نادر جعفری هفتخوانی

تصویر و برند ملی یک کشور در نظام بین الملل و در بین افکار عمومی جهانی ساخته و پرداخته می شود. کشورهای مختلف نیز به دنبال آن هستند که از ابزارهای گوناگون، تصویر الهام بخش و جذابی از خود ارائه کنند. تصویری که افزون بر نمایش قدرت یک ملت، نشان دهنده حوزه نفوذ و کنشگری مؤثر در عرصه بین الملل باشد. دیپلماسی اقتصادی و تجاری حوزه عمل سیاست خارجی است که از توان اقتصادی در سطوح دوجانبه، منطقه ای و بین المللی به منظور تأمین منافع ملی و همچنین برندسازی ملی بهره می گیرد. بدون تردید وظیفه هر دولتی آن است که امکانات لازم برای ارتقای سطح توانمندی و رفاه را برای مردم فراهم کند تا بتواند وجهه ملی کشور را ارتقا دهد. هدف اصلی این پژوهش واکاوی جایگاه و نقش دیپلماسی اقتصادی و تجاری در ارتقای برند ملی کشورهاست. پرسش پژوهش حاضر آن است که کشورهای موفق در حوزه برندسازی ملی از دیپلماسی اقتصادی و تجاری چگونه بهره برده اند؟ روش تحقیق پژوهش مبتنی بر منابع کتابخانه ای، توصیفی- تحلیلی بوده و از مطالعه موردی استفاده کرده است. بر این اساس، سه تجربه موفق چین، ترکیه و قطر در استفاده از راهبردهای دیپلماسی اقتصادی و تجاری به منظور تقویت برند ملی مورد بررسی قرار گرفته اند. گسترش تجارت با کشورهای درحال توسعه، جذب سرمایه گذاری خارجی، تقویت گردشگری، اعطای کمک های توسعه ای، صادرات محصولات فناورانه، مشارکت در سازمان ها و مجامع اقتصادی بین المللی و استفاده از مزیت های رقابتی ویژه هر کشور از اصلی ترین آموخته های تجربه کشورهای منتخب بوده است که می تواند برای ارتقای برند ملی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه و دقت قرار گیرد.

با عنایت به بیانات امامان انقلاب اسلامی و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی، باید گفت همان گونه که مردم در عرصه های گوناگون این انقلاب نقش محوری داشته اند، در عرصه بین المللی نیز می توانند و باید نقش کلیدی و مؤثری ایفا کنند و به تعبیر این پژوهش لازم است «مردمی سازی دیپلماسی فرهنگی» صورت گیرد. اگرچه مشاهده وضع موجود نشان می دهد این امر مهم با اینکه با ورود به گام دوم انقلاب اسلامی اهمیت مضاعفی نیز یافته ولی آن چنان که باید و شاید، تحقق نیافته است. این پژوهش با روش تجربه نگاری برخی نمونه های منتخب ایرانی، به دنبال تدوین الگوی سیاستی دیپلماسی فرهنگی مردمی است و تلاش دارد ابعاد و مؤلفه های چنین الگویی را شناسایی و میان شان پیوند برقرار کند. بدین منظور برای گردآوری داده ها، روش اسنادی، مشاهده (مشارکتی و غیرمشارکتی) و مصاحبه نیمه ساخت یافته به کار گرفته شده و از روش تحلیل مضمون نیز برای تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج نشان می دهد به طور کلّی مردمی سازی دیپلماسی فرهنگی در ایران محقق نشده است. همچنین در پاسخ به سؤال اصلی پژوهش، الگوی سیاستی ویژه ای برای مردمی سازی دیپلماسی فرهنگی در ایران به دست آمد که هفت بُعد را در بر می گیرد: بازیگران مردمی، مزیت ها، عرصه های محیطی، ابعاد، ساختار اجرایی، ساختار سیاست گذاری و راهکارها. 

پویانمایی، هنری پیچیده و ترکیبی از عناصر بیانی سایر هنرها است. آگاهی نسبت به اهمیت و قابلیت های این هنر صنعت رسانه، باعث شده است تا در دو دهه اخیر، بسیاری از کشورهای غربی و کشورهای در حال توسعه، با به کارگیری مناسبات حرفه ای و صنعتی، بتوانند بازار جهانی در این زمینه را در اختیار گیرند؛ به گونه ای که بخش مهمی از بازار پویانمایی ایران، در اختیار تولیدات پویانمایی آن کشورها، قرار گرفته است. لیکن در این میان، پویانمایی تلویزیونی ایران همگام با رشد این صنعت در جهان، در جهت کمی و مهم تر از آن در بعد کیفی، نتوانسته گام بردارد و همچنان واردکننده این محصولات است. ازاین رو، مسأله اصلی در این مطالعه آن است که چرا علی رغم وجود غنای فرهنگی برای تولید آثار انیمیشن مخصوص کودکان در ایران، همچنان پویانمایی های ایرانی نسبت به تولیدات خارجی، توفیق کمتری در جلب نظر مخاطبان هدف خود دارد. به همین خاطر، محققین در مطالعه حاضر در تلاش بوده اند تا در یک پژوهش کیفی و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون و با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته، براساس دیدگاه های مخاطبان فعال حوزه پویانمایی یعنی کودکان و نوجوانان به عنوان نمونه آماری (که به صورت هدفمند انتخاب شد)، مؤلفه ها و شاخص های مؤثر بر ایجاد «ارزش ویژه برند» محصولات صنعت پویانمایی موجود در بازار ایران را احصاء نمایند و از این رهگذر، راهکارهایی را برای تولید آثار پویانمایی توسط متخصصین داخلی و مدیریت تولید این آثار، ارائه کنند. یافته های این پژوهش نشان داد که: ویژگی های اصلی پویانمایی موردتوجه و جذاب از منظر مصرف کننده (جامعه هدف)، گرافیک و طراحی ظاهری کاراکترها، خدمات و محصولات جانبی، شخصیت برند، برتری برند پویانمایی های خارجی نسبت به پویانمایی های داخلی، جزء مؤلفه های اصلی استخراج شده برای ارزش ویژه یک برند پویانمایی با توجه به دیدگاه مخاطبین این حوزه در ایران است که هر کدام، مشتمل بر یک یا چند شاخص می باشد.

هدف پژوهش: تأکید بر اینکه ارتباطات انسانی در صنعت هتل داری افزون بر ارتباطات کلامی، در قالب های مختلف ارتباطات غیرکلامی ازجمله زبان بدن، حرکات صورت، تماس چشمی، ایما و اشاره، فاصله اجتماعی و ... باید مورد توجه قرار گیرد. وفاداری میهمانان هتل، حاصل عالی ترین سطح رضایت مندی آن ها و وابسته به شایستگی کارکنان هتل ها است. شناسایی و اولویت بندی مهارت های ارتباطی کارکنان هتل ها موجب هموارکردن مسیر موفقیت هتل ها در جلب رضایت گردشگران است. روش پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی انجام شده و ازنظر نحوه ی گردآوری داده های موردنیاز، توصیفی است. جامعه آماری: با توجه به شرایط کنونی گردشگری و با توجه به روش انجام پژوهش که مبتنی بر نظر خبرگان (صاحب نظران صنعت هتل داری و گردشگری) است، برای نمونه گیری از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد و طی چندین مرحله برخی کارشناسان زبده شناسایی و پس از دریافت اطلاعات از هر کدام، از آن ها خواسته شد که افراد صاحب نظر دیگر را معرفی کنند و در نهایت تعداد 12 نفر از خبرگان جامعه آماری برای مشارکت در طراحی مدل انتخاب شدند. روش انجام پژوهش: شناسایی، تجزیه و تحلیل، و اولویت بندی مهارت های ارتباطی کارکنان هتل ها در تعامل با گردشگران خارجی ، با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری (ISM) صورت گرفته است. یافته های پژوهش: شاخص های آشنایی با زبان کشور مبدأ گردشگران، توانایی در نشان دادن لذت از همکلامی و گفتگو با آن ها، تعامل محترمانه با گردشگران، آشنایی با نشانه های مثبت و منفی زبان بدن مانند حرکات سر و یا تماس های چشمی، اجتناب از اهانت به آن ها و صبوری در شنیدن سخنان گردشگران خارجی، از مهم ترین مؤلفه های مهارت های ارتباطی مؤثر کارکنان هتل در تعامل با گردشگران خارجی است.

توجه به تولید ملّی، یکی از اصول بنیادین تجارت جهانی است که همواره از اولویت های دولت مردان بوده است و در کشور ما نیز در سالیان اخیر در قالب سیاست های اقتصاد مقاومتی (سال ۱۳۹۲) و نام گذاری سال ها (۱۳۹۱، ۱۳۹۵، ۱۳۹۶، ۱۳۹۷، 1398 و 1399) بر آن تأکید شده است. صنعت پوشاک داخلی یکی از صنایع باسابقه و اولویت دار کشور در دهه های اخیر با مشکلات زیادی در رقابت با محصولات خارجی مواجه بوده و درنتیجه آن، کمتر با اقبال مصرف کنندگان داخلی روبه رو شده است. این پژوهش به دنبال شناسایی عوامل تأثیرگذار بر تغییر رفتار مصرف کنندگان نسبت به پوشاک داخلی است و تلاش می کند مبتنی بر رویکرد بازاریابی اجتماعی، راهکارهایی را به منظور تغییر رفتار مصرف کنندگان نسبت به پوشاک تولید داخل ارائه دهد. داده های کیفی این پژوهش، از مجموع حدود 500 مصاحبه، میزگرد و یادداشت مرتبط با سؤالات تحقیق - در سه مجله تخصصی این حوزه- گردآوری شدند و با طبقه بندی هدفمند تعداد 67 مورد نمونه، انتخاب و سپس تحلیل شدند. برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی این پژوهش تکنیک تحلیل مضمون به کار گرفته شد. در فرایند تحلیل، حدود 320 مضمون پایه، 46 مضمون سازمان دهنده و سرانجام 6 مضمون فراگیر برشمرده شد و سپس شبکه مضامین مرتبط با سؤال های تحقیق ترسیم شد. بنابر یافته های این تحقیق، درزمینه عوامل مؤثر بر تغییر رفتار مصرف کنندگان، شش مورد «عوامل رقابت پذیری صنعت پوشاک، عوامل مرتبط با فرهنگ و نگرش مصرف کننده، عوامل زمینه ای حاکمیتی، عوامل زمینه ای اقتصادی، عوامل زمینه ای علمی و نقش دانشگاه ها و عوامل مرتبط با مشارکت با تولیدکنندگان خارجی و شرکت های برتر» احصا شدند. همچنین در پایان، مدل نهایی پژوهش با تأکید بر نقش هریک از بازیگران در صنعت پوشاک داخلی ترسیم شده است.

هدف: تعاملات بین المللی دانشگاهی از مهم ترین شروط لازم برای شکل گیری روابط پایدار علمی میان اشخاص و نهادهای علمی فعال در سراسر جهان است. این دست تعاملات برای دانشگاه امام صادق(ع) که چشم انداز خود را «دانشگاه اسلامی مرجع» تعیین کرده، ضرورت مضاعفی دارد. در این پژوهش تلاش شد تا ذهنیتهای مدیران این دانشگاه، درباره تعاملات بین المللی آن، مبتنی بر روش شناسی کیو شناسایی شود. روش: بدین منظور، 236 گزاره فضای گفتمان از منابع دست اول و دست دوم  استخراج شد. سپس گزاره های فضای گفتمان به 41 گزاره کیو تبدیل شد و با تکمیل مراحل یاد شده، 32 مصاحبه با خبرگان و مدیران انجام گرفت. یافته ها: چهار دسته ذهنیت شناسایی شد. همچنین بر اساس مصاحبه های انجام شده، سه مسئله بنیادی در این زمینه، شامل خودسانسوری یا حیای سازمانی، روحیه حاکم بر مدیریت عالی و عدم تعادل ساختاری، شناسایی شدند و برای هر یک پیشنهادهایی نیز ارائه شد.

هدف:هدف پژوهش حاضر با تمرکز بر دانشگاه امام صادق(نخستین دانشگاه غیر دولتی پس از انقلاب اسلامی)، بررسی شرایط اجرای چشم انداز و تحقق آن را در راستای راهبردهای کلان دانشگاه بوده است. روش: جامعه آماری این تحقیق، مسئولان ارشد و اعضای هیئت علمی دانشگاه امام صادق بودند که برای به دست آوردن تقریبی همه نظرات، به صورت هدفمند، 21 نفر برای مصاحبه عمیق انتخاب و نتایج مصاحبه ها تحلیل شدند. راهبرد این پژوهش استفاده از تحلیل مضمون برای تحلیل داده های کیفی بود و در فرایند تحلیل، 382 مضمون پایه، 95 مضمون سازمان دهنده و 10 مضمون فراگیر احصا و سپس شبکه مضامین مرتبط با سؤال تحقیق ترسیم شد. یافته ها و نتیجه گیری: عوامل کلیدی برای نیل به چشم انداز دانشگاه عبارتند از: نهادینه سازی چشم انداز مصوّب در دانشگاه، توجه به عوامل محیطی متناسب با چشم انداز، برنامه ریزی و اجرای راهبردی متناسب با چشم انداز، تقویت فرهنگ سازمانی دانشگاه در میان اعضای هیئت علمی و دانشجویان، انطباق اهداف و انگیزه های ذی نفعان دانشگاه با هم و با چشم انداز، سبک مدیریت و رهبری در تناسب با فرهنگ و چشم انداز، مدیریت برند و تصویر دانشگاه، تهیه منابع لازم و تخصیص آن در تناسب با چشم انداز، مدیریت سرمایه انسانی متناسب با آن.

صنعت جهانگردی در عصر حاضر جزو پرآمدترین ترین صنعت هاست، به گونه ای که بسیاری از کشورها یکی از محورهای اصلی درآمد خود را متوجه این صنعت می کنند و آن را صادرات نامرئی می نامند. کشور ما با توجه به جذابیت های مختلف تاریخی-تمدنی و طبیعی جزو کشورهای غنی از حیث ظرفیت های بالقوه جهانگردی محسوب شده و در سال های اخیر، ورود جهانگردان به کشور ما رشد چشمگیری داشته است.این عرصه دارای ظرفیت های فراوان در حوزه های مختلف است، اما غلبه نگاه اقتصادی باعث ناشناخته ماندن و عدم استفاده از فرصت ها و ظرفیت ها در سایر حوزه ها شده است. یکی از این فرصت ها، رویکرد دعوت اسلامی در بستر گردشگری است. بدین معنا که از حضور گردشگران خارجی در کشورمان نهایت استفاده را کرده و پیام اسلام و معارف اسلامی را به دور از هیاهو و هژمونی رسانه های غربی، به آن ها برسانیم و آن ها را با روایت متفاوتی از اسلام و ایران آشنا نماییم. در این پژوهش با ده نفر از فعالان عرصه تبلیغ و دعوت اسلامی ویژه گردشگران خارجی، مصاحبه عمیق صورت گرفته است. روش تحلیل داده های حاصل از مصاحبه ها در این پژوهش، روش تحلیل مضمون(تماتیک) است. یافته های این تحقیق شامل ملاحظات، ضروریات و فرصت های فعالیت در این عرصه است که به تفکیک عناصر اصلی این عرصه یعنی گردشگر (مهمان)، محتوا یا پیام (معارف اسلامی)، مبلّغ یا داعی(میزبان)، جذابیت از منظر گردشگر، فضای حضور گردشگر (زمان و مکان)، راهنمای گردشگر، و سازمان ها و ساختارهای مرتبط با فعالیت در این عرصه مقوله بندی شده اند. در پایان نیز پیشنهادهایی برای سیاست گذاران این عرصه و همچنین پیشنهادهایی برای محققان و پژوهشگران در این زمینه بیان شده است. 

یک برند قدرتمند با حداکثر ماندگاری در ذهن، نیازمند ریشه ای قدرتمند است که این ریشه، همان «هویت برند» است. برند ایران نوشت به عنوان یک برند فراسازمانی در صنعت نوشت افزار کشور، بی نیاز از هویت برند نیست. پژوهش حاضر در پی شناسایی، تدوین و ارائه الگوی هویت برند ایران نوشت است؛ الگویی که اقتضائات صنعت نوشت افزار را مورد توجه قرار دهد و متناسب با فرهنگ بومی ایرانی و اسلامی باشد. اطلاعات گردآوری شده ازطریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مسئولان اصلی مجمع ایران نوشت، با روش تحلیل مضمون و به کمک نرم افزار MAXQDA تجزیه وتحلیل و کدگذاری شدند. سپس با احصای مضامین سازمان دهنده و فراگیر، شبکه مضامین هویت برند ایران نوشت ترسیم و تنظیم شد. در پایان نیز با توجه به مضامین فراگیر مستخرج، و با الهام از «منشور هویت برند کاپفرر» و مبتنی بر مفهوم «ایده بزرگ»، الگوی هویت برند ایران نوشت به شرح زیر تدوین شد: پیکره: نوشت افزار کاراکتر محور (هویت محور)؛ شخصیت: تیم ملّی نوشت افزار کشور؛ فرهنگ: تشکیلات حرفه ای و پاسخگو؛ رابطه: دوستداران کالا و فرهنگ ایرانی، یک ویترین کامل و در دسترس، و مرجع اعتبار؛ خودانگاره: عضوی از یک پیکر؛ و بازتابش: رضایت، افتخار و غرور ملّی.

در دهه های گذشته ورود دانش بازاریابی، به قلمروهایی فراتر از حوزة محصولات صنعتی، با سرعت فزاینده ای همراه شده است. در این میان، حوزة فیلم و سینما از جذابیت بالایی، برای بهره گیری از تکنیک ها و ابزارهای بازاریابی برخوردار است. مطالعات مرتبط با بازاریابی فیلم، ریشه در مطالعات فرهنگی آمریکا دارد، که بعدها با وجه تکنیکی تر، در ابزارها و آمیخته های بازاریابی نیز مورد توجه قرار گرفته است. با ورود مفهوم مشتری مداری به بازاریابی، تناسب این مطالعات با بخش فیلم و سینما بیشتر می شود؛ البته تمایزهای بازاریابی فیلم با بازاریابی کالاهای مصرفی نیز نمایان تر می شود. هدف  از این تحقیق، تعریف مفاهیم و مؤلفه های بازاریابی فیلم و چگونگی استفاده از آن جهت افزایش ارزش برای مخاطبان و عوامل تولید است. بازاریابی فیلم، چیزی بیش از ارتباطات بازاریابی در صنعت فیلم و به واقع، در جست وجوی دلالت های الهام بخش و تأثیرات سیاسی و اجتماعی آن است، که با استفاده از تکنیک های بازاریابی به ارتقاء ارزش، برای مخاطبان و عوامل تولید منجر می شود. در این مقاله ضمن مرور کمک های دانش بازاریابی برای فیلم و4P سینما، در عناوینی چون فرایند بازاریابی، بخش بندی، هدف گذاری و جایگاه یابی فیلم و سینما، مدل تطبیقی بازاریابی جامع، همزمان به مرور آمیختة بازاریابی سینما و فیلم، که شامل محصول، قیمت، مکان، ترویج و افراد است، خواهیم پرداخت و در هر کدام از این موارد، نکات و محورهای کلیدی متناسب با فیلم و سینما، به صورت تطبیقی در هر بخش مورد اشاره قرار می گیرند.

آیت الله مهدوی کنی با تأسیس دانشگاه امام صادق (۱۳۶۱) افزون بر مسؤولیت آموزش و تدریس، به اداره عالیه ی دانشگاه نیز می پرداختند و در جایگاه ریاست بر نخستین و بزرگ ترین دانشگاه اسلامی و غیردولتی کشور – با چشم انداز «دانشگاه اسلامی مرجع»- ازنزدیک با تصمیم گیری های مرتبط با مدیریت بریک سازمان ازجمله برنامه ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، راهبری، و نظارت سروکار داشتند و همانند هر رئیس دانشگاهی، با موضوعات و مسائل گوناگون یک سازمان علمی و دانشگاهی مواجهه ی نزدیک داشتند. پژوهش حاضر که با هدف تبیین بخشی از اندیشه های ایشان در حیطه ی رهبری سازمانی با تأکید بر بازخوانی تجربه ی مدیریت دانشگاهی حضرت استاد در دانشگاه امام صادق تدوین شده ازنظر جهت گیری، یک پژوهش کاربردی؛ ازنظر رویکرد، یک پژوهش استقرایی؛ و ازنظر راهبرد پژوهش، یک مطالعه ی موردی باست که هدف آن، توصیف و تبیین سه دهه مسؤولیت مدیریتی حضرت استاد در دانشگاه امام صادق است. شیوه ی گردآوری داده ها در این پژوهش، علاوه بر «اطلاعات کتابخانه ای» برگرفته از آثار منتشره ی ایشان، ترکیبی از دو منبع اصیل است: «مشاهده »ی شیوه ی عملی مدیریت، تصمیم ها و رفتارهای مدیریتی استاد در طول سه سالْ ارتباط نزدیک کاریِ نویسنده در سطح اولِ مدیریت دانشگاه؛ و «مشاهده ی مشارکتی» به دلیل یادشده و فرصت مشارکت در چگونگی تصمیم سازی و تصمیم گیری های حضرت استاد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که موارد زیر از ویژگی های رفتاری و اقدام های مدیریتی آیت الله مهدوی کنی در راهبری دانشگاه اسلامی است: باور عمیق به ارزش تجربه و کسوت در سطوح سیاست گذاری و نظارت عالیه؛ پرورش و میدان دادن به دانش آموختگان جوان دانشگاه در سطح اجرا (مدیریت صف و ستاد)؛ الگوی تعاملی رفتارهای برخاسته از محبت؛ جدّیت و مسؤولیت پذیری در کار در عین شوخ طبعی؛ توجه به ویژگی های محیط فعالیت دانشگاهی؛ برنامه ریزی و آینده نگری؛ بسیج سرمایه ی انسانی؛ هدایت از طریق رهبری و انگیزش؛ هدایت ازطریق ارتباطات رسمی، گروهی و میان فردی؛ و نظارت و کنترل.

نگاهی به عملکرد و نقش سازمان ها و نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چند ویژگی مشترک و کلان را درباره مجموعه آنها نشان می دهد: تعداد زیاد این سازمان ها؛ نبود تمایزهای مأموریتی میان آنها؛ تداخل و موازی کاری در فعالیت ها؛ کمبود هماهنگی کلّی (دو و چندسویه) در سیاست گذاری و اجرا؛ و نبود یک ستاد فرماندهی مرکزی قدرتمند و مؤثر. این عوامل موجب شده تا در چرخه سیاست گذاری فرهنگی کشور، سازمان های مختلفی از تدوین سیاست تا اجرا و نظارت بر آن را عهده دار شوند و چنین وضعیتی با بروز تداخل های مأموریتی، نتایج ناخواسته ای را در پی آورده که ازجمله مهم ترین آنها بروز ناهماهنگی در عملکرد سازمان های فرهنگی، توسعه افقی و غیرهدفمند این سازمان ها، و مصرف رو به رشد بودجه است که نهایتاً اثربخشی نه چندان مطلوب بدنه فرهنگی نظام یعنی سازمان ها و نهادهای فرهنگی کشور را به دنبال داشته است. استعاره ها دیرزمانی است که در حوزه های مختلف علوم انسانی ازجمله در دانش سازمان و مدیریت برای تبیین وضعیت و درک و شناخت پدیده ها به کار می روند. این مقاله بر آن است که با استفاده از استعاره «منظومه» برپایه کارکرد منظومه شمسی، وضعیت مطلوب و آرمانی مجموعه سازمان ها و نهادهای فرهنگی کشور را درقالب یک «منظومه فرهنگی» تبیین نماید. پرسش اصلی مقاله آن است که «آیا مشکل اصلی کشور در حوزه فرهنگ، نبود یک نظام جامع مدیریت فرهنگی برای هدایت مجموعه سازمان های فرهنگی کشور است؟»، در پاسخ، نخست با استناد به پژوهش های کاربردی متعددی که ازسوی شورایعالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام یافته به تبیین این مشکل و راه حل های مرتبط با آن می پردازد و سپس با معرفی چند ویژگی برگزیده از منظومه شمسی، استعاره منظومه را درقالب منظومه فرهنگی برای تبیین ویژگی های نظام فرهنگی مطلوب در ساماندهی سازمان های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به کار می گیرد.[i] [i]. اصطلاح منظومة فرهنگی را در مفهومی که توضیح آن در این مقاله می آید، نویسنده برای نخستین بار در بهار سال 1387 و در کلاس درس «سازمان ها و سیاست های فرهنگی» برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشتة فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام به کار گرفته و در سه سال متوالی مورد نقد و بررسی همین گروه از دانشجویان و برخی همکاران دانشگاهی قرار داده است. اگرچه این اصطلاح قبلاً به عنوان معادلی برای واژه های مجموعه یا گروهی از سازمانها استفاده شده بود، ولی کاربرد آن به منظور تبیین وضعیت و الگوی مطلوب ساماندهی سازمان های فرهنگی کشور، نخستین بار است، که در یک مقاله ارائه می گردد.

در جهان امروز، کشورها افزون بر آگاهی از نقش وجهه در رونق جهانگردی، با تاکید بر ابعاد سیاسی و فرهنگی این پدیده، از ظرفیت آن به منظورِ معرفی بهینه و بهبود وجهه ملی خود نیز بهره های فراوانی می برند. تحقیقات اخیر نشان داده است که وجهه ملی هر کشور می تواند مرجع و شاخص موثری برای موفقیت تلاش هایی آن کشور در سطح بین المللی باشد. مدل های معتبر ارزیابی و تعیین وجهه ملی، امتیاز و طبقه بندی وجهه ملی هر کشور را با ترکیبی از مولفه های مختلف ازجمله جهانگردی، فرهنگ و میراث فرهنگی و مردم می سنجند که نمایانگر ظرفیت و نقش موثر جهانگردی در ساخت وجهه ملی کشورهاست. در دنیای مدرن، ابزارهای اصلی شکل دهی وجهه ملی کشورها، رسانه های بین المللی و ابزارهای ارتباطات میان فرهنگی نظیر جهانگردی هستند که مرور مطالعات موجود نشان دهنده مزیت های جالب توجه جمهوری اسلامی ایران در حوزه جهانگردی و ضعف نسبی آن در برخورداری از رسانه های بزرگ بین المللی است. پژوهش حاضر که به نقش جهانگردی در بهسازی وجهه ملی کشورها می پردازد، در پی پاسخ به دو پرسش زیر است: رابطه میان جهانگردی و وجهه ملی کشورها چیست؟ و جایگاه کنونی جهانگردی در وجهه ملی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ هدف این پژوهش، شناخت و تبیین و بیان مدلی برای رابطه میان جهانگردی و وجهه ملی جمهوری اسلامی ایران است. این پژوهش از نوع اکتشافی است و فرضیه نیاز ندارد.