قرآن و علوم اجتماعی (تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث سابق)

قرآن و علوم اجتماعی (تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث سابق)

قرآن و علوم اجتماعی سال اول بهار 1400 شماره 1

مقالات

۱.

بررسی راهکارهای درمان هیستریک از منظر قرآن و روان شناسی

کلیدواژه‌ها: هیستریک تبرج درمان قرآن روانشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۲ تعداد دانلود : ۲۶۲
هیستریک یا تبرج و خودآرایی از جمله مسائلی است که قرآن کریم و روان شناسی جدید به صورت مفصل به آن پرداخته است. هیستریک یک نوع بیماری است که مورد نکوهش قرآن کریم است و روانشناسی نیز از آن به عنوان اختلال روانی بحث می کند. مسئله این پژوهش این است که چه راهکارهایی از دیدگاه قرآن و روان شناسی برای درمان هیستریک وجود دارد؟ جمع آوری مطالب در این نگارش کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد. نتیجه آن شد که یاد خدا و ایمان به او مهمترین راهکار درمان هیستریک است توجه به خانواده و فرزندان نیز مانع بروز اختلالات هیستریکی می شود حجاب، حفظ نگاه نیز فرد را از تحریک و روحیه هیستریکی دور می کند. از ازدواج نیز می توان به عنوان یک عامل مهم درمان هیستریک نام برد. تقوای الهی و انجام عباداتی مانند روزه و نماز نیز از هیستریک می کاهد و فرد را به سمت رضای الهی و دوری از اعمال ناپسند مانند هیستریک سوق می دهد. توبه نیز دیگر عامل مهم در درمان هیستریک است که سبب آرامش در فرد نیز می شود و فرد را از هیستریک دور می کند. رجوع به پزشک روان درمان نیز یکی دیگر از راهکارهای درمان هیستریک است.
۲.

بررسی خوانش سعدیه شیخ از اندیشه های ابن عربی درباره زنان

کلیدواژه‌ها: سعدیه شیخ تفسیر قرآن گرایش عرفانی ابن عربی جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۲۶۸
سال های اخیر، خوانش های جدیدی از منابع اسلامی انجام گرفته است. بررسی آثار متنوع مکتوب در این عرصه با رویکردی علمی و با بهره گیری از روش های صحیح پژوهشی تأثیر شایانی بر گفتمان اسلام پژوهی خواهد داشت. سعدیه شیخ، استاد دانشگاه کیپ تاون آفریقای جنوبی، یکی از محققان برجسته در عرصه بازخوانی دیدگاه های مفسران مسلمان است. وی در کتاب « روایت های صوفیانه از صمیمیت، ابن عربی، جنسیت و گرایش جنسی » به طراحی الگویی متفاوت برای اثبات برابری زنان و مردان در نگاه اسلامی پرداخته و از راهبرد واکاوی اندیشه های ابن عربی به عنوان یک مفسرعارف نامدار اسلامی، بهره گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی دیدگاه های سعدیه شیخ در کتاب پیشگفته پرداخته است. مهمترین یافته ها حاکی از آن است که وی از رهگذر تأکید بر ضرورت استفاده از نگرش ها، عملکردها و تجارب عرفانی ابن عربی، قرابت نگاه اسلامی با رویکردهای برابری طلب را نتیجه گرفته است. در نقد دیدگاه وی به مهمترین وجه تمایز رویکرد اسلامی از رویکرد فمینیستی اشاره خواهد شد که تفاوت های زن و مرد در عرصه تکوین، نقش ها، حقوق، اعتقاد به هدفمندی خلقت و حکمت فراگیر الهی در اندیشه اسلامی است. از منظر اسلامی، بر اساس غایتمندی آفرینش، هویت های جنسی متفاوت مردان و زنان، منشاء جایگاه و نقش های متفاوت است.
۳.

بررسی تأثیر عرفان یهودی- مسیحی بر تفاسیر عرفانی اسلامی

کلیدواژه‌ها: تفسیر عرفان اسلامی روش تفسیری یهودی مسیحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۸ تعداد دانلود : ۳۱۷
خاستگاه و منشأ تفاسیر عرفانی که به نحوی با مکتب عرفان اسلامی پیوند خورده است، یکی از مباحث مهم در شناخت سبک و شیوه تفسیر عرفانی و عناصر بنیادین آن و به ویژه تأثیر و تأثر های این مکتب و شیوه تفسیر قرآنی از آموزه ها و منابع غیراسلامی است. این نوشتار با روش تحلیلی و توصیفی، ضمن تحلیل و بازخوانی اندیشه های عرفانی در یهود و مسیحیت، در پی پاسخ به پرسشِ «رابطه تفاسیر عرفانی با مکاتب عرفانی یهودی مسیحی» می باشد. مهم-ترین حاصل بررسی این تحقیق آن است که اثرگذاری آموزه های مکاتب عرفانی از جمله عرفان مسیحی و یهودی بر عرفان اسلامی و تفاسیر عرفانی، تنها در جهت تکمیل یا غنی تر ساختن آموزه های این مکتب و شیوه تفسیری بوده است. همین طور، فرض این مسئله که عرفان و تفسیر عرفانی ناگزیر باید یک منشأ و سرچشمه غیراسلامی داشته باشد، سخنی غیرموجّه و نامقبول است، اگرچه در طول سالیان، اندیشه های فلسفی و دینی گوناگونی در این جریان وارد گردیده است.
۴.

نقش هیجان های حب و بغض در انگیزش اخلاقی با نگرشی به آ یات و روایات

کلیدواژه‌ها: حب بغض انگیزش اخلاقی عشق نفرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۳۲۵
هدف پژوهش حاضر شناساندن نقش هیجان های عشق و نفرت در انگیزش اخلاقی است. در این تحقیق با روشی تحلیلی و عقلی به سراغ روایات و آیات قرآن کریم رفتیم ، همچنین در کتب دیگر اخلاقی و روانشناسی جست و جو کرده و مطالبی را در ارتباط با این موضوع گردآوری نمودیم. یافته های پژوهش نشان داد که شناخت برای ایجاد انگیزش اخلاقی کافی نمی باشد و به هیجاناتی نظیر حب و بغض هم نیاز است. این مطلب به خوبی از آیات قرآن کریم و روایات استفاده می شود اما حب و بغض برای اینکه انگیزش اخلاقی را ایجاد کنند باید دارای شرایطی باشند که از آن جمله ضرورت همراهی آنها با یکدیگر و تعلق آنها به متعلقاتشان به خاطر خدا می باشد. در پایان هم آثار حب و بغض بیان شد که از آن جمله اطاعت از خدا و رضای به قضای او و انس والفت با وی می باشد.
۵.

تربیت سیاسی در قرآن با تأکید بر اصل حق محوری

کلیدواژه‌ها: تربیت سیاسی حق محوری شهادت به حق جهاد هجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۲۱۰
یکی از دغدغه های ساخت جامعه، تربیت سیاسی مردم است که لازمه آن تغیر در بینش، رفتار و انگیزش است. در حقیقت حاکمیتی پیروز است که بتواند مردم را در این سه سطح به رشد برساند. حال اگر بخواهد به هدف خود برسد باید برنامه اول تربیتی خود را بر چه محوری قرار دهد و چه برنامه ای برای تربیت افراد در این زمینه داشته باشد.در این مقاله بر اساس روش کتابخانه ای و رویکرد تحلیلی-توصیفی به این نتیجه حاصل شده است که برای داشتن جامعه عادل در داخل و مقاوم در مقابل جریانات خارجی لازم است ضمن توجه به تربیت سیاسی که از جهت بینشی سطح درک و عقلانیت مردم پرورش داده می شود، از جهت رفتاری افراد خود را مسئول می دانند و در مقابل کوتاهی ها و انحراف سکوت نمی کنند و وضع موجود را به سمت کمال تغییر می دهند و در جهت انگیزشی نیز خود را برای تمدن بزرگ اسلامی در سرتاسر عالم آماده می کنند، حاکمیت همت خود را بر تربیت حق محور قرار دهد و در این راستا دعوت و شهادت به حق، اجتناب از سخن باطل و کذب، عدم سکوت در مقابل ظالم، جهاد و هجرت باید شاخصه های تربیت سیاسی قرار گیرد.
۶.

نقش عقل ورزی در جلب محبت خداوند در قرآن و حدیث با رویکردی بر نظرات آیت الله جوادی آملی

کلیدواژه‌ها: محبت محبت خدا عقل عقل ورزی آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۲۱۱
جلب محبت خداوند از جمله اهداف بعثت پیامبران و اوصیاء ایشان است، که معلول عوامل فراوانی از جمله رشد فضائل اخلاق فردی است. عقل ورزی به عنوان یکی از فضائل اخلاق فردی، امروزه برای بهره گیری از شناخت جهان هستی ضرورت دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و منابع کتابخانه ای- نرم افزار و استناد به آیات قرآن و روایات معصومان(ع) و تأکید بر نظرات آیت الله جوادی آملی در بررسی نقش عقل ورزی بر جلب محبت خداوند به این نتایج دست یافته است که تبعیت از اوامر الهی و معصومان(ع)، در دعوت به تدبر در مورد جهان هستی، عامل مهم دستیابی به محبت و معرفت خداوند است، که با افزایش آن ایمان واقعی حاصل می شود. لذا عقل ورزی سرمایه ای الهی برای تدبیر در امور زندگی و اصلاح امور آخرت است، که منجر به بروز ایمان واقعی و پذیرش حق به عنوان تنها محبوب حقیقی می شود.