سید محمدرضا سیدی

شرط بنیادینِ موفقیت و پایداری نظام های اجتماعی در مسیر پیشرفت، رعایت اصل شایسته سالاری است که در سطح مدیران عالی، اهمیت بیشتری دارد. اگر به اهمیت علم و فناوری بنگریم -که اساسی ترین مبنای پیشرفت کشورها است- اهمیت شایسته سالاری در رهبران و نهادهای متولی آن، بیشتر مشخص می شود. لذا این پژوهش، طراحی الگوی شایستگی های وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران را هدف خود قرار داد. نظر به ماهیت اکتشافی پژوهش، برای وصول به هدف یادشده از روش تحلیل مضمونی  استفاده شد. تحلیل مضمونی، روش تشخیص و تحلیل الگوها در داده های کیفی است که با آن، داده های کیفی، تقسیم، طبقه بندی، تلخیص و بازسازی می شود. براساس این روش، پس از مصاحبه با 42 نفر از صاحب نظران، 794 مضمون اولیه به دست آمد که پس از تجزیه وتحلیل به 4 مضمون فراگیر، 11 مضمون سازمان دهنده و 44 مضمون پایه تبدیل شد. مضمون های فراگیر و سازمان دهنده پژوهش عبارت است از: الف- شایستگی های فردی شامل ویژگی های شخصی، ب- شایستگی های نگرشی شامل شایستگی های ارزشی و نگرشی-رفتاری، ج- شایستگی های دانشی شامل شناخت حوزه کاری، دانش مدیریت، تجربه، دانش سیاسی و آشنایی با علوم انسانی-اسلامی و د- شایستگی های مهارتی شامل مهارت های مدیریت، هدایت و رهبری و تعاملی. سپس یافته ها با روش دلفی اعتبارسنجی شد. از این الگو نه تنها می توان برای شناخت، انتخاب و انتصاب وزیران علوم، تحقیقات و فناوری بهره برد بلکه ابزاری است کهویژگی های مورد انتظار از ایشان را نشان می دهد. این الگو، همچنین می تواند راهنمایی برای پرورش وزیران آینده باشد.

هدف: ارزیابی عملکرد -در هر سطحی از سازمان- تحت تأثیر برخی عوامل مؤثر محیطی است که به آن ها معمولاً کمتر توجه می شود. پس شناخت این شرایط، توجه به آن ها و تلاش برای خنثی سازی آن ها باعث افزایش صحت و دقت نتایج ارزیابی می شود. بنابراین، نظر به اهمیت ارزیابی عملکرد در مراتب بالای مدیریت دولتی، این پژوهش با انتخاب وزیر علوم، تحقیقات و فناوری به منزله مورد مطالعه، شناخت شرایط مؤثر محیطی در ارزیابی عملکرد وی را هدف خود قرار داد.روش پژوهش: تحلیل مضمونی، روش تشخیص و تحلیل الگوها در داده های کیفی است که با آن، داده های کیفی، تقسیم، طبقه بندی، تلخیص و بازسازی می شود. تحلیل مضمونی، اساساً راهبردی توصیفی است که جست وجوی الگوها را از درون مجموعه داده های کیفی، تسهیل می کند.یافته ها: مضمون های فراگیر و سازمان دهنده پژوهش بدین شرح است: الف- شرایط سیاسی شامل سیاست زدگی، اعمال نفوذ مقامات و نهادها و ثبات جایگاه، ب- ساختار شامل ساختار وزارتخانه، ساختار دولت و ساختار نظام، ج- انتصابات شامل تیم مدیریتی و هماهنگی میان آنها، د- شرایط حقوقی/ اداری شامل فقدان اختیارات و فقدان نظام پرورش وزیران، ه وجهه عمومی شامل مقبولیت و شهرت، و- جامعه شامل مطالبات نابه جا و شرایط فرهنگی-اجتماعی-اقتصادی، و ز- شرایط بین الملل شامل تحریم و سیاست های بین الملل.نتیجه گیری: با عنایت به اهمیت ارزیابی عملکرد وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و لزوم افزایش روایی و پایایی نتایج آن، پیشنهاد می شود هنگام ارزیابی عملکرد وی، تلاش شود آثار شرایط محیطی به دست آمده در پژوهش حاضر، خنثی شود.

اهمیت ارزیابی عملکرد بر کسی پوشیده نیست و در نظر، هرچه از قاعده سازمان ها به سمت رأس آنها حرکت می کنیم اهمیت آن افزایش می یابد تا جایی که در رأس سازمان های دولتی و در مرز مدیریت و سیاست به وزیران می رسیم. در کنار این، پیشرفت و توسعه کشورها به پیشرفت علم و دانش وابسته است؛ لذا دستگاه های متولی دانش و فناوری و مدیران عالی آنها، نقش زیادی در پیشرفت و توسعه کشورها دارند. بر اساس این و با نظر به خلأ الگوی ارزیابی عملکرد برای مدیران عالی دولتی کشور، پژوهشگر با تمرکز بر رویکرد دستاوردمحورِ ارزیابی عملکرد، وزیر علوم، تحقیقات و فناوریِ جمهوری اسلامی ایران را مورد مطالعه خود قرار داد و بر اساس ترکیبی از روش های نمونه گیری سهمیه ای، هدفمند و نظری، با 42 نفر از صاحب نظران، مصاحبه کرد و پس از تحلیل نظرهای آنها با روش تحلیل مضمونی به 37 مضمون سازمان دهنده و 11 مضمون فراگیر به شرح ذیل دست یافت: توسعه آموزش عالی، تولید علم نافع، آمایش آموزش عالی، دستاوردهای مدیریتی، تربیت نیروی انسانی، دستاوردهای سیاست گذارانه، دستاوردهای سیاسی، ارتقای جایگاه دانش، دانشگاه و دانشمند، اسلامی کردن دانشگاه ها، دیپلماسی علمی و مدیریت بودجه.

با گسترش اثرگذاری مدیران در موفقیت سازمانها و ضرورت ارتقای عملکرد آنها، نیاز به طراحی نظامهای توسعه مدیران بیشازپیش احساس میشود که یکی از راهکارهای آن، شناخت و تحلیل نقشهای آنهاست. ازنظر جامعهشناسان، نظریه نقش از مقایسه زندگی اجتماعی با نمایش نشئت میگیرد؛ یعنی همانطورکه از بازیگران روی صحنه، انتظار میرود نقششان را بهخوبی ایفا کنند نقش، بهسادگی، رفتاری است که باتوجهبه موقعیت اجتماعی از افراد انتظار میرود. دراینمیان، اهمیت نقشهای وزیران بر کسی پوشیده نیست. وزیران- در قله سیاست و مدیریت- مدیران سازمانهای بزرگی به نام وزارتخانهها هستند که کوچکترین تصمیماتشان میتواند آثار بزرگی درپی داشته باشد. لذا فقدان الگوی نقشها برای وزیران، نهتنها آنها را از عملکرد بهینه، دور و با ابهامات و کشمکشهای زیادی مواجه میکند، بلکه پیشرفت سازمانها را نیز کند میکند. نظر به خلأ یادشده، این پژوهش، طراحی الگوی نقشهای وزیر علوم، تحقیقات و فناوری را هدف خود قرار داد. بدینمنظور با 42 نفر از صاحبنظران، مصاحبه و نظرات آنها با روش تحلیل مضمونی تحلیل شد که به 15 مضمون سازماندهنده و پنج مضمون فراگیر به شرح ذیل منتج شد: نقش سیاستگذاری، نقش مدیریتی، نقش سیاسی، نقش روابط عمومی و نقش بینالمللی.

نقش، رفتاری است که با توجه به موقعیت و پایگاه اجتماعی، از افراد انتظار میرود. اهمیت نقشهای وزرا بر کسی پوشیده نیست. وزرا -در قله سیاست و مدیریت- مدیران سازمانهای بزرگی به نام وزارتخانهها هستند که کوچکترین تصمیمات آنها میتواند آثار بزرگی داشته باشد؛ لذا فقدان الگوی نقشها برای آنها، نهتنها آنها را از عملکرد بهینه، دور و آنها را با ابهامات و کشمکشهای زیادی مواجه میکند بلکه پیشرفت سازمانها را نیز کُند میکند؛ بنابراین، نظر به خلأ نظری موجود، این پژوهش بر طراحی الگوی نقشهای وزرا تمرکز کرد. سپس، ازآنجاکه بررسی و جمعبندی یافتههای مطالعات گذشته، گام مهمی در ترسیم تصویر جامعی از آنها است فراترکیب آنها را مدنظر قرار داد؛ پس در گام اول، با جستوجوی فراگیر منابع، 131 منبع به دست آمد که در پالایشی سهمرحلهای به 50 منبع مرتبط، کاسته شد؛ که پس از پالایش، تحلیل و جمعبندی شناسههای آنها به 27 مفهوم و 7 مقوله بدین شرح منتج شد: نقش روابط عمومی، نقش خطمشیای، نقش سیاسی، نقش اجرایی، نقش پارلمانی، نقش حزبی و نمایندگی مجلس و نقش بینالمللی. سپس یافتهها با روش دلفی اعتبارسنجی شد که درنهایت نقش حزبی و نمایندگی مجلس و دو مفهوم ذیل آن حذف شدند. این اعتبارسنجی نشان میدهد که نقش یادشده و مفاهیم آن، در ایران معتبر نیست.

اگرچه مدیریت دولتی در دهه های اخیر بر مفهوم پیچیده عملکرد و ارزشیابی آن، تمرکز کرده اما هم زمان وزیران و وزارت خانه هایشان را نادیده گرفته است تاجایی که ادعا می شود مطالعه وزیران در دوران طفولیت است. اهمیت ارزشیابی عملکرد بر کسی پوشیده نیست و در نظر، هرچه از قاعده سازمان ها به سمت رأس آنها حرکت می کنیم بر اهمیت ارزشیابی عملکرد می افزاید اما در عمل، این گونه نیست؛ لذا نظر به خلأ الگویِ ارزشیابیِ عملکردِ مدیرانِ عالی دولتی، این پژوهش، وزیران را مورد مطالعه خود قرار داد و ازآنجاکه در الگوهای ارزشیابی عملکرد، معمولاً عواملی محیطی وجود دارد که عملکرد را تقویت یا تضعیف می کند بر «شناخت شرایط مؤثر محیطی در عملکرد وزیران» تمرکز کرد. سپس، ازآنجاکه بررسی و جمع بندی یافته های مطالعات گذشته، گام مهمی در ترسیم تصویر جامعی از آنها است فراترکیب آنها را مدنظر قرار داد؛ لذا در گام اول، با جست وجوی فراگیر منابع، 80 منبع به دست آمد که در پالایشی سه مرحله ای به 48 منبع مرتبط، کاسته شد. سپس از یافته های آنها، 76 شناسه، استخراج شد که پس از پالایش، تحلیل و جمع بندی به 22 مفهوم و 7 مقوله به شرح زیر منتج شد: شرایط سیاسی، تیم مدیریتی، شرایط حقوقی/اداری، وجهه عمومی، شرایط خط مشی، شرایط بین الملل و شرایط اقتصادی.

اتباع ذکور ایرانی، بر اساس قانون خدمت وظیفه عمومی با پدیده ای به نام سربازی مواجه هستند. سربازی، به طورکلی به دو بخش دوره آموزشی و دوره خدمت در یگان، تقسیم می شود که هر دوره، دارای پیامدهای جسمی و روانی و نیز پیامدهای اجتماعی برای سربازان است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه عمیق و دقیق پدیده سربازی برای آسیب شناسی تجربی آن از منظر سربازان دارای تحصیلات تکمیلی است. در این پژوهش از روش پدیدارشناسی برای رسیدن به هدف استفاده شد. بدین منظور، از بین سربازان مشغول به خدمتی که دارای تحصیلات تکمیلی هستند به روش نمونه گیری هدفمند، افرادی، انتخاب شدند و با روش مصاحبه عمیق با ایشان مصاحبه گردید. در مجموع، داده های پژوهش پس از 12 مصاحبه به اشباع رسید. این مصاحبه ها شامل 8 مصاحبه با سربازان دارای مدرک کارشناسی ارشد و 4 مصاحبه با سربازانِ دارای مدرک دکتری تخصصی است. برای تحلیل اطلاعات از رویکرد تجزیه و تحلیل درون مایه ای ون منن استفاده شد که حاصل آن 11 درون مایه اصلی و 16 درون مایه فرعی از مسائل مختلف سربازی است. درون مایه های اصلی یازده گانه شامل حکمرانی تعریف سنتی قدرت در نیروهای نظامی، وابستگی مستقیم قوای نظامی به حکومت، تقابل با برنامه ریزی و آینده نگری، انتظار طولانی و از دست دادن فرصت ها، تغییر قوانین و برنامه ریزی، ضعف در برنامه ریزی کلان، بستر ظهور ناهنجاری های رفتاری، ضعف در رعایت شأن سرباز، مسائل اجتماعی، عدم تعریف جنگ نرم و احساس رهاشدگی و آزادی است.

سالیانه، تعداد زیادی از جوانان ذکور کشور بنا بر قانون خدمت وظیفه عمومی به سربازی اعزام می شوند. سربازان، در ابتدا، دوره ای آموزشی را برای فراگیری مهارت های ضروری نظامی و عقیدتی-سیاسی می گذرانند و سپس، آن را به صورت نظامی یا غیرنظامی ادامه می دهند. یکی از راه های تداوم خدمت سربازی (پس از دوره آموزشی) برای سربازانِ دارای مدرک دکتری و بعضاً کارشناسی ارشد، عضویتِ هیئت علمیِ وظیفه در دانشگاه ها یا مراکز پژوهشی است. قانون تأمین هیئت علمی (طرح سربازی)، نقش مؤثری در استفاده بهینه از سرمایه های علمی کشور داشته است. واضح است که خدمت وظیفه عمومی، دارای پیامدهایی از قبیل اجتماعی، اقتصادی و شغلی برای سربازان است. هدف این تحقیق، بررسی تجربه زیسته اعضای هیئت علمی وظیفه از دوره سربازی برای شناخت دقیق و فهم کامل پیامدهای مذکور است. رویکرد روش شناسی این مطالعه، کیفی (پدیدارشناسی) است و از رویکرد کلایزی برای تجزیه وتحلیل اطلاعات به دست آمده از مصاحبه های عمیق استفاده شده است. یافته های پژوهش در 14 درون مایه اصلی و 16 درون مایه فرعی دسته بندی شده است. درون مایه های اصلی عبارت اند از الف- انتظار طولانی و از دست دادن فرصت ها، ب- تغییر قوانین و برنامه ریزی، ج- حکمرانی تعریف سنتی قدرت در نیروهای نظامی، د- وابستگی مستقیم قوای نظامی به حکومت، ه - ضعف در برنامه ریزی کلان، و- بستر ظهور ناهنجاری های رفتاری، ز- فقدان انعطاف در تعامل، ح- عدم ارتقای مرتبه علمی، ط- ادراک عدم امنیت شغلی و ابهام درباره آینده، ی- ادراک تبعیض، ک- رعایت نشدن شأن و جایگاه اجتماعی، ل- ادراک بی اعتمادی، م- مشکلات خروج از کشور و ن- احساس رهاشدگی و آزادی.

بازمهندسی سازمان ها را می توان محصول تکامل طبیعی و عملی راهبردهای کاربردی در برخی از رویکردهای مدیریتی اخیر دانست. علاوه بر این، محیط پیچیده و متلاطم سازمان های امروزی، بویژه سازمان های رسانه ای، بازنگری و بهبود فرایندهای کاری را امری اجتناب ناپذیر و حیاتی کرده است. یکی از مهم ترین اهرم های سازمان های دنیا برای افزایش بهره وری، بازمهندسی فرایند است. برای این منظور، در راهبردهای بیست وسه گانه افق رسانه ملی، راهبرد دوم به «بازنگری و اصلاح فرایند تولید، تأمین و پخش برنامهها در راستای نظام مدیریت پیام» اختصاص یافته است که یکی از چهار بخش آن، «بازمهندسی فرایند تأمین برنامه» است. بنابراین، هدف مقاله حاضر، طراحی وضعیت موجود و مطلوب فرایند تخصصی تأمین برنامه خارجی شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران به کمک روش شناسی بازمهندسی کسب و کار «کندور» است. برای این منظور، بر اساس گام های هشتگانه این روش شناسی، وضعیت موجود را طراحی و با شناخت اهرم های تغییر به کمک زنجیره ارزش «پورتر»، وضعیت مطلوب فرایند امور تأمین برنامه شبکه دوم ترسیم شده است.

   این مقاله به توصیف روشی جدید برای ارزیابی تأثیر یک فیلم بر فعالیت مغزی بینندگان می پردازد. در این روش، فعالیتِ مغز در خلال تماشای آزاد فیلم ها از طریق «تصویربرداری کارکردی به شیوه تشدید مغناطیسی»[1] (fMRI) اندازه گیری می شود و به منظور ارزیابی شباهت ها در زمان پاسخ دهی و منطقه پاسخ دهنده مغز در بین بینندگان هنگام تماشای فیلم از تحلیل «همبستگی میان سوژه ای»[2] (ISC) استفاده می شود. نتایج تحقیقات ما نشان می دهند که بعضی از فیلم ها می توانند به مقدار درخور توجهی فعالیت مغزی و حرکات چشمی بینندگان را کنترل کنند. با وجود این، یافته های مذکور برای انواع محصولات متحرک تصویری مصداق ندارد و میزان کنترل فعالیت های مغزی بینندگان به تبع محتوا و تدوین و سبک کارگردانی فیلم تفاوت می کند. به نظر ما ISC می تواند در حوزه مطالعات سینما به منزله یک ابزار سنجش کمیِ عصب شناختی مفید واقع شود و از آن به منظور سنجش تأثیرات سبک های گوناگون تولید فیلم بر مغز بینندگان استفاده شود؛ ISC همچنین می تواند روش ارزشمندی برای ارزیابی بهتر محصولات در صنعت فیلم سازی و سینما باشد. به این نتیجه رسیده ایم که این روش با نزدیک کردن دو رشته کاملاً متفاوت و دور از هم عصب شناسی شناختی و مطالعات سینما می تواند دریچه ای به سوی یک فضای بین رشته ای جدید به نام «مطالعات سینمایی عصب پایه»[3] باز کند. <br clear="all" /> [1]. Functional Magnetic Resonance Imaging. [2]. Inter-subject Correlation. [3]. Neurocinematic Study.