علی آقاجانی

علی آقاجانی

رتبه علمی: استادیار و عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۹ مورد.
۴.

امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه و رفتار سیاسی معتزله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسى ۱۳۸۶ شماره ۳۸

کلید واژه ها: امر به معروف و نهی از منکر آزادی اندیشه و رفتار سیاسی معتزله جریان شناسی سیاسی معتزله اصلاح و انقلاب دولت شبه ایدئولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷۳
در این مقاله به تبیین مبانی کلامی امر به معروف و نهی از منکر در زمینه های عقلی، شرعی، کفایی و مراتب و شرایط آن پرداخته می شود. آن گاه اندیشة سیاسی معتزله در نسبت میان امر به معروف و نهی از منکر با مفاهیم و مسایلی چون، امامت و خروج بر امام، دارالکفر و دارالاسلام، تقیّه، اصلاح، انقلاب، آزادی و حکومت مروانیان و عباسیان بررسی می گردد. هم چنین رفتار سیاسی معتزله بر پایة امر به معروف و نهی از منکر نیز مورد کاوش قرار می گیرد. سپس عملکرد بخشی از معتزله نسبت به این اصل را در مناصب حکومتی از زمان مأمون تا واثق می پژوهد. در بخش پایانی نیز به جریان شناسی معتزله بر اساس اصل پنجم از اصول پنج گانه معتزله (امر به معروف و نهی از منکر) پرداخته می شود. بر این پایه سه رهیافت مبارزه مثبت، مبارزه منفی و شرکت در قدرت مورد اشاره قرار می-گیرد و بر شبه ایدئولوژیک بودن دولت معتزلی تأکید می شود.
۸.

امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه و رفتار سیاسی معتزله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسى ۱۳۸۶ شماره ۳۸

کلید واژه ها: امر به معروف و نهی از منکر آزادی اندیشه و رفتار سیاسی معتزله جریان شناسی سیاسی معتزله اصلاح و انقلاب دولت شبه ایدئولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹۱
در این مقاله به تبیین مبانی کلامی امر به معروف و نهی از منکر در زمینه های عقلی، شرعی، کفایی و مراتب و شرایط آن پرداخته می شود. آن گاه اندیشة سیاسی معتزله در نسبت میان امر به معروف و نهی از منکر با مفاهیم و مسایلی چون، امامت و خروج بر امام، دارالکفر و دارالاسلام، تقیّه، اصلاح، انقلاب، آزادی و حکومت مروانیان و عباسیان بررسی می گردد. هم چنین رفتار سیاسی معتزله بر پایة امر به معروف و نهی از منکر نیز مورد کاوش قرار می گیرد. سپس عملکرد بخشی از معتزله نسبت به این اصل را در مناصب حکومتی از زمان مأمون تا واثق می پژوهد. در بخش پایانی نیز به جریان شناسی معتزله بر اساس اصل پنجم از اصول پنج گانه معتزله (امر به معروف و نهی از منکر) پرداخته می شود. بر این پایه سه رهیافت مبارزه مثبت، مبارزه منفی و شرکت در قدرت مورد اشاره قرار می-گیرد و بر شبه ایدئولوژیک بودن دولت معتزلی تأکید می شود.
۱۲.

تأملی در چگونگی تأثیر مناقشات کلام سیاسی بر رقابت های سیاسی (با تأکید بر دوره تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران؛ 60-57 )(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیستم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷۸ 7 - 36

کلید واژه ها: مناقشات کلام سیاسی رقابت سیاسی جمهوری اسلامی بی قاعدگی رقابت سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۱ تعداد دانلود : ۳۸۱
محور مقاله حاضر، بررسی ابعاد و روند تأثیر مناقشات کلام سیاسی به عنوان یکی از عوامل مهم بر رقابت های سیاسی در دوره تأسیس نظام جمهوری اسلامی ایران است. برای این منظور با برخی دخل و تصرفات، از روش اسکینر در بررسی زمینه های ذهنی و عینی، و تقسیم بندی دیوید ساندرز در چهره های ثبات و بی ثباتی در واکاوی تأثیر مناقشات بر رقابت های سیاسی الهام و بهره گرفته شده تا شرایط شکل گیری مناقشات کلامی سیاسی و رقابت های سیاسیِ برآمده از آن در دوره تأسیس جمهوری اسلامی بررسی شود. مهم ترین مناقشات کلام سیاسی این دوره، ابعاد سیاسی توحید، جامعیت، مشروعیت، اسلام و حاکمیت ملی است. تغییر رژیم، تغییر حکومت، چالش های مسالمت آمیز و چالش های خشونت آمیز، چهار شکل اثرپذیری از مناقشات کلامی به شمار می آید. بر این پایه، مرام نامه ها تأثیر مستقیم حداکثری، مواضع و رویکردهای سیاسی تأثیر مستقیم حداقلی، تأسیس احزاب سیاسی جدید تأثیر غیرمستقیم حداکثری و رخدادهای سیاسی تأثیر غیرمستقیم حداقلی است. مقاله بر آن است که این دوره شاهد افزایش رقابت های سیاسی و افزایش بی قاعدگی های رقابت سیاسی بر اثر افزایش مناقشات کلامی سیاسی می باشد.
۱۳.

صورت بندی راهکارهای کلامی-سیاسی در قاعده مندیِ رقابت های سیاسی در جمهوری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۵۸)

کلید واژه ها: قاعده مندی رقابت سیاسی کلام سیاسی اعتدالی-انفکاکی تکثر سیاسی جمهوری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۵ تعداد دانلود : ۲۵۴
این مقاله با نگاهی کلان در صدد بیان راهکارهای کلامی قاعده مندی رقابت های سیاسی بر اساس روش اجتهاد کلامی و چارچوب نظری رقابت درون رژیم است. در این جهت، پیشنهاد مقاله توجه راهبردی به اضلاع هندسه ی کلامی و ارائه ی راهکارهایی مانند کلام سیاسی اعتدالی-انفکاکی، مشارکت سیاسی حداکثری بر پایه ی مشروعیت ترکیبی الهی مردمی، بسط تکثر و آزادی سیاسی، مدارای اسلامی و تربیت سیاسی دینی است که هر یک می تواند زوایایی از قاعده مندی را پوشش دهد. ایده ی مقاله در کلام سیاسی اعتدالی انفکاکی که در میانه ی حداکثری مطلق و حداقلی سکولاریستی است، متوجه انفکاک قلمرو دین در عرصه های مختلف زیستی و ساحت های مدیریتی بر پایه ی واقعیت های متنی و فرامتنی اسلام است. در مشروعیت الهی-مردمی نیز پذیرش و رضایت اکثریت مردم در کنار اصل فقاهت جزء العله برای مشروعیت حکومت فقیه است و بدون آن اعمال اقتدار حاکمیت، شرعی نیست. از سوی دیگر، در اسلام تکثر سیاسی با رعایت قانون مندی های جامعه ی دینی مورد پذیرش است و آیات 13 سوره ی حجرات، 48 سوره ی مائده و 251 سوره ی بقره بر تکثر دلالت دارند. مدارا و تربیت سیاسی دینی نیز در تنظیم محیط و رفتار سیاسی در جامعه ی دینی مؤثر است.
۱۴.

تأملی در صورت بندی دلالت های سیاسی آیه«اولوالامر» با تأکید بر تفاسیر معاصر شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکومت اسلامی سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۸۴) 83-104

کلید واژه ها: آیه 59 نساء اولوالامر انحصار اولوالامر به معصوم عدم انحصار اولوالامر به معصوم تفاسیر معاصر شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۲۳۵
آیه اولوالامر(نساء(4): 59) از راهبردی ترین آیات قرآن است که امکان تفسیر موضوعی اجتهادی آن در راستای بسط عرصه سیاست دین شناخت وجود دارد. دو رهیافت در میان عالمان و تفاسیر شیعی نسبت به تفسیر آن به چشم می آید: تفسیر نخست که قدمت و غلبه بیشتری دارد، با استدلال به اطلاق اطاعت اولوالامر معتقد به انحصار آن به معصومان است. رهیافت دیگر که مقاله درصدد تقویت آن است، نگرش نخست را ناظر به تقابل تاریخی مفسران عامه و خاصه دانسته و از امکان عمومیت آیه نسبت به حاکمان شرعی عادل از دیدگاه شیعه سخن می گوید. از این منظر روایات وارده نسبت به ائمه بیانگر مصادیق تام و تمام آن است و عمومیت آن را نسبت به منصوبان رسول و معصوم نفی نمی کنند. همچنین در تفسیر آیه 83 سوره نساء که بسیار شبیه و هم افق آیه 59 نساء است، اکثر مفسران از آن انحصار اولوالامر به معصومان را برداشت نکرده اند؛ در حالی که متناظر با آیه 59 نساء است. این دلایل به همراه دلایل نقضی و حلی دیگر که در مقاله آمده است، می تواند به تحکیم رهیافت دوم بینجامد. البته ورود غیر معصوم به عنوان اولوالامر به معنای اطلاق اطاعت از حکومت های شرعی غیر معصوم تلقی نمی شود.
۱۵.

صورت بندی تأثیرات معروف و منکر در تاریخ سیاسی معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 9 - 28

کلید واژه ها: معتزله تاریخ سیاسی معروف و منکر رهیافت مبارزه مثبت رهیافت مبارزه منفی رهیافتِ شرکت در قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۳۹۱
جایگاه راهبردی معروف و منکر در کلام سیاسیِ معتزله به گونه ای که امامت ذیل آن قرار می گیرد و تأثیرات ژرفی بر تاریخ سیاسی این گروه گذاشته است. مقاله حاضر با بهره گیری از چارچوب نظری مبتنیِ بر گونه شناسی مبارزه مثبت، منفی و مشارکت در قدرت، این تأثیر را کاویده است و در پاسخ به این پرسش که جایگاه و سطوح تأثیرگذاری معروف و منکر در تاریخ معتزله چیست، فرضیه خود را مبنی بر ظرفیت و گستردگی اصل پنجم معتزله نسبت به کنش اجتماعی فرهنگی و کنش سیاسی در گستره تاریخ به صورت مستقیم و غیرمستقیم در قالب سه رهیافتِ مبتنی بر چارچوب نظری به آزمون گذاشته است. بر این اساس، مقاله بر آن است که سه رهیافتِ تاریخی هم زمان در مواجهه با معروف و منکر در میان معتزله هویداست: رهیافت مبارزه مثبت، که درصدد مبارزه رویارو با حاکمان نامشروع است و به اِعمال آخرین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر یعنی قیام بالسیف دست می زند؛ نمونه آن شرکت در قیام حسنیان و مشارکت در قیام علیه ولید بن یزید است. رهیافت مبارزه منفی، که تا پایه خروج و قیام پیش می رود اما از آن پیش تر نمی رود و به اقدام عملی دست نمی زند که نمونه آن اقدامات واصل بن عطا و عمرو بن عبید است. رهیافت شرکت در قدرت که دست یابی به مراکز سلطه را وسیله لازمی برای نشر عقاید خود و امر به معروف و نهی از منکر می شمرد که نمونه آن ابن ابی دؤاد و ثمامه بن اشرس است. این سه رهیافت سه صورت بندیِ انقلابیون، اصلاحیون و منفعلان را در کنارِ دولت شبه ایدئولوژیک و اقتدارگرا در تاریخ سیاسی معتزله برمی سازد.  
۱۶.

صورت بندی تأثیر مناقشات کلام سیاسی بر رقابت های سیاسی با تأکید بر دوره تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران (سال های 1368 1360)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۵۶ 31-46

کلید واژه ها: کلام سیاسی رقابت سیاسی جمهوری اسلامی تاریخ معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۲۹۵
بررسی ابعاد و روند تأثیر مناقشات کلام سیاسی بر رقابت های سیاسی در دوره تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران (1368 1360)، محور مقاله است. برای این منظور با تصرفاتی در روش اسکینر جهت بررسی زمینه های ذهنی و عینی؛ و تقسیم بندی دیوید ساندرز در چهره های ثبات و بی ثباتی، در واکاوی تأثیر مناقشات بر رقابت های سیاسی بهره برداری شده است. ضمن بررسی مناقشات کلامی سیاسی اسلام و عدالت اجتماعی، اسلام و کارآمدی، مشروعیت حکومت و حاکمیت مردم در اسلام و آزادی در اسلام، به نظر می رسد که مناقشه اسلام و عدالت اجتماعی، اساسی ترین مناقشه تأثیرگذار بر این دوره است. در این دوره دستگاه فکری چپ مذهبی و راست مذهبی از دل اسلام گرایان حاکمیت بیرون آمدند. لیبرال های اسلامی نیز دستگاه فکری فعال در خارج از حاکمیت است. تأثیر مناقشات بر رقابت ها نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم و هر کدام به شکل حداکثری و حداقلی بوده است.
۱۷.

واکاوی نقش فرهنگ در حریم خصوصی زوجین: یک مطالعه ی کیفی

نویسنده:
منبع: مطالعات اسلامی ایرانی خانواده سال ۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ 1 - 23

کلید واژه ها: حریم خصوصی زوجین فرهنگ روابط زوجین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۲ تعداد دانلود : ۱۰۰
هدف: حریم خصوصی نیاز افراد در عصر کنونی است که مجموعه ای از باورها، ارزش ها و هنجارها در قالب فرهنگ ارتباط تنگاتنگی با آن دارند. این موضوع در بستر زندگی زوجین به دلیل ایجاد مشترکات مختلف اهمیت و حساسیت بیشتری می یابد. لذا، هدف پژوهش حاضر واکاوی نقش فرهنگ در حریم خصوصی زوجین است. روش: پژوهش با روش کیفی از نوع تحلیل مضمون انجام گرفت. نمونه شامل 15 نفر از زنان و مردان بازه ی سنی 25 تا 40 سال شهر اصفهان بود که به روش هدفمند و با تعیین معیارهای ورودی و خروجی انتخاب شدند. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه ها ی نیمه ساختاریافته تا مرز اشباع ادامه یافتند. سپس، با استفاده از روش براون و کلارک در قالب شش مرحله و با کمک نرم افزار داده های کیفی مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: بر اساس داده ها در مجموع دو مضمون اصلی پیرامون نقش فرهنگ در حریم خصوصی زوجین شامل چالش ها با دو مقوله ی آگاهی و پویایی و راهبردها با دو مقوله ی دریافت خدمات مشاوره ی حقوقی و روانشناختی به دست آمد. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، فرهنگ نقش مهمی در تعیین چگونگی حریم خصوصی زوجین دارد. در این زمینه، متخصصان حقوقی و روانشناسی می توانند این موضوع را در مشاوره های پیش از ازدواج در نظر بگیرند و حتی برای آن مداخلاتی را در جهت آگاهی بخشی همسران تدوین کنند.
۱۸.

بررسی تطبیقی فضیلت اخلاقی در فلسفه منسیوس و فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 61 - 79

کلید واژه ها: فضیلت اخلاقی فلسفه اخلاق فلسفه و فلسفه سیاسی منسیوس و فارابی واقع گرایی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۱۸
فرضیه در پاسخ به پرسش از شباهت ها و تفاوت های نگرش منسیوس و فارابی به فضیلت اخلاقی، بر پایه چارچوب نظری متاثر از برخی زوایای فلسفه اخلاق و دیدگاه های ارسطو و افلاطون بر آن است که ضمن اشتراک رویکرد کلی در فضیلت اخلاقی و مافوق طبیعت گرایی اخلاقی، منسیوس بر فضایل عملی و جزئی و فارابی بر فضایل نظری و عقلی و کلی تاکید دارند که تفاوت هایی را رقم می زند. بر این اساس منسیوس متفکری است که فطرت را منشأ جامع اخلاقیات به شمار می آورد. در حالی که فارابی اختیار عادت و تمرین را این گونه جایگاهی می دهد. منسیوس بر نیک سرشتی انسان پا فشرده و بر آن است که نیکی سرشت از بیرون به انسان تحمیل نشده است. اما فارابی از معتقدان به عاری بودن فطرت انسان از هر دو طرف نیکی و بدی است. از نظر فارابی اخلاق بیشتر اکتسابی است برخلاف منسیوس که معتقد است بیشتر فطری است.فارابی برخلاف منسیوس بر آن است که انسان می تواند از طریق اعتیاد، اخلاقی را تبدیل به ملکه سازد.
۱۹.

تأملی در صورت بندی رهیافت های «قلمرو دین»و طرح رهیافت مطلوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۷ 87 - 106

کلید واژه ها: قلمرو دین قلمرو اعتدالی انفکاکی رهیافت حداکثری مطلق رهیافت حداقلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴
قلمرو دین از موضوعات پر چالش  و تأثیر گذار بر سپهر سیاسی جوامع اسلامی به ویژه ایران است. از نظر معرفتی رهیافت های متعددی به قلمرو دین قابل احصاء است که هر یک می تواند نقاط قوت و ضعف متعددی داشته باشد. رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی، رهیافت اکتفا به ارزش های اخلاقی و بیان کلیات، رهیافت دین متضمن یکى از احکام پنجگانه (واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح) و رهیافت تشکیل دین از عقل و نقل اهم این رهیافت هاست. بر این اساس، دغدغه بنیادین مقاله طرح رهیافتی است که در نسبت با شرایط ذهنی و مختصات عینی جامعه نقاط ضعف رهیافت های پیشین را نداشته و از قوت بیشتری برخوردار باشد. بدین ترتیب  پرسش اصلی، مختصات رهیافت مطلوب به قلمرو دین و چگونگی تحلیل ادعاها و نقاط ضعف رهیافت های موجود است. بر این پایه است که مقاله آن رهیافت ها را نابسنده دانسته و با نقدشان به طرح رهیافت قلمرو اعتدالی و انفکاکی دین بر اساس روش اجتهاد کلامی می پردازد. ویژگی های این الگو نیز عبارت از عدم مقبولیت رهیافت های حداکثری و حداقلی مطلق، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در عرصه های مختلف زیستی، سلسله مراتب و انفکاک قلمرو دین در ساحت های مدیریتی، تفکیک دین و شریعت،  تکالیف شرعی دائر مدار هدایت، و اجتهاد مستمر است. کلی دواژه ه ا: قلمرو دین، قلمرو اعتدالی انفکاکی، رهیافت حداکثری مطلق، رهیافت حداقلی.
۲۰.

صورت بندی نظام و سطوح اخلاق در فلسفه سیاسی منسیوس( Mencius)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال ۲۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷۴) 113 - 136

کلید واژه ها: فلسفه سیاسی منسیوس مبانی اخلاق قواعد نظام اخلاقی اخلاق فردی اخلاق خانواده اخلاق سیاسی و حاکمیتی فضایل اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۷۵
اخلاق محور تعالیم فلسفی منسیوس مفسر کنفوسیوس و در عین حال فیلسوف مبدع است که آن را می توان مبتنی بر مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی، و انسان شناختی صورت بندی کرد. این مقاله، همچنین آموزه های اخلاقی مکتب منسیوس در سه سطح فردی، خانوادگی و سیاسی؛ را صورت بندی می کند. وی در هستی شناسی رویکرد متافیزیکی بیشتر و شفاف تر نسبت به کنفوسیوس و در انسان شناسی فیلسوفی مبدع و پردازنده نیک سرشتی انسان است. از نظر منسیوس فطرت منشأ جامع اخلاقیات است و اخلاق ریشه در فطرت و فطرت ریشه در آسمان دارد. در نگرش اخلاقی منسیوس چند مفهوم کنفوسیوسی اهمیت به سزایی دارد که وی به تکمیل همراه با برخی ابداعات می پردازد. لی (Li) چرخ اعتدال رفتار ، «Yi» به معنای پرهیزگاری و بایستگی، جن (Jen) یا رن (Ren) به معنی انسان دوستی، چونگ (Chung) و شو (Chu) ، طریقه (Tao) که جاده ای است به سوی هستی مشترک و تکامل نوع بشر، مینگ (Ming) به معنای مشیت یا سرنوشت، ارتباطات پنج گانه، قاعده طلایی کمال خود و کمال دیگران ، تکلیف گرایی و گذار از سود شخصی و اصلاح نام ها. از نظر منسیوس در میان فضایل، چهار فضیلت تقوا، خرد، دانش و نیکخواهی ام الفضایل هستند. منسیوس در اخلاق فردی به تهذیب نفس، شرمساری  و حیا، عشق به احسان، خودانتقادی، پشتکار و... پا می فشرد. از دیدگاه وی روابط میان زن و شوهر آغاز تمامی روابط انسانی است. در اخلاق سیاسی برای اداره کشور توسط حاکم به جز حکمت و فلسفه، چند قانون و وظیفه اخلاقی مانند شایسته سالاری و تکریم مردم و دوری از استبداد را توضیح می دهد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان