غلامرضا سالمیان

غلامرضا سالمیان

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۴۱ مورد.
۲۱.

صفت های شاعرانه، هنر پنهان در تاریخ بیهقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فنون ادبی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۲۸) 83 - 96

کلید واژه ها: صفت های شاعرانه تاریخ بیهقی شگردهای بلاغی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۵۷۴
تاریخ بیهقی ، روایت کننده اوضاع و احوال خاندان غزنوی در زمان حکومت مسعود است. بیهقی در جای جای این تاریخ داستان وار کوشیده است گزارشی مستند و دقیق از رخدادها را به خواننده بدهد؛ اما گرایش او به شاعرانگی و تمایل به استفاده از شگردهای بلاغی در سراسر کتاب به وضوح دیده می شود که این به استفاده بیهقی از عناصر شعری منجر شده است. یکی از شگردهای بیهقی در به کارگیری عناصر شاعرانه، استفاده از صفت های شاعرانه است. صفت های شاعرانه آن دسته از صفات اند که علاوه بر صفت بودن، حاوی شگردی شاعرانه نیز هستند؛ یعنی علاوه بر داشتن نقش دستوری صفت، یکی از شگردهای بلاغی، اعم از کنایه، اغراق، استعاره، مجاز، حس آمیزی و... را در خود داشته باشد و به این صورت موجب آفرینش هنری در کلام شوند. در این مقاله که به روش تحلیلی توصیفی و برپایه منابع کتابخانه ای است، تلاش شده تا با مطالعه کامل کتاب تاریخ بیهقی ، صفت های شاعرانه آن بررسی شود. دلیل اصلی استفاده بیهقی از صفات شاعرانه، به رسالت او در فنّ تاریخ نگاری بازمی گردد؛ با این شرح که بیهقی می کوشد رسالت خود را در قالب مورّخی صادق حفظ کند و به علاوه با بهره گیری از عناصر شاعرانه، تاریخ خود را زیبا و دلچسب بنگارد که این خود یکی از رموز ماندگاری تاریخ بیهقی در گذر از زمان بوده است.
۲۲.

تحلیل واژگان مرتبط با اجتماعیات در خمسه نظامی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی تابستان ۱۳۹۸ شماره ۸۰ 60 - 33

کلید واژه ها: تحلیل انتقادی گفتمان جامعه شناسی واژگان نشان دار خمسه نظامی فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۷ تعداد دانلود : ۴۱۳
در گفتمان شناسی، دسته ای از واژگان را نشان دار می نامند که معانی فراتری از سطح قاموسی دارند. دقت در گزینش چنین واژه هایی در شعر، راهی است به سوی واقعیاتی که در بستر تاریخ جریان داشته اند. مسئله در شعر نظامی، این مسئله گاه به طرزی ناپیدا در بطن واژه های نشان داری است که شاعر برگزیده است. در این جستار، به گونه توصیفی تحلیلی و با مطالعه منابع مرتبط با تاریخ عصر نظامی، وقایع مؤثر بر ذهن هنرمند را در نظر گرفته ایم. سپس با استخراج و بررسی واژگان پربسامد و نشان دار در خمسه، به ارتباط معنی دار میان حضور این واژه ها در شعر و حوادث واقع در دوران زندگی او پرداختیم و به منظور تحلیلی روشمند، رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف را برگزیدیم. نتیجه نشان داد که زبان نظامی یک «کردار اجتماعی» است؛ یعنی در عین حال که روابط و هویت های اجتماعی آن را به وجودآورده ، سازنده آن هاست و ابزاری برای مبارزه در رفع نابرابری های «قدرت» است.
۲۳.

شناختِ یکی از متن های پنهانِ دیوان حافظ (اثرپذیری حافظ از دستورالوزاره اصفهانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۰۳

کلید واژه ها: حافظ دستورالوزاره اصفهانی کتاب خوانی حافظ دیوان حافظ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۵۴۳
شعر حافظ از نظر جایگاه مکانی و زمانی در اوج هرم شعر فارسی جای دارد و او درواقع جامع مفاهیم و مضامین پیشینیان است و این نکته به روشنی گستره مطالعاتی او را نشان می دهد. بررسی منابع مطالعاتی حافظ و بیان اثرپذیری او از دیگران در بحث آشنایی زدایی در صورت گرایی روسی و در حوزه نقد ادبی می گنجد؛ خاّصه در بحثی که امروز در نقد ادبی متن پنهان خوانده می شود، در این مقاله که در حیطه نقد ادبی جای می گیرد، کوشیده ایم اثری را معرّفی کنیم که حافظ از آن اثر پذیرفته و تاکنون از نظر اهل تحقیق دورمانده است. مسئله این تحقیق آشکار کردن بخشی پنهان از گنجینه مطالعاتی حافظ و پژوهش در چگونگی اثرپذیری او از این کتاب و مفاهیم آن است. هدف این مقاله معرّفی متنی ناشناخته در زمان ما و معتبر در دوران خواجه و نیز نشان دادن نمودی دیگر از علاقه حافظ به آثار نثر مصنوع بوده است. این اثر « دستورالوزاره تألیف محمود اصفهانی» است که به کوشش استاد زنده یاد رضا انزابی نژاد به چاپ رسیده است. بر اساس دست آورد های این پژوهش بهره گیری خواجه شیراز از این اثر ارزشمند و گمنامِ گنجینه باشکوهِ زبان پارسی، به روشنی نمایان شده است.
۲۴.

بررسی عناصر حماسی در غزل های سیمین بهبهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳۸ 71-93

کلید واژه ها: حماسه غزل بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۶ تعداد دانلود : ۵۴۵
به کارگیری عناصر حماسی از ویژگی های غزل امروز است. سیمین بهبهانی از شاعرانی است که به این امر توجّه ویژه ای نشان داده است. او برای این کار، عناصر بلاغی ای نظیر مبالغه و مفاخره را به کار می گیرد و در توصیف پدیده های طبیعت از اصطلاحات خاص حماسه و ستیز بهره می جوید. سادگی تشبیه در غزل های بهبهانی و به کارگیری وجه شبه های سازگار با حماسه، لحن حماسی غزل او را تقویت می کند؛ علاوه بر این استفاده از مشبّه به های مبتنی بر عظمت و بزرگی، بر این امر تأثیرگذار است. همچنین بهبهانی گاهی مضمون های حماسی غزل هایش را با بهره گرفتن مناسب از وزن های پرطنین بیان می کند. ایران دوستی شاعر موجب شده است که او توجه ویژه ای به اسطوره های ایران کهن نشان بدهد. در غزل های او نبرد با نیروهای اهریمنی و دیوان را می توان دید و اشاره هایی به شخصیّت های اسطوره ای و حماسی نیز وجود دارد. در این میان گاهی اسطوره هایی چون رستم و ضحّاک به شکلی متفاوت از اصل خویش در آمده اند.
۲۵.

تحلیل نشانه شناختی داستان بهرام گور با زن پالیزبان («زن پالیزبان»ِ شاهنامه در خانه «خُره نما»یِ مرزبان نامه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد و نظریه ادبی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۵) 147-163

کلید واژه ها: نشانه شناسی اسطوره شاهنامه مرزبان نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۵ تعداد دانلود : ۶۴۶
اسطوره گونه ای از زبان است که می توان آن را نشانه شناسی کرد. در این شیوه، می توان اسطوره را نظام نشانه شناسیک ثانویه ای دانست که پس از نشانه شناسی اولیه، در مرحله دوم، معنا یا نشانه پیشین نیز نشانه شناسی می شود و از این طریق می توان به مفهوم نهفته اسطوره دست یافت. مفهوم اسطوره که کاملاً دریافتنی نیست، ممکن است از آیین ها، رسوم و رفتارهای پنهان قومی که داستان در آن به وجود آمده است، نشانه هایی داشته باشد. از سوی دیگر می توان مفهوم مبهم اسطوره را با کمک روایت های دگرگون هر اسطوره، ملموس کرد. با استفاده از همین شیوه کوشیده ایم ضمن تطبیق داستان «بهرام گور با زن پالیزبان» از شاهنامه با حکایت «خُره نما با بهرام» از مرزبان نامه ، نشان دهیم که این دو داستان صورت هایی متفاوت از داستانی واحدند که به دلیل تحولات فرهنگی به دو شکل روایت شده اند. با تحلیل نشانه شناختی این دو روایت، مشخص شد که این داستان ضمن برخورداری از ساختار منسجم روایی و براعت استهلال به جا که در اختیار مضمون کلیِ «برخاستن برکت به دلیل ستم پادشاه» قرار دارد، دربردارنده نکته مهمی درباره بهرام گور است که می تواند رهاورد تربیتِ متفاوتِ او باشد.
۲۶.

واکاوی تشابه و افتراق مؤلّفه های سوررئالیسم غربی و مؤلّفه های مشابه در مثنوی معنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 277 - 305

کلید واژه ها: سوررئالیسم مثنوی تخیل حقیقت رویکرد تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۴۷۶
سوررئالیسم مکتبی است که در قرن بیستم در فرانسه پدیدار شد. این مکتب دارای اصولی است که مهم ترین آن ها عبارت اند از: رؤیا و تخیّل، نگارش خودکار، تصادف عینی، جنون و دیوانگی، امر شگفت و جادو و ... . هر چند این مکتب در اروپا مطرح شد، امّا پیشتر در میان فرهنگ های دیگر نشانه هایی از آن دیده می شد. آثار عرفانی شرق از جمله عرفان ایران نمونه ای از آن است. می توان گفت نویسندگان متون صوفیه پیش از ظهور سوررئالیسم در اروپا آثار ارزشمندی با ویژگی های سوررئالیستی ارائه کرده اند. گاه بین این آثار و آثار سوررئالیستی غرب، تفاوت های عمیقی وجود دارد که از اصالت سوررئالیسم ایرانی حکایت می کند. مثنوی مولانا یکی از آثاری است که در کنار طرح اندیشه های سوررئالیستی، در مواردی تفاوت های بارزی با شاخصه ها و مفاهیم این مکتب دارد و این مقاله سعی دارد به بررسی وجوه تشابه و تمایز مفاهیم مثنوی و سوررئالیسم بپردازد. درواقع هرچند بین مثنوی و آثار سوررئالیستی شباهت هایی دیده می شود امّا تمایزاتی نیز وجود دارد که علاوه بر اثبات فرضیّه تقدّم و استقلال سوررئالیسم ایرانی، در برخی موارد، دلایلی بر برتری آن ارائه می دهد؛ تمایزاتی که در حوزه تخیّل، کرامت و جادو، حقیقت و واقعیّت و اصالت مستی بروز یافته اند.
۲۷.

تحلیل و بررسی دلالت های ضمنی رمان تنگسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۰ (پیاپی ۸۵) ۵۵-۷۳

کلید واژه ها: نشانه شناسی دلالت های ضمنی تنگسیر صادق چوبک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳۴ تعداد دانلود : ۶۳۷
نشانه شناسی یکی از نظریه های خوانشِ متون ادبی است. این دانش به مطالعه نظام مندِ علل و عواملی می پردازد که در فرآیندِ تولید و تفسیر نشانه ها دخیل اند. یکی از مباحث مطرح شده در نشانه شناسی، دلالت ضمنی نشانه هاست که به بررسی معانی تلویحی و غیرمستقیم نشانه می پردازد. تنگسیر یکی از موفق ترین رمان های ادبیات معاصرِ ایران است. در این رمان بخش بزرگی از وقایع، شخصیت ها، کنش ها، صحنه ها و نام ها، علاوه بر معنای صریح و مستقیم خود، معانی ضمنی و غیرمستقیمی نیز دربردارند که با واکاوی آنها می توان به لایه های زیرین متن دست یافت و سویه های پنهان آن را آشکار کرد. در این نوشتار، کوشیده ایم به بررسی دلالت های ضمنی این رمان بپردازیم. برای این منظور، ابتدا نشانه شناسی و مبحث دلالت های ضمنی به اختصار معرفی شده و سپس دلالت های ضمنی رمان تنگسیر، در سه دسته دلالت های ضداستعماری، جامعه شناختی و اسطوره ای، بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که دلالت های ضمنی ضداستعماری این رمان، بیشتر به توطئه ها و دسیسه های استعمارگران انگلیسی در منطقه جنوبِ ایران اشاره می کند. دلالت های ضمنی جامعه شناختی رمان، جامعه ای را به تصویر می کشد که در آن فقر و فلاکت و ستمگری و ستم پذیری به اوج رسیده است و دلالت های ضمنی اسطوره ای رمان نیز رسم قربانی کردن گاو در آیین میترائیسم و کهن الگوی گذر از آب در اساطیر را تداعی می کند.
۲۹.

مقایسة ساختار حکایت های حدیقةالحقیقه و شریعةالطّریقه با سرچشمه های آن حکایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶۹

کلید واژه ها: حکایت سنایی داستان پردازی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۰ تعداد دانلود : ۷۳۱
مثنوی حدیقة الحقیقة سنایی، حکایات متعدّدی دارد که شاید اغلب آنها در آثار پیشینیان ادب فارسی و عربی نقل شده باشد. در این نوشتار به تحلیل و مطابقت تعدادی از حکایات حدیقه با سرچشمه های آن حکایات، در چهارچوب ساختار قصّه و حکایت پرداخته ایم. اینکه سنایی تا چه حد در اقتباس حکایات، ساختار پیشین آنها را حفظ کرده، چه نوآوری هایی داشته است و نیز بررسی مشترکات و اختلافات آنها، از بحث های این نوشتار است. نتایج پژوهش نشان داد که سنایی در پرداخت شخصیّت ها، آنها را به شخصیّت های تیپیک بدون نام تغییر داده است و از آنها با الفاظ مردی، شخصی و ... نام می برد. سنایی در ساختار داستان ها با حفظ درونمایة اصلی، تغییراتی در عناصر داستان به وجود آورده است. گفتگو از عناصر ثابت داستان های حدیقه است و گاه شاعر با همین عنصر داستانی، شخصیّت داستان را به مخاطب می شناساند. از ابتکارهای سنایی در این باب آن است که برخی از حکایاتی که وی آنها را مأخذ حکایت خود قرار داده، تنها یک خبر و در اغلب موارد، گفتگویی ساده در حدّ پرسش و پاسخی بدون پرداختن به حادثه و حادثه پردازی است. امّا او با واردکردن عناصر داستانی و ایجاد حادثه پردازی، آن حکایات را در ساختاری داستان گونه وارد می کند. در بیشتر حکایات، زاویة دید، دانای کلّ و راوی، خود سنایی است. سنایی جز در مواردی اندک، در زاویة دید حکایاتی که از آثار پیشین گرفته، تغییری ایجاد نکرده است و اغلب برای ایجاز در حکایات، به زمان و مکان توجّه چندانی نداشته است و به ندرت در بعضی موارد مستقیماً به آنها اشاراتی کرده است.
۳۰.

نگاهی به وصف های خاقانی برپایه نظریّه تقابل های دوگانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) سال ۶۹ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۳۳

کلید واژه ها: ساختارگرایی وصف خاقانی تقابل های دوگانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۵ تعداد دانلود : ۹۹۵
تقابل های دوگانه از مهم ترین مباحث مورد توجّه ساختارگرایان است و بر اساس یک فلسفی که بنیاد هستی را بر مبنای تقابل های دوگانه می انگارد، ایجاد شده است. در پژوهش حاضر برآنیم تا با تحلیل اشعار وصفی خاقانی از منظر نظریّه تقابل دوگانه، دریابیم که تقابل های دوگانه چه تأثیری در شکل گیری محتوای شعر خاقانی داشته است؟ نتایج پژوهش نشان داد که خاقانی در توصیف صبح از تقابل های بسیاری بهره برده است؛ زیرا این وصف ، بیشتر صحنه جنگ بین سیاهی و سپیدی را نشان می دهد. وصف آتش نیز چنین وضعیّتی دارد؛ زیرا آتش به خودی خود واژه بی نشانی است که عناصر متقابل خود را به ذهن متبادر می کند. قصاید سفرنامه ای نیز، از آنجا که مسافر با عناصر بسیاری روبه رو می شود که ذهن، عنصر مقابل آن را به یاد می آورد، محلّی برای بروز تقابل هاست؛ امّا در وصف می و مسائل احساسی، میزان تقابل ها به حدّاقلّ خود می رسد؛ چراکه مسائل احساسی از خواسته های غریزه اروس است که هدف آن ایجاد وحدت بیشتر است.
۳۱.

تحلیل توتم خرس در ایران باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴۳

کلید واژه ها: شاهنامه توتم پارت آرش خرس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲۵ تعداد دانلود : ۱۳۰۲
توتمیسم که اعتقاد به تقدّس حیوان یا گاه گیاهی خاص است، یکی از باورهای اقوام ابتدایی است که می توان رگه هایی از آن را در بین ایرانیان نیز یافت. در این میان یکی از منابع کهن و معتبر ایرانی که می توان با کمک آن اطّلاعات بسیاری دربارة فرهنگ، دین، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و بسیاری از ویژگی های دیگر ایرانیان و سایر اقوام در آن یافت، شاهنامه فردوسی است. برای به دست آوردن این اطّلاعات باید پوسته و روساخت شاهنامه را شکافت و ژرفای آن را کاوید و بازنمود. ما در این جستار، پس از بررسی ریشه شناسانه نام آرش، تیرانداز معروف ایرانی و پیشنهاد معنای خرس برای این نام و همچنین با بررسی نژاد کسانی که در شاهنامه نام آنها آرش است، پی بردیم که این نام در اصل پارتی است و بخش دوم واژه سیاوش نیز با آن در ارتباط است. سپس برپایه نظریّات اسمی در توتمیسم به این انگاره رسیدیم که خرسمی توانسته است توتم پارت ها باشد و ریشه پنداشتنخرس در بندهش به عنوان یکی از بیست و پنج گونه مردمان را باید در این باور پارتی جست وجو کرد.
۳۲.

پیش نهادهایی برای تصحیح برخی از بیت های دیوان معزی و ذکر شعرهای نویافته وی (بر پایه تذکره ها و جُنگ های کهن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال پنجم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۴)

کلید واژه ها: معزی شعر فارسی تصحیح متون تذکره ها جُنگ ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۴ تعداد دانلود : ۴۷۸
در دانش تصحیح متون، هرچه اقدم نسخ به زمان زندگی مؤلف نزدیک تر باشد، به شرط رعایت قواعد تصحیح علمی، استواری متن تصحیحی بیش تر است. متأسفانه از بسیاری از متون ارزش مند زبان فارسی نسخه ای کهن باقی نمانده است. در چنین حالی، متون واسطه ای (تذکره ها، جنگ ها، مجموعه ها، و سایر متون نظم و نثر)، که بخشی از متن مورد نظر را تضمین کرده باشند، نقش مهمی در یافتن صورت درست ضبط کلمات ایفا می کنند. در پژوهش حاضر با این پرسش که «آیا می توان با کمک متون واسطه ای برخی از کاستی های تصحیح دیوان معزی را مرتفع کرد؟» و با بهره گیری از چنین متونی به بررسی دیوان شاعر پرداخته شد. حاصل پژوهش عبارت است از 25 پیش نهاد تصحیحی جدید به علاوه یادکرد حدود 45 بیت از معزی که در دیوان چاپی او نیامده است.
۳۳.

آرش کمانگیر در مقدمه قدیم شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۴) 201 - 214
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۴۰
یکی از مباحث جنجال برانگیز شاهنامه ، نبود داستان آرش کمانگیر در آن است. دسته ای از پژوهشگران برآن اند که داستان آرش کمانگیر در شاهنامه منثور ابومنصور وجود داشته است و فردوسی عمداً آن را به شعر در نیاورده است. دلیلی که این دسته از پژوهشگران به آن استناد می کنند، ضبط نامعتبری است که در چاپ نخست مقدمه شاهنامه ابومنصوری آمده است. در چاپ دوم ضبط «دستبرد آرش» به جای «دست برادرش» که در چاپ اول آمده بود، به مقدمه قدیم افزوده شد. همین ضبط جدید بود که دست آ ویز و پایه استدلال برخی از پژوهشگران در مورد حضور داستان آرش در شاهنامه منثور شد؛ اما علامه قزوینی نسبت به ضبط «دستبرد آرش» مشکوک است. ضمناً این ضبط بر اساس مهم ترین قانون تصحیح انتقادی که می گوید ضبط دشوار معتبرتر است، هیچ گونه اعتباری ندارد؛ بنابراین ضبط دشوار «دست برادرش» که به نظرمی رسد «دستبرد آرش» گردیده آن است، از اعتبار بیشتری برخوردار است و بر اساس دلایلی که در متن مقاله آن ها را بیان کرده ایم، می تواند با جمله بعد از خود در ارتباط باشد. 
۳۴.

بازتاب مؤلفه های مکتب رئالیسم در رمان شوهر آهوخانم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲۰ (پیاپی ۷۵)

کلید واژه ها: رئالیسم واقع گرایی رمان علی محمد افغانی شوهر آهوخانم وقایع اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۹۹
رمان شوهر آهوخانم، اثر علی محمد افغانی، هم از نظر شخصیت پردازی و هم از لحاظ بیان مسائل اجتماعی اثری پرحرکت، ممتاز و بالقوه و انعکاس واقعیت های جامعه است. در میان آثار افغانی، این رمان به دلیل توانایی اش در ارائة مسائل ویژه ای از جامعه، در ادبیات داستانی ایران جایگاه و هویت معینی یافته است. وجود مهم ترین مؤلفه های مکتب رئالیسم در رمان شوهر آهوخانم نشان دهندة تأثیرپذیری نویسندة این رمان از اصول و جنبه های مختلف آن مکتب است. کثرت شاخصه ها و جنبه های رئالیستی در این رمانِ بلند گویای این نکته است که سبک و شیوة غالب نویسنده در پرداخت عناصر داستان رئالیستی است. افغانی کوشیده است ماجراها، شخصیت ها و عناصر داستانش با اصول مکتب رئالیسم منطبق باشد و با استفاده از تجارب و مشاهدات عینی خود به «واقعیت نمایی» داستان دست یابد. نویسنده با ساختن شخصیت ها و بیان دقیق رخدادهای اجتماعی، آیینة تمام نمایی فراروی خواننده می نهد تا بدان وسیله به رویدادها و معضلات جامعة خویش بنگرد. ازاین رو، سعی نگارندگان این جُستار بر این است تا با تکیه بر شاخصه های رئالیستی این اثر به تحلیل وقایع اجتماعی بپردازند و زوایای پنهان این وقایع را بازنمایند
۳۵.

تحلیل تقابل ها و تضادهای واژگانی در شعر سنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: ساختارگرایی سنایی دوگانگی تضاد و تقابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸۳ تعداد دانلود : ۱۱۵۳
بحث تقابل ها یکی از مهمّ ترین مباحث مورد توجّه ساختارگرایان است که می توان ریشه آن را در باورهای اساطیری و فرهنگی بشر دانست. این مبحث که جایگاهی ویژه در زبان شناسی دارد، می تواند در پژوهش های ادبی؛ بویژه در نقد و تحلیل متون نیز نقش ارزشمندی ایفا کند. در پژوهش حاضر به بررسی تقابل های واژگانی در شعر حکیم سنایی، شاعر برجسته سده های پنجم و ششم هجری که با تحوّلات و نوآوری هایش در غزل، قصیده و مثنوی، از جمله شاعران جریان ساز ادب پارسی محسوب می شود، پرداخته شده است. پرسش اصلی این نوشتار آن است که سنایی به چه میزان از تقابل سود جسته و دلایل کاربرد این عناصر در شعر او چه بوده است؟ نتایج بررسی نشان می دهد، تقابل واژگان با بار معنایی متّضاد و متقابل، بخش گسترده ای از شعر وی را در برگرفته است. با نگاهی ساختارگرایانه به شعر او، می توان گفت این واژگان متقابل، همچون نشانه هایی در شعر سنایی اند که با کلّیّت آثار او مرتبط هستند، به این معنی که از هر جهت که به شعر او بنگریم، عواملی وجود دارد که شعر او را به سوی دوگانگی سوق می دهد. این نشانه ها تبیین عینی شخصیّت سنایی، ناخودآگاه فردی و جمعی او، اوضاع جامعه و روزگارش، توجّه او به مضامین عرفانی، وجود اندیشه های تعلیمی در شعر او و ویژگی های معنی شناسی و هنری زبان شاعر است.
۳۶.

سرچشمه های جامی در داستان های بهارستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۵۲

کلید واژه ها: جامی نثر فارسی بهارستان منابع عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۳۱۹
جامی شاعر، نویسنده، عارف و دانشمند نامدار سده ی نهم هجری دارای آثار متعدّد در نظم و نثر فارسی است. یکی از کتاب های ارزشمند او به نثر، بهارستان است که نویسنده، آن را به شیوه ی گلستان سعدی نگاشته است. هرچند جامی مدّعی شده که حکایات بهارستان یا دستِ کم حکایات منظوم آن را از کسی نگرفته است و همگی آن ها ساخته و پرداخته ی قریحه ی اوست1، امّا تتبّع در آثار پیشینیان، به ویژه منابع عربی، سرچشمه های حکایات بهارستان را آشکار می سازد. پرسمان بنیادی این نوشتار آن است که آیا جامی در داستان سرایی خویش، به منابع پیشین نظر داشته است یا خیر. بر این مبنا یک روضه از روضه های هشت گانه ی بهارستان انتخاب و مآخذ حکایت های آن در متون عربی پیش از جامی کاویده شد. در نتیجه ریشه ی 21 داستان از 43 حکایت این روضه، یعنی تقریباَ نیمی از آن، در منابع پیشین شناسایی شد. به دیگر سخن می توان ادّعا کرد که جامی همچنان که سنّت ادبی روزگار وی بوده است، در پردازش حکایت های بهارستان به حکایت های مندرج در آثار پیشینیان عنایت ویژه داشته و آبشخور بسیاری از حکایات وی، منابع عربی پیش از عهد وی بوده است.
۳۷.

نقش تذکره ها و فرهنگ ها در تصحیح متون (مورد مطالعه دیوان مسعود سعد سلمان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی (پژوهش های زبان و ادبیات فارسی سابق) سال چهارم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۵

کلید واژه ها: تصحیح متون تذکره فرهنگ لغت مسعود سعد سلمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۶۷۳
تصحیح متون کهن از شاخه های مهم و در عین حال دشوار پژوهش های ادبی به شمار می آید. روش های گوناگونی برای تصحیح متون وجود دارد که در بیشتر آنها «اقدم نسخ» جایگاهی ویژه در گزینش ضبط درست دارد. در موارد بسیاری میان تاریخ پدید آمدن متن و کهن ترین نسخه موجود، فاصله زمانی فراوانی وجود دارد؛ در حالی که ممکن است، شواهدی از همان متن در تذکره ها یا فرهنگ های لغت که تاریخی کهن تر نسبت به نسخه موجود دارند، وارد شده باشد. سؤال اصلی این پژوهش آن است که آیا منابع واسطه ای، یعنی تذکره ها، جُنگ ها و فرهنگ های لغت را می توان مکمّل نسخه های خطّی در تصحیح متون قلمداد کرد یا خیر؟ برای رسیدن به پاسخ با انتخاب دیوان مسعود سعد سلمان به عنوان منبع مورد مطالعه، ملاحظه شد که در بسیاری از موارد با بهره گیری از شواهد شعری این شاعر در فرهنگ های لغت و تذکره ها می توان به حلّ بسیاری از دشواری های تصحیح متون کمک کرد.
۳۸.

بررسی تطبیقی دلالت معنایی نمادها در ادبیات کلاسیک و اشعار احمد شاملو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیستم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۸ (پیاپی ۷۳)

کلید واژه ها: نماد شعر معاصر شعر کلاسیک احمد شاملو دلالت معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۷۳ تعداد دانلود : ۲۰۱۲
استفاده از بیان غیرمستقیم و نمادپردازی در ادبیات فارسی پیشینه ای دیرینه دارد. شاعران کلاسیک برای بیان مفاهیم عرفانی و صوفیانه از نماد استفادة فراوانی کرده اند. در دوران معاصر از آنجا که دید شاعران آفاقی تر از شعرای سنتی است و اندیشه های سیاسی و اجتماعی در ذهن آنان بر اندیشه های فردی ودید انفسی غلبه دارد، کاربرد نمادها نیز دگرگون می شود و نماد در شعر معاصر برای بیان اندیشه های سیاسی و اجتماعی به کار می رود. نمادپردازی سیاسی اجتماعی پدیده ای جدید است که آغازگر آن نیماست، اما این فن در دوره های بعد توسط پیروان مکتب نیما، به ویژه احمد شاملو، تداوم می یابد. شاملو به صراحت در کلام علاقه ای نشان نمی داد؛ از این رو، به منظور گسترش عمق و عرصة معنا در اشعارش از نماد بهرة فراوانی برده است و نمادپردازی از ویژگی های اساسی شعر اوست. شاملو در نظام نمادپردازی متفکرانه و آگاهانة خویش تلاش کرده است تا نمادهای تکراری ادبیات کلاسیک را متحول کند و در معناهای نو به کار گیرد. پژوهش تطبیقی حاضر می کوشد تفاوت دلالت معنایی نمادهای شعر کلاسیک و نمادهای به کاررفته در اشعار احمد شاملو را واکاوی کند و شیوه های ظهور آن ها را باز نماید.
۳۹.

کاربرد عبارت های عربی در مرزبان نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال دوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۸

کلید واژه ها: نثر فنی مرزبان نامه وراوینی عبارات عربی ارتباط لفظی ارتباط معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۷۲۷
مرزبان نامه یکی از آثار برجستة نثر فنّی است که به اقتضای این نوع نثر، استشهادات عربی یکی از ویژگی های بارز آن محسوب می شود. مهارت خاصّ وراوینی در رعایت پیوستگی لفظی و معنایی عبارات عربی مرزبان نامه با متن فارسی آن، اثر وی را به یکی از شاهکارهای متفاوت نثر فنّی تبدیل کرده است. مقالة حاضر در پی آن است که سهم و نقش عبارات عربی در ساختار لفظی و معنوی مرزبان نامه را روشن نماید و جنبه های مختلف ارتباط لفظی و معنوی این عبارات عربیِ مرزبان نامه با متن فارسی آن را بررسی کند؛ به دیگر سخن، این پژوهش در پی پاسخ دادن به پرسمان ه ایی نظیرِ چگونگی ارتب اط امث ال و اشعار ع ربی مرزبان نامه و تبیین جنبه های لفظی و معنوی ارتباط اقتباسات عربی آن کتاب با متن فارسی آن است. نتایج پژوهش نشان داد که در مرزبان نامه از نظر لفظی، ترکیبات عربی به عنوان جزئی از نثر فارسی، دارای نقش های مختلف دستوری هستند و از نظر بلاغت هم، در بسیاری از آرایه ها و عناصر بلاغی به کار می روند. استشهادات عربی از نظر معنوی نیز، با متن فارسی پیوستگی محکمی دارند و بیشتر جهت تتمیم و تکمیل کلام و تأیید و تأکید آن آمده اند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان