حمید عطایی نظری

حمید عطایی نظری

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
۱.

ملاک ها و ویژگی های مکتب کلام فلسفی در شیعه (با روی کرد به آثار فیاض لاهیجی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴۴

کلید واژه ها: شیعه کلام فلسفی فیاض لاهیجی اصول و قواعد فلسفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۱۷۱۱ تعداد دانلود : ۸۰۴
یکی از مهمترین گرایش ها و مکاتب کلامی پدید آمده در کلام تشیع، مکتب کلام فلسفی است. این مکتب که در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی (م 672 ق) تأسیس گردید، در ادامه توسط پیروان او مانند علاّمه حلّی (م 726 ق) وفیاض لاهیجی (م 1072 ق) بسط و گسترش یافت و در اندک زمانی، تبدیل به جریان غالب و حاکم در کلام شیعه گشت در این مقاله، در صدد آنیم که پس از ارائه ی تعریفی دقیق و جامع از کلام فلسفی، با توجه به نگاشته های کلامی لاهیجی، ملاک ها و ویژگی های این مکتب کلامی، از جمله استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفی در تبیین مباحث کلامی را بازشناسی و معرّفی نماییم. شناخت این ویژگی ها و خصائص در تجزیه و تحلیل آرا و اندیشه های کلامی متکلّمان این مکتب از اهمیت فراوانی برخوردار است.
۲.

نقش فیاض لاهیجی در فلسفی شدن کلام شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال هفتم پاییز ۱۳۹۰ شماره ۲۶

کلید واژه ها: کلام شیعه کلام فلسفی فیاض لاهیجی گوهر مراد شوارق الإلهام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۲۹ تعداد دانلود : ۸۳۱
در قرن هفتم هجری شمسی، خواجه نصیرالدین طوسی با رویکرد فلسفی به مباحث کلامی، مکتب کلام فلسفی را بنیان نهاد. پس از او شاگردان مکتب وی، شیوه او را در تقریر مسائل کلامی ادامه دادند. ملاعبدالرزاق لاهیجی متخلص به فیاض، یکی از برجسته ترین متکلمانی بود که آثار خود را در قالب سنت کلام فلسفی به نگارش درآورد. او همانند خواجه و حتی بیش از او با استفاده از اصول، قواعد و اصطلاحات فلسفه مشا، به تقریر و تبیین مباحث کلامی پرداخت و ازاین حیث، تاثیر فراوانی بر جریان فلسفی شدن علم کلام در مذهب تشیع داشت. مقاله حاضر با استفاده از تحلیل های ساختاری و محتوایی آثار کلامی لاهیجی، در صدد تبیین نقش وی در فرایند فلسفی شدن علم کلام است.
۵.

بررسی نحوه اسناد گزاره های دینی و نقش آن در تعارض علم و دین (با رویکرد به دیدگاه امام محمد غزّالی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین بهار ۱۳۸۹ شماره ۵

کلید واژه ها: تأویل تعارض علم و دین گزاره های دینی گزاره های علمی. دیدگاه غزالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۷ تعداد دانلود : ۵۸۲
تعارض علم و دین از چالش های اساسی فرا روی عالمان دینی از گذشته تاکنون بوده و هست. آنان همواره در پی تبیین سازش میان این دو مقوله بوده اند. از جمله امام محمد غزالی تلاش های فراوانی در این زمینه انجام داده و از تأویل، در جهت حل تعارض علم و دین بهره برده است. در مقالة حاضر، نخست به راهکارهای عمدة در مسأله تعارض علم و دین اشاره شده و پس از آن دیدگاه غزالی در این خصوص، تبیین گردیده و در ادامه به نگرش نوینی که برگرفته از رأی غزالی است، اشاره میشود. این رویکرد، راه رهایی از مشکل تعارض علم و دین را در تصحیح نگرش ما به گزاره های علمی و دینی میداند. طبق این نظر گزاره های علمی، گزاره هایی ظنی هستند، نه قطعی. و معرفت حاصله از گزاره های دینی نیز غالبا معرفتی ظنی بوده، نه یقینی، از این رو، دلیلی بر ترجیح یکی از این دو گزاره بر دیگری وجود ندارد و باید تعارض را به حال خود واگذاشت و از این طریق، هیچ چالشی برای دین به وجود نمیآید، زیرا فهم ما از گزاره های دینی، فهمی ظنی است و اسناد معنای درک شده، به شارع، اسنادی ظنی میباشد. بنابراین گزاره های علمی ولو قطعی باشند.
۶.

