتقادی و فردی ایشان را نشان دهد، تدوین شد. با توجه به یافته های این پژوهش سبک مطلوب از دید امام علی(ع) سبک اقتضایی مبتنی بر مبانی اعتقادی و تکلیف محور است که در مورد زیردستان، مردم، نزدیکان و دشمنان با راهبردهای مناسب هدایت دلسوزانه، مراعات برادرانه، مراقبت سختگیرانه و مبارزه جوانمردانه به کار می رود. اجرای این سبک، که به نام سبک فرماندهی و رهبری حکیمانه نامگذاری شده است به کسب موفقیت در مأموریت و رشد انسانها و هم چنین رضایت خداوند منجر می شود.

زمینه و هدف: جنگ تحمیلی عراق- ایران طی سال های 67-1359 آثار مخرب گوناگونی در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی بر سربازان، جانبازان و خانواده های آنان بر جا گذاشت. این اثرات سال ها پس از اتمام جنگ همچنان ادامه داشت. در این پژوهش، سلامت روان شناختی جانبازان شهر اصفهان 22 سال پس از اتمام جنگ تحمیلی مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: از بین کلیه جانبازان استان اصفهان که تحت پوشش بنیاد شهید و ایثارگران استان اصفهان بودند، 330 نفر با استفاده از نمونه گیری تصادفی منظم بر اساس لیست بنیاد انتخاب شدند و پرسش نامه های ویژگی های جمعیت شناختی و SCL-90-R (Symptom chek list-90-revised) بر روی آنان اجرا گردید. یافته ها: متوسط سن جانبازان مورد مطالعه، 45 سال بود. اکثر جانبازان در سن جوانی مبتلا به آسیب شده اند. حدود 24 درصد از جانبازان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند و حدود 39 درصد از آنان تحصیلات دبیرستان را به اتمام رسانده اند. جانبازان مبتلا به نوع جسمی و نوع توأم اعصاب و روان و جسمی به ترتیب بیشترین فراوانی را داشتند. 3/19 درصد از جانبازان مورد مطالعه، اسارت را تجربه کرده اند. فراوانی جانبازان دارای حالت اشتغال 5/1 برابر جانبازان شاغل بود. مشکلات و اختلالات جسمی سازی، وسواس- اجبار، پرخاشگری، اضطراب، حساسیت بین فردی، افسردگی و افکار پارانوئیدی به ترتیب بیشترین فراوانی را در جانبازان شهر اصفهان داشت. در حال حاضر حدود نیمی از جانبازان مورد مطالعه مبتلا به نوعی آسیب روانی و اختلال روان پزشکی بودند و جانبازان 55-46 درصد، بیشترین فراوانی آسیب روانی را در بین جانبازان دارای درصدهای مختلف جانبازی داشتند و هر چه تعداد معلولیت (جانبازی) بیشتر باشد، آسیب روانی در جانبازان بیشتر است. نتیجه گیری: با گذشت 22 سال از اتمام جنگ تحمیلی، نیمی از جانبازان مورد مطالعه مبتلا به نوعی آسیب روانی بودند.

پژوهش های پایان نامه ای یکی از محصولات نظام پژوهشی دانشگاه های کشور محسوب می شوند. این گونه پژوهش های را لازم است در دوره های زمانی خاصی ارزشیابی کرد و کیفیت آنها را مورد سنجش قرار داد. پایان نامه های دوره های کارشناسی ارشد و دکتری در داخل و خارج کشور در ابعاد مختلف مورد بررسی، مطالعه و ارزشیابی قرار گرفته اند و در هر یک از این ارزشیابی ها بر اساس معیارهای خاصی به بررسی پایان نامه ها پرداخته شده است. در داخل کشور ما پایان نامه های برخی از رشته های دانشگاهی، از نظر کیفیت روش تحقیق، منابع و مستندات، نظریه های آزمون شده و ویژگی های دیگر مورد بررسی قرار گرفته اند. در خارج از کشور نیز پایان نامه های برخی از رشته ها بر اساس معیارهای خاصی از جمله: اهمیت عناوین رساله ها، اعتبار روش شناختی و غیره مورد بررسی قرار گرفته اند. یکی از انواع ارزشیابی که به بررسی پژوهش های گذشته با هدف ترکیب و تلفیق آنها و بررسی علل ناسازگاریها و تعارض های بین آنها می پردازد فرا تحلیل (meta-analysis) است که برخی آن را ارزشیابی پژوهش های گذشته می دانند. این مقاله به معرفی فرا تحلیل و کارکردها، فوائد و مراحل آن می پردازد.

این مقاله به دنبال این است تا با بهره گیری از روش کیفی و استراتژی تحقیق رویش نظریه به نظریه ای قرآنی در خصوص انگیزش انسان در سازمان دست یابد. مبنای تجزیه و تحلیل، آیات قرآن مجید و تعیین مضامین (کدها) بر اساس تفاسیر معتبر قرآن کریم است. در این پژوهش کل آیات قرآن کریم بررسی شد و حدود 700 آیه در مورد انگیزش انتخاب شد که به 287 کد یا مضمون ثانویه، 79 مفهوم و ده مقوله در پنج محور عوامل مؤثر بر انگیزه، روشهای مؤثر بر انگیزه، زمینه ها و بسترهای مناسب برای ایجاد انگیزه، مقدمة پیامدی انگیزه و نتایج و پیامدهای ایجاد آن در قالب الگوی انگیزش طراحی شد. روایت الگو، که در واقع همان نظریه انگیزش در قرآن کریم است، بخشِ اصلی این مقاله است.

زمینه و هدف: در این مطالعه مروری منظم، ضمن معرفی درمان به روش مواجهه واقعیت مجازی (VRET یا Virtual exposure therapy) نتایج اثر آن بر اختلال های اضطرابی و PTSD (Post traumatic stress disorder) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. VRET، نسبت به درمان های مواجهه زنده و مواجهه خیالی برتری هایی دارد، از جمله کنترل پذیری و امنیت بیشتر درمانجو امکان پذیر بوده و به عنوان یک روش درمانی جدید برای بازیابی و بازسازی تجارب هیجانی آسیب زا معرفی شده است. مواد و روش ها: تحقیق حاضر به روش مرور نظام مند، جستجو در پایگاه های Sciencedirect و Pubmed انجام شد. در پیشینه پژوهش 39 مطالعه مداخله به دست آمد که VRET را برای درمان اختلال های اضطرابی و PTSD مختلف به کار برده بودند. یافته ها: VRET در درمان اختلال های اضطرابی از جمله هراس خاص و اجتماعی، اختلال استرس پس از ضربه، اختلال وحشت زدگی و گذرهراسی، اختلال و اضطراب فراگیر، اثرات مثبت در سنجش های پس از درمان نشان داده است و در مقایسه با روان درمان های مؤثر فعلی از جمله درمان مواجهه زنده و رفتار درمانی- شناختی، اثرات مثبت مشابه داشته است. نتایج پیشینه پژوهش نشان داد که اثرمندی VRET در سطوح شناختی، رفتاری و فیزیولوژیک رخ می دهد. همچنین، نتایج مثبت درمانی به طور عمده در پیگیری های بلند مدت نیز حفظ شد. نتیجه گیری: VRET به عنوان یک روش درمانی جدید می تواند، بخشی از فرایند درمان اختلال های اضطرابی و PTSD قرار گیرد و مطالعات و فعالیت های پژوهشی به سمت این موضوع گسترش یابد.

زمینه و هدف: مطالعات اثربخشی مواجهه درمانی و درمان مبتنی بر ذهن آگاهی را در درمان اختلال وسواسی - جبری نشان تأیید کرده اند. هدف از این پژوهش، مطالعه اثربخشی ترکیب ذهن آگاهی و مواجهه با جلوگیری از پاسخ در درمان اختلال وسواسی – جبری درمان اختلال وسواسی جبری بود. مواد و روش ها: در این پژوهش از طرح مطالعه موردی همراه با خط پایه و پیگیری سه ماهه استفاده شد. آزمودنی از بین مراجعه کنندگان به بیمارستان روان پزشکی 505، در سال 1391 به صورت تصادفی انتخاب شد و در 8 جلسه درمان تلفیقی ذهن آگاهی و مواجهه و جلوگیری از پاسخ قرار گرفت. جهت تحلیل داده ها از روش تحلیل نمودار و محاسبه درصد بهبودی استفاده گردید. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که بیمار تغییر بالینی معنی داری در علایم وسواس، اضطراب، افسردگی، ناراحتی ذهنی و فرایند درمان به دست آورد. نتایج در پیگیری سه ماهه نیز حفظ شد. نتیجه گیری: تلفیق ذهن آگاهی با مواجهه و جلوگیری از پاسخ می تواند به کاهش علایم وسواسی – جبری، اضطراب، افسردگی و ناراحتی بیمار منجر شود.

از ابتدای شروع نهضت اسلامی در ایران، مسئله دانشگاه و ساختن نظام مطلوب دانشگاهی یکی از اولین و مهمترین دغدغه ها بوده است. با مراجعة بی واسطه به آرا و اندیشه های رهبران انقلاب اسلامی، می توان الگوی دانشگاه تراز انقلاب اسلامی و ویژگی و کارکردهای آن را تعریف کرد؛ بدین منظور بیانات، پیامها و تدابیر امام خمینی(ره) از سال 1340 تا 1368 و آیت الله خامنه ای(دام ظله) از خرداد 1368 تا خرداد 1396، انتخاب، مطالعه و بررسی شد و با استفاده از روش کیفی «تحلیل مضمون»، الگویی جامع شامل 4335 مضمون اولیه (شناسه ) مورد شناسایی قرار گرفت که در قالب 328 مضمون سازماندهنده (شاخص) ترکیب گردید. این مضمونها پس از دسته بندی در سطوح مختلف درنهایت در 17 مضمون فراگیر (مؤلفه) در پنج بُعد «پیامدها»، «نتایج»، «خروجیها»، «فرایندها» و «سرمایه ها و زیرساختها» ساماندهی شد و الگوی نهایی به دست آمد. یکی از ویژگی منحصربه فرد الگو این است که علاوه بر جامعیت اندیشه های رهبران معظم انقلاب اسلامی به علت تناسب با الگوهای برنامه ریزی، مدیریت و ارزیابی راهبردی، امکان اجرا و رصد پیشرفت آن را فراهم می آورد.

زمینه و هدف: طب رفتاری حیطه ای بین رشته ای است که شامل پژوهش و فعالیت های بالینی در خصوص تعامل بین محیط اجتماعی و فیزیکی، شناخت، رفتار و بیولوژی بیماری ها و سلامت می شود. هدف از این مطالعه، تعیین میزان دانش و نگرش دانشجویان و دانش آموختگان علوم پزشکی در خصوص طب رفتاری بود. مواد و روش ها: در یک مطالعه توصیفی- مقطعی، دانش و نگرش 232 نفر از پزشکان عمومی، دستیار ها، دانشجویان پزشکی و متخصصان بررسی شد. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته با 25 سؤال بود که میزان دانش و نگرش افراد را در مورد طب رفتاری می سنجید. یافته ها: به طور کلی شرکت کنندگان در پژوهش دانش کمی درباره طب رفتاری داشتند و تفاوت معنی داری بین دانش و علاقمندی به آموختن طب رفتاری وجود داشت. نتیجه گیری: تعداد بسیار زیادی از گروه های هدف هیچ گونه آموزشی در خصوص طب رفتاری ندیده اند و تمایل به فراگیری این دوره آموزشی را اظهار داشته اند. ارایه دوره طب رفتاری در آموزش پزشکی عمومی پیشنهاد می شود.

رفتارهای اعضای سازمان نقش اساسی در موفقیت و شکست سازمانها دارد اهمیت این نقش، بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران را ترغیب کرده است که در مورد هدایت و کنترل رفتارهای سازمانی پژوهش نمایند. با توجه به محوریت انسان در رفتار سازمانی و مدیریت ضروری است در جوامع اسلامی که افراد از باورها و ارزشهای اسلامی پیروی می کنند با رویکرد اسلامی به رفتار سازمانی نگریسته شود. بسیاری از پژوهشهای رفتار سازمانی نقش باورها و ارزشها را در هدایت و کنترل رفتار سازمانی نقش ویژه ای می دانند. این پژوهش در پی آن است تا با کندوکاوی در آیات قرآن کریم، باورها و ارزشهایی را که در هدایت و کنترل رفتار سازمانی مؤثر است، شناسایی کند. روش این پژوهش، کیفی و با الگوگیری از روش تحلیل مضمون انجام شده است. در این راستا شش مضمون سازماندهنده شناسایی شد که عبارت است از: علم خدا بر عملکرد انسان (رفتار، گفتار، نیات)، ثبت و ضبط عملکرد (رفتار، گفتار، نیات)، مرگ و بازگشت انسان به همراه عملکرد، ارائه عملکرد وآگاه کردن انسان نسبت به عملکرد خودش، محاسبه دقیق عملکرد و داوری بدون ظلم، پاداش و کیفر رفتار بر مبنای عملکرد. یافته های این پژوهش این نظر را مطرح می کند که باور و اعتقاد به این مضامین ششگانه در هدایت و کنترل رفتار سازمانی نقش مهمی دارد.

تعالی سازمانی یکی از مباحث مهم در مدیریت است. پژوهشگران این عرصه الگو های مختلفی را برای آن ارائه کرده اند تا سازمانها با بهبود مستمر روند خود به تعالی مورد نظر دست یابند. در همه الگو های تعالی سازمانی بر «بعد انسانی» سازمان تأکید شده است؛ لکن بعد حیوانی و جسمانی انسان مد نظر، و کمتر به جنبه روحانی و ارزشی پرداخته شده است. این پژوهش به بررسی پایه های نظری تعالی فرد از دیدگاه قرآن کریم می پردازد. این پژوهش، بنیادی است و به همین منظور برای انسجام بیشتر یافته ها، داده های پژوهش از ترجمه و تفسیر شریف المیزان استخراج و با روش گرندد تئوری تحلیل شده است. پس از استخراج کدها، مفاهیم و مقوله ها، در نهایت الگوی تعالی فرد در سازمان مبتنی بر مدیریت ربوبی (توحید ربوبی) به دست آمد.

پـرسشنامة بـازنـگری­ شده وسواسـی ـ اجباری به منظور ارزیابی شدت علائم وسواسـی ـ اجباری در جمعیت­های بالینی و غیربالینی طراحی شده است. در پژوهش حاضر، ویژگی­های روانسنجی نسخة فارسی این مقیاس بررسی شدند. 400 نفر از دانشجویان دانشگاه­ های تهران و علوم پزشکی تهران نسخة فارسی OCI-R را تکمیل کردند. نتایج، همسانی درونی مطلوبی به دست داد که با ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد (در دامنة 50/0 تا 72/0). علاوه بر این، ساختار شش عاملی که در پژوهش اصلی به دست آمده بود، به­وسیلة تحلیل عاملی تأییدی در پژهش حاضر به تأیید رسید. در مجموع، نسخه فارسی OCI-R برای اندازه­ گیری علائم وسواسی ـ اجباری در نمونة دانشجـویی رضایـت­بخش بـه­ نـظـر می­ رسـد. البـته، انـجام پژوهش­های بیشتری برای تأیید این یافته ­ها در بیماران وسواسی ـ اجباری لازم ­اند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگی های روانسنجی مقیاس خودشیفتگی مرضی در نمونه ای از دانشجویان ایرانی بود. مقیاس خودشیفتگی مرضی از طریق فرایند ترجمه معکوس با مقیاس اصلی مطابقت داده شد. تعداد 473 نفر (278 زن، 195 مرد) از دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی دانشگاه های شهر تهران شامل دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه مذاهب اسلامی و دانشگاه الزهرا در پژوهش حاضر شرکت کردند و مقیاس خودشیفتگی مرضی (PNI)، مقیاس حرمت خود آیسنک (ESES) و مقیاس تجدیدنظرشده شخصیت (NEOPI-R) را تکمیل کردند. نتایج پژوهش نشان داد که مقیاس خودشیفتگی مرضی از روایی همگرا با مقیاس حرمت خود آیسنک و عامل نورزگرایی مقیاس تجدیدنظرشده شخصیت برخوردار است. هم چنین مقیاس خودشیفتگی مرضی همسانی درونی بالایی بر اساس آلفای کرونباخ داشت و پایایی بازآزمایی مطلوبی در فاصله زمانی 15 روز نشان داد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل موازی از مدلی 7 عاملی حمایت کرد، اما در سطح گویه ها روایی سازه این ابزار تایید نشد. از سوی دیگر، تحلیل عاملی تاییدی در سطح سازه خودشیفتگی بزرگ منشانه و خودشیفتگی آسیب پذیر، حاکی از روایی مطلوب این مقیاس بود. این پژوهش نشان داد که مقیاس خودشیفتگی مرضی از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار است. از این رو، کاربرد های پژوهشی و بالینی این ابزار در ایران توصیه می شود.