نگاهی انتقادی به ویراست الاعتقاداتِ راغب اصفهانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 73 - 86

کلید واژه ها: راغب اصفهانی الاعتقادات شمران العَجَلی تصحیح انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۵ تعداد دانلود : ۴۵۵
راغب اصفهانی )زنده در: 409 ه.ق.( ادیب و مفسّر و متکلّم نامور و صاحب آثار ارزشمندی چون مفردات ألفاظ القرآن و محاضَرَات الأدباء و مُحاوَرَات الشعراء والبُلَغاء و نیز الذریعه إلی مکارم الشریعه کتابی بسیار ار جآور و پرثمر در تقریر مسائل کلامی تحریر نموده که زیر عنوان الاعتقادات تصحیح و منتشر شده است. در نوشتار حاضر، دست نوشت های شناخته شده از اعتقادات و نیز دو ویراستِ فراه مآمده از این اثر معرّفی شده است و پاره ای از مهمترین اشکالات ویراست شمران العَجَلی از این کتاب بازگو گردیده است. ضب طهای نادرست و افتادگ یهای شایان توجّه و اغاط حروف نگاشتی پرشمارِ ویراست العَجَلی ضرورت ارائه ویراست بازنگریسته تازه ای از این اثر گرانسنگ را نشان می دهد.
۷.

نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مرداد و شهریور ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۱) 3 - 56

کلید واژه ها: کلام امامیه ادوار و مکاتب مکتب کلامی قرون میانی مکتب بغداد متقدم مکتب بغداد متأخر مکتب حله متقدم مکتب حله متأخر مکتب قم مکتب اصفهان شیخ مفید شریف مرتضی سدیدالدین حِمَّصی رازی نصیرالدین طوسی فیاض لاهیجی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۱ تعداد دانلود : ۷۳۷
کلام امامیّه در طول تاریخ جریان یکسان و یکدستی نبوده است و دستخوش تحوّلات بسیار در ابعاد مختلف شده است. متکلّمان امامی در ادوار گونا گون تح تتأثیر عوامل مختلف به ویژه اثرپذیری از مکاتب فکری مطرح در تمدّن اسامی خاصّه کلام معتزلی و اشعری و فلسفه سینوی و حکمت صدرائی نظا مهای کلامی متفاوتی از باورهای دینی تشیّع امامی را ارائه نمود هاند. آشنایی با مکاتب کلامی و گرای شهای مختلفی که در کلام امامیّه پدیدآمده است پی شنیاز هرگونه پژوهش دقیق در این دانش است. با این وصف، تا کنون هیچ دست هبندی مشخّصِ معیاری از مکاتب کلامی امامیّه ارائه نشده است که هم نمایانگر سب کها و گرای شهای اصلیِ مختلف موجود در تاریخ کلام امامیّه باشد و هم مقبول و مورد اّتفا قنظر پژوهشگران این عرصه قرار گرفته باشد. در نوشتار حاضر، تاش م یشود پیشنهادی در خصوص دست هبندی ادوار و مکاتب کلامی امامیّه ارائه گردد. بر بنیاد این دست هبندی تازه، ادوار و مکاتب گونا گون تکوی نیافته در کلام امامیّه در قرون میانی )از قرن چهارم تا قرن یازدهم هجری قمری( بر اساس سبک اندیشگی و مبانی کلامی متمایز متکلّمان امامی به چهار دوره: ) 1( کلام معتزلی شامل مکاتب بغداد متقدّم و متأخّر و مکتب حلّه متقدّم، ) 2( کلام معتزلی _ فلسفی در مکتب حلّه متأخّر، ) 3( کلام فلسفی در مکتب قم و ) 4( کلام فلسفی _ عرفانی در مکتب اصفهان طبق هبندی م یشود. 
۹.

راغب اصفهانی به مثابت متکلّمی سلفی و فیلسوفی صوفی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 51 - 72

کلید واژه ها: راغب اصفهانی مذهب عقیدتی کلام اهل الأثر اصحاب الحدیث کتاب الاعتقادات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۵ تعداد دانلود : ۴۶۰
درباره مذهب کلامی و مرام عقیدتی دانشمند نامور مسلمان ابوالقاسم حسین بن محمّد بن مفضّل معروف به راغب اصفهانی )زنده در: 409 ه .ق.( که به سبب نگارش کتاب مفردات ألفاظ القرآن شهرتی فرا گیر دارد، تا کنون دیدگاه های مختلفِ حتّی گاه متضادّی مطرح شده است. برخی او را معتزلی دانسته اند و برخی دیگر اشعری، در حالی که بعض دیگر از تشیّع او سخن گفته اند و در برخی منابع نیز بر سلفی بودن و گرایش او به مذهب اهل حدیث تأ کید شده است. با این وصف، تا کنون تاش جامع و مستقلّی برای کشف مذهب کلامی و تبیین جهت گیر یهای اعتقادی راغب بر اساس مکتوبات کلامی او صورت نگرفته است. در این مقاله، با استناد به یگانه نگاشته اعتقادی راغب اصفهانی که زیر عنوان «الاعتقادات » به چاپ رسیده است و بررسی شواهدی که در خصوص گرایش کلامی وی از این کتاب قابل تحصیل است، تعلّق فکری و عقیدتی راغب اصفهانی به گروهی از سَلَفیّه با عنوان «اهل الأثر » یا «اصحاب الأثر » _ که بنا به گفته راغب مذهبی متمایز از مکتب «اصحاب الحدیث » یا «اهل الحدیث » است _ به اثبات م یرسد.
۱۰.

مقایسه تحوّلات «برهان حدوث و قدم» در کلام متقدّم امامیه و اشاعره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۵ 19-36

کلید واژه ها: برهان حدوث و قدم اثبات وجود خدا کلام متقدّم امامیه کلام اشعری حدوث عالم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۵ تعداد دانلود : ۴۴۱
برهان حدوث و قدم در کلام اسلامی همواره یکی از استدلال های اصلی و مهم برای اثبات وجود خداوند بوده است. در نوشتار حاضر با استفاده از روش مطالعه تاریخی تطبیقی تحوّلات حادث شده در نحوه تقریر برهان حدوث و قدم در کلام متقدّم امامیه و کلام اشاعره بررسی و مقایسه شده است. این پژوهش نشان می دهد که استدلال های متکلّمان امامی و اشعری برای اثبات حدوث عالم در قرن چهارم و پنجم هجری شاهد چند تحوّل اساسی بوده است. به همین نحو در باب اثبات ضرورت نیازمندی حادث به مُحدِث و علّت نیز دیدگاه های گوناگونی از سوی این متکلّمان ارائه شده است. درحالی که برخی از آنان این ضرورت را بدیهی می دانستند، برخی دیگر آن را غیر بدیهی قلمداد کرده، برای اثبات آن استدلالی از نوع قیاس غائب به شاهد ارائه کرده اند. در این زمینه، استفاده متکلّمان اشعری از انواع مختلف «برهان تخصیص» برای اثبات نیازمندی حادث به مُحدِث و عدم استناد متکلّمان امامی به این برهان تفاوتی شایان توجّه به شمار می آید.
۱۱.

خرد گرایی کلامی در دوران میانی جهان اسلام

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۲ بهمن و اسفند ۱۳۹۰ شماره ۶ (پیاپی ۱۳۲) 7 - 19

کلید واژه ها: خرد گرایی دوران میانی جهان اسلام مکاتب کلامی اسلامی معتزله اشاعره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۷ تعداد دانلود : ۲۷۰
از آغازین دوران، خردگرایی همواره خصیصه مهم اندیشه کلامی مسلمانان بوده است. با وجود این حقیقت که در طول تاریخ اسلامی، خردگرایی، مخالفان خاص خود را داشته است؛ این جریان همچنان باقی ماند تا آنکه یکی از تکیه گاه های اصلی تفکر کلامی مسلمانان گردید. تنها در پی شکل گیری بنیادگرایی نوین اسلامی بود که خردگرایی به حاشیه رانده شد و به میزانی در معرض خطر قرار گرفت که هیچ گاه پیش از این قرار نگرفته بود. نویسنده در مقاله حاضر به طور مختصر، به معرفی، بیان تاریخچه شکل گیری و ذ کر متکلمان برجسته مکاتب کلامی اسلامی خردگرا در دوران میانی جهان اسلام از جمله معتزله و اشاعره، همت گماشته است. نویسنده در ادامه، پس از بیان تعامل موجود میان جریان های مختلف اندیشه کلامی در جهان اسلام، روابط میان اسلام و دیدگاه های متکلمان مسلمان با دیگر ادیان مانند یهودیت و مسیحیت در دوران میانی اسلام را مطرح می نماید. در انتها، با بیان سیر مطالعه و پژوهش در باب اندیشه های معتزله و اشاعره و معرفی پژوهش ها در این حوزه و اعتزال یهودی، مقاله خویش را به پایان می رساند.
۱۲.

مروری بر تازه ترین دیدگا ههای فان اس و مادلونگ در باب تکوین تشیّع و مسئله جانشینی پیامبر(ص)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم خرداد و تیر ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۷۰) 3 - 8

کلید واژه ها: جانشینی پیامبر شیعه اهل سنت ویلفرد مادلونگ یوزف فان اس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۱ تعداد دانلود : ۴۱۶
ویلفرد مادلونگ اسلا مشناس برجسته آلمانی، به مناسبت معرّفی و نقد کتاب ارزشمند «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیشه های انسان در باب او [: ملاحظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَ لنگاشتی اسامی » نوشته دیگر اسا مپژوه برجسته آلمانی، پروفسور یوزف فان اس، به اختصار بسیار، دیدگا ههای خویش را در باب مسأله جانشینی پیامبر ا کرم )ص( و موضع شیعیان و اهل سنّت در این باره بازگو کرده است و این بار با صراحتی بیشتر به تبیین و توضیح نظرگاه خویش و آنچه در کتاب جانشینی حضرت محمّد )ص( بیان کرده بود، پرداخته است. به جهت اهمّیّت نگر شها و نظرگاه هایی که وی در مقاله یادشده درباره تاریخ پیدائی تشیّع و موضوع جانشینی پیامبر )ص( و نقد برخی از آراء فان اس در مسائل یادشده، مطرح کرده است، در این نوشتار ب هطور جدا گانه بعضِ آراء شایان توجّه او در این موضوعات مرور می شود.
۱۳.

کلام شیعی و گفتمان معتزلی (ملاحظاتی در باب مسئلۀ تأثیرپذیری کلام امامیه از کلام معتزله)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ آذر - اسفند ۱۳۹۶ شماره ۵ و ۶ (پیاپی ۱۶۷ و ۱۶۸) 3 - 40

کلید واژه ها: شیعه معتزله امامیه اثرپذیری کلام امامیه کلام معتزله گفتمان کلامی معتزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۸۱
نسبت بین کلام شیعه و کلام معتزله، و بطور خاص مسأله تأثیرپذیری کلام امامیّه از نظام کلامی معتزله، در زمره بح ثبرانگیزترین مسائل تاریخ کلام شیعه بوده و هست و آراء مختلف و گاه متضادّی نیز در باب آن ابراز شده است. در این نوشتار، نخست، دیدگاههای گونا گونی که در چند دهه گذشته از سوی محقّقان مختلف در خصوص این مسأله بیان گردیده بطور خلاصه تدوین و گزارش شده است و پس از آن، نویسنده، دیدگاه منتخب خود در این باره را توضیح داده است. به باور نگارنده، متکلّمان رسمی امامیّه بطور خاص از زمان شیخ مفید )د: 413 ه .ق.(، به تدریج، در مرحله تبیین و تحریر مسائل اعتقادی و پرداخت به مباحث کلامی، تحت تأثیر «گفتمان کلامی معتزله » قرار داشته اند؛ یعنی در کلا مورزی خود، از ذهن و زبان و بیان و نظام کلامی معتزله بهره گرفته اند، و به شیوه نگرش و نگارش خاصّ  آنها مسائل و مباحث کلامی را ارائه نموده اند، در عین حال که از حیث آموزه ها و اصول اعتقادی مستقلّ بود هاند. این اثرپذیری، هم بنا به اقتضای دانش کلام مرسومِ زمانه آن متکلّمان بوده که ایجاب می کرده متکلّمان امامی نیز به همان زبان و بیان و سبک معتزلی، کلام ورزی و تکلّم کنند، و هم به سبب انتخاب آ گاهانه روش کلامی اعتزالی به عنوان برترین روش رایجِ عصر در پرداخت به علم کلام. 
۱۴.

نگاهی به کتاب نوانتشارِ یوزف فان ا س در باب کتاب های مِلل و نِحل نگاشتیِ اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم خرداد و تیر ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۷۰) 9 - 14

کلید واژه ها: جانشینی پیامبر غصب خلافت قتل عثمان ویلفرد مادلونگ یوزف فان اس کتاب یکی و دیگر: ملاحَظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَ لنگاشتی اسامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۹ تعداد دانلود : ۵۷۲
متنی که در پی م یآید ترجمه فارسی نوشتاری است کتابگزارانه از پروفسور ویلفرد مادلونگ درباره کتابی نوانتشار از پروفسور یوزف فان اس با عنوان «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیش ههای انسان در باب او [: ملاحَظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَل نگاشتی اسامی ». مادلونگ در این مقاله کوتاه ضمن ارائه ارزیابی کلّی خود از کتاب فان اس، به مهمترین اختلاف نظرهای خود با او در باب مسائل مهمّ و وقایع سرنوش تساز و جنجا لبرانگیز صدر اسام نظیر مسأله جانشینی پیامبر )ص( و غصب خلافت و کشته شدن عثمان و اختلافات شیعیان و سنّیان در این مسائل اشاره می کند. پاره ای از دیدگا ههای همدلانه او با نظرگاه های شیعه در باب مسائل یادشده، از حیث ابراز آنها از سوی موّرخ و پژوهشگری ب یطرف که نگاهی بیرونی به دو مذهب شیعه و اهل سنّت دارد بسیار حائز اهمّیّت و شایان توجّه است.
۱۵.

نگرشی بر نگارش های کلامی 9: مسائل المُرتَضی و مشکلات آن

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ مهر و آبان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۶) 105 - 116

کلید واژه ها: شریف مرتضی مسائل المرتضی تصحیح متن نسخه شماره 7/ 13 /عقائد کتابخانه امام امیرالمؤمنینِ نجف وفقان خضیر محسن الکعبی کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۱۸۲
مسائل المرتضی مجموعه ای است از رسائل و مسائل پرا کنده دانشمند بزرگ شیعی، شریف مرَتضی، در زمین ههای فقه و اصول و کلام و ادبیات که بر دست وفقان خضیر محسن الکعبی تصحیح شده و در سال 1422 ه .ق. در بیروت به چاپ رسیده است. در نوشتار حاضر، پس از اشاره به پاره ای از ویژگ یهای نسخه اساسِ این تصحیح، نادرست یهای چندگونه و کاست یهای چندگانه ویراست کعبی از آن نشان داده شده است. اشکالات پر شمار و گونه گون این ویراست، گویای آن است که متن عرضه شده از مسائل و رسائل شریف مرَتضی، نا استوار و نا معتمد، و ازای نرو، فاقد اعتبار لازم برای استناد و ارجاع است.
۱۶.

نگرشی بر نگارشهای کلامی 6 الرساله السَّعدیه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ بهمن و اسفند ۱۳۹۵ شماره ۶ (پیاپی ۱۶۲) 81 - 92

کلید واژه ها: نگارشهای کلامی الرساله السعدیه السعدیه علامه حلی اصول اعتقادات اصول فقه اصول کلام معرفی رساله عبدالحسین محمدعلی بقال آثار علامه حلّی آثار کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۱۸۰
یکی از تألیفات ارزشمند علامه حسن بن یوسف بن علی بن مطهر حلی، اثری است چنددانشی و در عین حال نسبتاً مختصر به نام «الرساله السعدیه » که گاه آن را «السعدیه » نیز خواند هاند. این رساله با بیان مقدماتی از دانش اصول فقه آغاز م یشود و پس از آن، فصلی در باب اصول پن جگانه اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پار های از منکرات خاتمه م ییابد. بدی نسان، رساله سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق. علامه، چنانکه در دو موضع از مقدمه رساله تصریح کرده، این اثر را برای سعدالدین محمد بن علی ساوجی (آوجی) نگاشته و ثواب نگارش آن را به همو تقدیم کرده است. نا مگرفتن رساله مزبور به عنوان «سعدیه » نیز طبعاً به همین مناسبت است. نویسنده، نوشتار حاضر را با هدف معرفی رساله مذکور و بیان برخی از ویژگی ها و مختصات نگارشی آن، به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای این هدف، نخست مسئله انتساب رساله سعدیه به علامه حلی و تاریخ نگارش آن را مورد دقت نظر قرار داده است. در ادامه، مباحث مربوط به ساختار، محتوا، نسخه ها، ترجمه ها، شروح و منتخبات، و چاپ ها را مطرح می نماید. در نهایت، ویراست دوم تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال از رساله سعدیه را در بوته نقد و بررسی قرار داده و با ارائه شاهد مثال هایی، نمونه هایی از این اغلاط را بازگو می کند. 
۱۷.

سیر تطوّر برهان حدوث و قدم در کلام امامیّه از آغاز تا مکتب بغداد متقدّم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 5 - 30

کلید واژه ها: برهان حدوث و قدم کلام امامیه شیخ صدوق شیخ مفید مکتب بغداد متقدم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۴۴۱
یکی از قدیم ترین و مهم ترین برهان های ارائه شده برای اثبات وجود خداوند در کلام امامیّه برهان حدوث و قدم بوده است. در نوشتار حاضر، تطوّرات این برهان از نخستین اشارات بدان در متون حدیثی معتبر امامیّه تا تحوّلات آن در آثار شیخ صدوق و پس از آن در مکتب کلامی شیخ مفید و کراجکی، موسوم به مکتب بغداد متقدّم بررسی و تبیین شده است. این پژوهش نشان می دهد که برهان حدوث و قدم در این دوره تحوّلات مهمّی داشته است. نخستین تحوّل، گذار این برهان از مرحله تقریر ساده بر اساس روایات به مرحله مستدلّ شدن با دلایل فلسفی و یافتن صورت منظم استدلالی بر سبک معتزله به دست شیخ صدوق است. به طور کلی روش شیخ صدوق در اثبات حدوث عالم، هم از حَیث دعاوی و هم از جهت مبانی و دلایل تا حدود زیادی با روش معتزلیان و امامیان بَهشَمی مشابه است و استدلال های او در این زمینه، یکی از مواضع اثرپذیری او از تعالیم معتزله را نشان می دهد. از منظر شیخ صدوق، هرچند اصل و مستند معتقدات، روایت های ائمّه: است، اکتفا به آنها جایز یا راجح نیست، بلکه باید تأیید و اعتضاد مضمون این روایت ها با استدلال های کلامی صورت پذیرد. در مکتب بغداد متقدّم، برهان حدوث و قدم تحوّل خاصّی نسبت به دوره شیخ صدوق نداشته و تنها در نحوه صورت بندی برهان و پاره ای استدلال ها برای اثبات مقدّمات آن، تفاوت هایی وجود داشته است. از نگاه شیخ صدوق و متکلّمان مکتب بغداد متقدّم، استدلال های معتزلیِ مطرح در برهان حدوث و قدم در مسیری مخالف با تعالیم حدیثی امامیّه نبوده، بلکه با آن موافق است.
۱۸.

نقدی بر کتاب عقیده الشیعه

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ مهر و آبان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۰) 78 - 83

کلید واژه ها: کتاب عقیده الشیعه محمدرضا انصاری قمی کلام شیعه اصول اعتقادی شیعه نقد کتاب رساله کلامی عقاید شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۱۵
کتاب عقیده الشیعه مجموعه ای است از هفتاد رساله کلامی مختصر در باب اصول اعتقادی پنج گانه شیعه که چندی پیش، با تدوین و تحقیق محمدرضا انصاری قمی در دو مجلد منتشر شد. هدف نامبرده از تدوین مجموعه حاضر، گردآوری و عرضه اعتقادنامه های شاخصی است که از قرن دوم تا دهم هجری قمری نگاشته شده و در آنها عقیده شیعه دوازده امامی درباره توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد تبیین شده است. شمار قابل توجهی از رساله های نشریافته در این مجموعه، قبل از این، در صورتهای مختلف بر دست آقای انصاری قمی یا دیگر مصححان، به طبع رسیده اند و هم اکنون در کتاب عقیده الشیعه به ادعای طابع با تصحیح تازه ای بازچاپ شده اند. تعداد زیادی از آن ها نیز برای نخستین بار در این کتاب به زیور طبع آراسته شده اند. نویسنده در نوشتار حاضر مباحث انتقادی خود پیرامون کیفیت نامطبوع و نامقبول رساله های مذکور در این مجموعه در قالب سلسله مطالبی ارائه داده است. در این جستار، وی تنها به ارزیابی تصحیح و طبع یکی از رساله های آن مجموعه یعنی رساله الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده تألیف علامه حلی که در صفحات 614 تا 650 از جلد دوم کتاب مذکور چاپ شده، پرداخته است.
۱۹.

نگرشی بر نگارش های کلامی(1) نهج المسترشدین فی اصول الدّینِ علّامه حلّی و شروح آن

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۷ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۱۵۷) 84 - 92

کلید واژه ها: نگارش های کلامی کلام اسلامی متون کلامی کلام امامیه علامه حلی کلام شیعه آثار کلامی کتاب نهج المسترشدین فی اصول الدین معرفی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۲۵۶
«نگرشی بر نگارشهای کلامی» عنوان کلی مجموعه یادداشتهای سلسله واری است که در راستای تعریف و بازشناسی میراث کلامی اسلامی منتشر خواهد شد. نویسنده در این گفتارها می کوشد متون کلامی مهمّ فرقه های مختلف اسلامی بویژه مکتب تشیّع را معرّفی و ابعاد گونه گون آنها را بررسی نماید. وی همچنین از خصائص ساختاری و محتوائی متون سخن به میان آورده و جایگاه و اهمیّت آنها را در منظومه نگارش های کلامی تشریح می کند. در نهایت، ویراست یا ویراست های مختلف این آثار را توصیف و در بوته نقد و ارزیابی قرار می دهد. نویسنده در نخستین نوشتار از سلسله نگارش های مذکور، کتاب نهج المسترشدین فی اصول الدین علامه حلی و شروح نگاشته شده بر آن را مورد مداقه قرار می دهد.
۲۰.

سهام و دیار و ابن هنبال: خلق شخصیت های خیالی در برگردانی از جستاری کلامی (مروری انتقادی بر ترجمه ای عیبناک از مقاله «ساختار علّیت مخلوق» نوشته ریچارد فرانک)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۸۱) 279 - 296

کلید واژه ها: ساختار علّیت مخلوق بر اساس دیدگاه ابوالحسن اشعری نشر علم.ساختار علّیت مخلوق بر اساس دیدگاه ابوالحسن اشعری ریچارد اِم. فرانک کلام اشاعره علیت حانیه مفیدی نقد ترجمه نشر علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۲۹۶
کتاب «ساختار علّیت مخلوق بر اساس دیدگاه ابوالحسن اشعری» برگردانی است فارسی از مقاله ای به قلم ریچارد ام. فرانک، یکی از برجسته ترین محقّقان غربی در حوزه کلام اسلامی، که به بررسی دیدگاه ابوالحسن اشعری در کتاب اللُّمَع در خصوص نقش و نحوه علّیّت انسان در صدور افعالش می پردازد. در نوشتار پیش رو، نخست آثار مهمّ فرانک در زمینه کلام اشعری و معتزلی به اختصار معرّفی شده است و به اهمّیّت پژوهش های وی در این عرصه اشارت رفته و سپس ترجمه فارسی به طبع رسیده از مقاله مزبور در معرض نقد و سنجش قرار گرفته است. این جستار انتقادی نشان می دهد که ترجمه یادشده، گذشته از آشفتگی های ظاهریِ ناظر به نحوه چاپ کتاب، با اشکالات و نقائص چندگانه و چندگونه چشمگیری همراه است که از آن جمله است: خطاهای فاحش در خوانش و نگارش اسامی و عبارات، ترجمه های نادرست، گزینش معادل های مغلوط یا مرجوح ، اغلاط املایی و حروف نگاشتی قابل توجّه، حذف و سقط های پر شمارِ خُرد و کلان، و سهوها و سهل انگاری ها در استفاده از نشانه های ویرایشی و نگارشی.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان