منصور پهلوان

منصور پهلوان

مدرک تحصیلی: هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه تهران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۷۸ مورد.
۱.

مفهوم شناسی «ظلماتٍ ثلاثٍ» از منظر قرآن، روایات و یافته های نوین علمی (با تکیه بر آیة شریفة 6 سورة زمر)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مفهوم بطن ظلمات ثلاث رَحِم مشیمه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
تعداد بازدید : ۶۹۶۲ تعداد دانلود : ۹۶۶
عبارتِ فِی ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ (الزّمر/6)، ازجمله ظریف ترین اشارات علمی قرآن دربارة اسرار آفرینش انسان است. در روایات معصومین(ع) مصداق آن را، «ظلمت بطن، رَحِم و مشیمه»، یا «ظلمت گوشت، پوست و خون» و یا «غلاف های در هم تنیده» دانسته اند. در مجموع، سه دیدگاه در باب مفهوم این «تاریکی های سه گانه» وجود دارد: «پرده های درون رَحِمی»، «لایه های پوششی جنین» و «فضاهای میان پرده ها و لایه ها». با توجّه به معنای واژة «ظلمت» که به مکان و فضای بدون نور اطلاق می شود، می توان گفت که در اینجا «فضاهای بین لایه ها و پرده ها» مدّ نظر است و شامل فضای بین شکم و رحم، بین کوریون (گوشت رَحِم) و آمنیون (مشیمه) و بین آمنیون و جنین می شود. مفاهیم مورد نظر در روایات معصومین(ع) نیز ناظر به محتویات همین فضاهاست. همچنین، در آیة فوق، بر اهمیّت این فضاهای پوششی در محافظت از جنین تأکید شده است.
۳.

ویژگی های روح (موضوع آیه «و یسألونک عن الروح» ) از دیدگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن روح حدیث روح القدس روح انسانی روح الامین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی
تعداد بازدید : ۳۸۹۳ تعداد دانلود : ۸۸۳
چنان که از کاربردهای روح در آیات قرآن و پاره ای از روایات پیداست، مقصود از روح در آن ها غیر از روح انسانی است. مقال? حاضر در بار? ویژگی های روح، با استفاده از آیات قرآن کریم و احادیث معصومان (ع) سخن می گوید و هدف از آن پی بردن به چگونگی و حقیقت وجودی روح و از رهگذر آن، دستیابی به شناخت هرچه بیشتر در بار? روح انسانی است. براساس آموزه های قرآن و حدیث، روح، موجودی مستقل، دارای حیات، علم و قدرت، از جنس امر و از ملکوت است. روح از زمر? فرشتگان نیست بلکه آفریده ای بزرگتر از آن ها و حقیقتی واحد است که مراتب و درجات گوناگون دارد؛ مرتب? والایی از روح، همراه رسول خدا(ص) و ائم? پس از اوست که هر زمان که خداوند اراده کند، ایشان را آموزش می دهد، موفق می نماید، باخبر می سازد و راهنمایی می کند. همچنین هم? انسان ها برخوردار از روحی هستند که وجود آن امری قطعی است و ظاهراً روحِ هم? آن ها از روحی که برتر از سایر ارواح و روح برگزید? خداست، نشأت گرفته است.
۴.

ویژگی های شرح‌ ابن میثم‌ بحرانی بر نهج البلاغه‌(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: علوم شرح نسخه نهج¬البلاغه ابن‌میثم‌ بحرانی حکمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۸۰
شرح‌ ابن‌¬میثم‌ بحرانی‌ بر نهج‌البلاغه از ویژگی¬هایی برخوردار است که آن را از سایر شروح ممتاز می¬سازد‌. همچون: جامعیت‌ شارح‌ آن در علوم عقلی و نقلی و در اختیار داشتن‌ نسخة‌ سیدرضی‌ و تقریر برهانی‌ نهج‌البلاغه و تحقیقات‌ عرفانی و تقریر علمی‌ حکمت‌های‌ اخلاقی و استفاده از علوم‌ عصری‌ و داوری‌ بین ‌شرح‌ قطب‌ راوندی‌ و ابن‌ ابی‌¬الحدید و موجود بودن‌ نسخه‌های‌ دستخط‌ مؤلف. انتقاداتی‌ نیز بر این‌ شرح‌ وارد است‌ که‌ از جملة‌ آنها اعتماد کردن‌ شارح‌ بر علوم ‌عصری‌ مانند نظریة‌ بطلمیوس‌ است.
۵.

تحقیق در متن و اسناد حدیث «انّ الله خلق آدم علی صورته» و نقد دیدگاه ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن عربی فهم حدیث الفتوحات المکیه مأخذشناسی حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳۶ تعداد دانلود : ۱۱۴۴
حدیث «انّ الله خلق آدم علی صورته»، ازجمله مستندات صوفیّه و عرفا است؛ چنانکه بارها مورد استناد مدوّن اصلی عرفان نظری، یعنی «ابن عربی» قرار گرفته است. او در مهمترین اثر خویش، یعنی «الفتوحات المکیّه» تلاش کرده تا این روایت را هماهنگ با نظریه ی وحدت وجود نشان دهد؛ ازاین رو آن را در موضوعاتِ گوناگونِ مربوط به نظریه ی مزبور مطرح کرده است. ابن عربی قائل است که ضمیر«ها» در «صورته» به خداوند برمی گردد؛ به همین جهت تمام توضیحات وی درباره ی این حدیث، مبتنی بر خلق انسان بر صورت خداوند است. حال آنکه با توجّه به شأن صدور این حدیث که در منابع کهن و معتبر ثبت و ضبط شده است، نمی توان ضمیر را به خداوند ارجاع داد؛ چنانکه توضیحات دانشمندان بزرگ درباره ی این حدیث، گویای آن است که ضمیر، به خداوند برنمی گردد. افزون بر آنکه مدلول آیات و روایات، تطبیق حدیث مذکور را با نظریه ی وحدت وجود، به چالش می کشد.
۶.

گونه شناسی مطالعات میان رشته ای در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم گونه شناسی مطالعات میان رشته ای مسائل چند وجهی ترکیب همگرایانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات رابطه تفسیر و تأویل با علوم دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن
تعداد بازدید : ۳۳۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۶۲
چندوجهی بودن پدیده ها و مسائل و همچنین پیشگیری از تحویل انگاری، پژوهشگران را از مطالعات میان رشته ای ناگزیر کرده است. قرآن کریم نیز در دوران معاصر به همین دلایل، بسیار در معرض چنین پژوهش هایی قرار گرفته است. لیکن به دلیل نو بودن این شکل از مطالعات، عموماً پژوهش گران بنا به برداشت خود از میان رشته ای به آن می پردازند که همین امر، تعیین محدوده و بیان تعریفی منسجم از میان رشته ای و همچنین بیان گونه های قرآنی آن را لازم می گرداند. در حقیقت ترکیب هم گرایانه را می توان معیار اصلی برای تحقق میان رشته ای در نظر گرفت. بنا به میزان تحقق همگرایی میان رشته ها، سه گونه اصلی را برای مطالعات میان رشته ای می توان برشمرد؛ چند رشته ای؛ میان رشته ای و فرارشته ای. بر این اساس، برای مطالعات میان رشته ای قرآن کریم نیز سه گونه اصلی را می توان برشمرد: چند رشته ای قرآنی؛ میان رشته ای قرآنی و فرا رشته ای قرآنی. هر یک از این گونه ها نیز دارای اشکال مختلفی است که با ایجاد منظومه ای از این گونه ها می توان تا حدی به انسجام بیشتری در مطالعات میان رشته ای قرآن کریم دست یافت و نقشه راهی را پیش روی علاقه مندان به این گونه از مطالعات گشود.
۷.

استنطاق قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن تفسیر موضوعی سؤال نطق استنطاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۴۲ تعداد دانلود : ۱۷۷۹
استنطاق قرآن یعنی طرح پرسش در پیشگاه قرآن و طلب نطق و پاسخ از آن. این تعبیر، نخستین بار از سوی امام علی(ع) مطرح گردیده است. عالمان دینی آن را بر تفسیر قرآن به قرآن، تأویل، تفسیر موضوعی و استنباط از قرآن اطلاق کرده¬اند که هر یک، بعدی از ابعاد استنطاق را در بر می¬گیرد. استنطاق قرآن، دارای مبانی محکم و روشنی مانند جامعیت قرآن، جاودانگی قرآن و نظام¬مندی قرآن است؛ اما از جهت این که پرسش¬ها در چه حوزه ای می¬تواند باشد و هم از این جهت که استنطاق قرآن، از عهده¬ی چه کسی بر می¬آید، میان دانشمندان اختلاف نظر وجود دارد. با تأمل در سخن هر گروه، معلوم می¬شود که اختلاف موجود، ناشی از تفاوت نگاه است. ظرفیت گسترده¬ی قرآن کریم، این امکان را به وجود آورده است که هم گستره ی طرح سؤال در برابر قرآن بسیار وسیع باشد و هم غیر معصوم (ع)، بتواند با کسب شایستگی لازم، از عهده ی مراتبی از استنطاق قرآن برآید.
۸.

ارزیابی و نقد نظری اعجاز عددی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اعجاز قرآن نظم ریاضی قرآن شگفتی در تناسب اعداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹۱ تعداد دانلود : ۱۳۸۶
فراگیر شدن رایانه ها و برنامه های نرم افزاری، در پژوهشها و مطالعات دینی نیز، تحول بزرگی پدید آورد. برای اولین بار، این استاد عبدالرزاق نوفل (ت 1984) بود که واژه«اعجاز» را در زمینه تناسب اعداد در قرآن به کار برد و در کتاب الاسلام دین و دنیا چنین آورد که دو واژه دین و دنیا در قرآن به تعداد برابر به کار رفته اند؛ اما پر سر و صداترین پژوهشها را دکتر محمدرشاد خلیفه، شیمیدان مصری مقیم آمریکا (ت 1990) انجام داد و با استفاده از رایانه، مدت 4 سال به پژوهش درباره کلمات قرآن پرداخت. بر این نظریه، در هر دو قسم صغروی و کبروی، اشکالات بسیاری وارد است؛ اشکالاتی که مختص عدد خاصی مانند عدد 19 نیست و مربوط به همه اعداد است؛ زیرا هر فرد یا گروهی، بسته به علاقه خود می تواند عددی مثل 5 و 6و 7 و 12 و... را معیار قرار دهد و به نتایجی دست یابد؛ بنابراین اطلاق اعجاز برای این نظریه، صحیح به نظر نمی رسد و تنها می توان آن را شگفتی در تناسب اعداد نامید. باید افزود که انتظار اعجاز عددی از قرآن، توقعی نابجاست و نمی توان پذیرفت که خدای متعال با بندگان خود از طریقی عوام فریبانه سخن گفته باشد. اعجاز قرآن در نگاه نخست و برای اعراب جاهلی صدر اسلام و مردمان هنرجوی دورانهای بعد، در زیبایی های شگفت آور ظاهری و تاثیرگذار آن، اعم از بلاغت و هماهنگی های صوتی و عددی و... است؛ و در نگاه عمیق و موشکافانه، معارف و دانشهای والای الهی آن.
۹.

بررسی تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و علامه فضل الله درباره تفسیر آیه شقّ القمر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علامه طباطبایی المیزان اعجاز من وحی القرآن شق القمر محمدحسین فضل الله

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۲۴۹۹ تعداد دانلود : ۶۲۶
عموم مفسران از جمله علامه طباطبایی بر این باورند که آیه « اِقْتَربَتِ الساعَةُ وَ انْشَقَّ القَمَرُ [قمر:1] هنگام قیامت نزدیک شد و ماه شکافت» ناظر به معجزه شق القمر است که در زمان پیامبر خاتم (ص)تحقق یافته است. در مقابل، اندکی از مفسران از جمله سید محمدحسین فضل الله (صاحب تفسیر مِن وَحیِ القرآن) بر این باورند که این آیه به شکافته شدن ماه در قیامت اشاره دارد و روایاتی که تحقق آن در زمان پیامبر (ص)را مطرح کرده اند قابل اتکا نیستند. علامه طباطبایی در المیزان از نظریه مشهور دفاع کرده اما فضل الله آن را نقد کرده و دفاعیات صاحب المیزانرا ناکافی دانسته است. در این نوشتار با استناد به شواهد قرآنی و تاریخی نشان داده شده است که نظریه مشهور با اشکال هایی مواجه است و نظریه فضل الله و شماری از عالمان مسلمان که انشقاق قمر را از رویدادهای هنگام قیامت می دانند قوی تر است.
۱۰.

ویژگی های آثار استاد شهید مرتضی مطهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آثار مطهری علم سودمند مسائل ضروری بی طرفی در تحقیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۴۸ تعداد دانلود : ۱۰۰۲
استاد مطهری در فلسفه اسلامی آرا خاصی دارد استقصا آنها در فهم رشد تاریخی فلسفه در فرهنگ اسلامی اهمیت دارد تامل در نسبت بین امکان ذاتی و امکان استعدادی و نیز تحلیل اعتبارات ماهیت به عنوان دو نمونه برای نشان دادن دیدگاه خاص استاد مورد مطالعه قرار می گیرند
۱۱.

اعجاز قرآن از دیدگاه امیرمؤمنان علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نهج البلاغه تحدی اعجاز قرآن وجه اعجاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸۳ تعداد دانلود : ۹۴۰
از قرن ها پیش دانشمندان علوم اسلامی دربارة وجوه اعجاز قرآن تحقیق کرده و با استناد به شواهد قرآنی وجوه گوناگونی را ذکر کرده اند. بعضی از ایشان بر جنبه های بلاغی تأکید کرده و برخی وجوه معرفتی و معنوی را برگزیده اند. برای دست یابی به دیدگاه عمیق تری دربارة وجوه اعجاز قرآن بهره جویی از نظرهای کسانی که زمان نزول وحی را درک کرده و یا نزدیک به آن بوده اند، بسیار شایسته است و در این میان کلام امام علی (ع)، که خود شاهد نزول وحی و تربیت یافتة مکتب قرآن است، صحت و اعتبار بیش تری دارد. در این پژوهش وجوه اعجاز قرآن از دیدگاه امیرمؤمنان (ع) بررسی شده است. ترسیم سیمای قرآن در نهج البلاغه به وضوح بیان گر عظمت و چندبعدی بودن وحی است. امام علی (ع) در کلام شیوای خویش وجوه گوناگونی از اعجاز قرآن را بیان کرده است. ایشان علاوه بر اعجاز بلاغی، اعجاز علمی، اخبار از غیب، و نبود تناقض در قرآن به معارف والای قرآن و تشریع احکام الهی و اعجاز هدایتی آن اشاره کرده است. این بررسی نشان دهندة آن است که ایشان در کنار هریک از وجوه گوناگون اعجاز قرآن، با تعابیر گوناگون بر جنبة هدایتی این کتاب شریف تأکیدی خاص داشته است. ایشان قرآن را هادی، راهنما، ناصح، نور، شفا، سراج، و ینابیع العلم معرفی کرده و صریحاً بیان کرده است که این کتاب کریم بر هدایت همة انسان هایی که با آن قرین و همنشین می شوند می افزاید و یا از گمراهی آنان می کاهد. بنابراین، به نظر می رسد مهم ترین وجه اعجاز قرآن کریم هدایت مخاطبان و آیندگان در همة سطوح علمی و معرفتی و در همة قرون و اعصار است.
۱۲.

جایگاه تأویل در روایات تفسیرى امام سجاد علیه السّلام

کلید واژه ها: تأویل مصداق تفسیر مأثور امام سجاد (ع) امامت در قرآن مهدویت در قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات انواع تفسیر وتأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
تعداد بازدید : ۲۲۱۰ تعداد دانلود : ۸۲۱
بخش قابل توجهى از روایات تفسیرى را که از امام سجاد 7 برجاى مانده، تأویل آیات و ارائه مصادیق آنها تشکیل مى دهد. این روایات نقش تعیین کننده اى در بازسازى عقاید جامعه پس از شهادت سید الشهداء 7 دارد، در این گفتار، فزونىِ روایات تأویلى و تعیین مصادیق آیات، بر پایه مخاطب و فضاى صدور روایات تحلیل شده است. نگارنده، نمونه هایى از موضوع هاى این روایات را بدین سان برمى شمارد: بازسازى بنیان تفکّر ولایت مدار، ترسیم محورهاى تفکّر مهدوى، تعیین مصادیق آیات.
۱۴.

درخت ممنوعه در متون یهودی و اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: متون اسلامی درخت حیات متون یهودی درخت ممنوعه باغ عدن درخت معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳۲ تعداد دانلود : ۹۱۱
یکی از معارفی که نقش مهمی را در عقاید پیروان سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام ایفا کرده موضوع باغ عدن (بهشت آدم) و درخت معروفی است که در این باغ قرار داشت (در اسلام یک درخت و در یهودیت و مسیحیت دو درخت، یعنی درخت حیات و درخت معرفت). در این مقاله پژوهشی تطبیقی در مورد درخت ممنوعه در دو دین یهودیت و اسلام صورت گرفته است، و بدین منظور تعدادی از متون قدیم و جدید یهودی و اسلامی با هم مقایسه شده اند، تا مشخص شود این متون چه شباهتها و تفاوتهایی با هم دارند، کدام مفاهیم منحصر به متون اسلامی یا منحصر به متون یهودی است و احیاناً کدام اندیشه ها از متون یا فولکلور یهود به روایات و ادبیات اسلامی منتقل شده است. نتیجه این پژوهش رفع ابهام از پاره ای از روایات هر دو دین و کشف اسرائیلی بودن برخی از روایات ظاهراً اسلامی است.
۱۵.

آغاز نبوّت

کلید واژه ها: رسالت پیامبر (ص) بعثت نبى رسول پیامبری شق صدر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام پیامبرشناسی نبی کیست، وحی چیست
تعداد بازدید : ۲۱۱۸ تعداد دانلود : ۶۸۹
درباره زمان آغاز نبوّت پیامبر اسلام 9 بین دانشمندان مسلمان، اختلاف نظر وجود دارد. عدّه اى را نظر بر این است که آغاز نبوّت پیامبر 9 در سنّ چهل سالگى بوده است و بعضى این زمان را از بدو طفولیّت و پایان دوره شیرخوارگى مى دانند. عدّه اى نیز با استناد به حدیث «کُنْتُ نَبِیّآ و آدَمُ بَیْنَ الْماءِ وَ الطِّینِ»، آغاز نبوّت پیامبر 9 را قبل از خلقت آدم 7 دانسته اند. مسئله این تحقیق آن است که زمان آغاز نبوّت پیامبر اکرم 9 کِى بوده و آیین ایشان قبل از بعثت چه بوده است.
۱۷.

عرفان خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عرفان خواجه نصیرالدین طوسی اوصافت الاشراف آغاز و انجام مقامات العارفین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۲ تعداد دانلود : ۹۸۱
یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی که در رشته های مختلف علوم متداول صاحب نظر بوده ‘ استاد البشر و عقل حادی عشر خواجه نصیرالدین طوسی – قدس سره – است . این دانشمند والا مقام در منطق و ریاضیات و فلسفه و کلام و هیأت و نجوم و اخلاق و عرفان نظری تألیفات ارزشمندی دارد که وی را در میان مؤلفان و دانشمندان اسلامی ممتاز ساخته است . باوجود این خواجه در زمینه های عملی همچون سیر و سلوک و تخلق به اخلاق و ملکات عالیه و دارا بودن مقامات و طی منازل نیز ممتاز بوده است و تألیفات ارزشمند وی در این باب همچون رسائل ((اوصاف الاشراف)) و ((آغاز وانجام )) و ((شرح انماط ثلاثه اشارات و تنبیهات)) بر این مدعا دلالت دارد وکسی که این مراحل را طی نکرده باشد نمی تواند بدین زیبایی و دقت به توصیف آنها بپردازد . بعد عرفانی شخصیت خواجه نصیرالدین طوسی در میان دانشمندان غربی نیز مسلم و مورد توجه بوده است .
۱۹.

قرابت قرآن و نهج البلاغه در بیان اوصاف پیامبر اکرم (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن نهج البلاغه اوصاف پیامبر (ص) تطبیق معنا اسوه بودن پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی وحی و نبوت و امامت در روایات
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر متون حدیث نهج البلاغه پژوهی
تعداد بازدید : ۱۷۶۷ تعداد دانلود : ۷۹۵
ارتباط مستمر حضرت علی (ع) با قرآن و حضور ایشان در خانه وحی و ارتباط با منبع آن، سبب اثرپذیری نهج البلاغه از قرآن کریم شده است. این اثرپذیری، گذشته از حوزه لفظی در حوزه معنایی نیز قابل مشاهده است. بنابراین، منظور از اثرپذیری تنها استناد به آیات و یا الفاظ قرآنی نیست، اگرچه آن هم مطلب مهمی است؛ بلکه این کتاب از نظر معنایی، در همه موارد از کلام الهی مدد گرفته و امکان تطبیق در موضوعات مختلف برایش فراهم است. ارتباط دوسویه قرآن و امام (ع)، از سویی اثرپذیری نهج البلاغه از قرآن را درپی داشته است و از سوی دیگر کلام امام (ع) در بسیاری موارد تفسیر قرآن است. به عبارتی دیگر، نهج البلاغه به تبیین مجملات و تفسیر آیات قرآن پرداخته است که با توجه به ایجاز قرآن می تواند در شناخت بهتر آن نقش مهمی داشته باشد؛ برای مثال وقتی خداوند رسول اکرم (ص) را اسوه نیکو معرفی می کند، حضرت علی (ع) با استفاده از الفاظ مساوی یا مشابه با واژه قرآن به بیان مطلب قرآن می پردازد و با ذکر دلایل و شواهد مختلف از نحوه زندگی و روش پیامبر (ص) آیه را تبیین و تفسیر می کند. گذشته از اسوه بودن پیامبر (ص)، تلاش برای هدایت مردم، امانتداری و پاکی اجداد و اعقاب ازجمله اوصاف پیامبر (ص) است که قرآن و نهج البلاغه در بیان آن نزدیکی خاصی دارند. این پژوهش نیز به تطبیق معنایی قرآن و نهج البلاغه در بیان آن ها می پردازد. کلید واژه ها: قرآن، نهج البلاغه، اوصاف پیامبر (ص)، تطبیق معنا، اسوه بودن پیامبر (ص).
۲۰.

ترمینولوژی مفاهیم قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مفهوم موافق مفهوم مخالف مفاهیم قرآنی مفهوم عرفی مفهوم منطقی مفهوم اصولی مفهوم دلالت حجیت مفاهیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶۱ تعداد دانلود : ۲۰۲۸
بحث از مفاهیم قرآن کریم همواره مورد توجه دانشمندان اسلامی و به خصوص مفسّران و فقیهان بوده و مفاهیم گوناگونی از این کتاب آسمانی استخراج شده است. این مفاهیم به سه دستة کلی، یعنی مفاهیم عرفی و مفاهیم منطقی و مفاهیم اصولی منقسم است. شایعترین معنای مفهوم، عبارت از معنا و مدلول الفاظ است و شامل معانی حقیقی و مجازی می گردد. دلالت الفاظ بر این معانی به طرق دلالت مطابقه و تضّمن و التزام و همچنین دلالت صریح و اقتضاء و اشاره و نیز دلالت نصّ و ظاهر و مشترک و مؤوّل تقسیم شده است. گاهی مفهوم در مقابل مصداق استعمال می شود و از این تقابل در علم منطق بحث شده است. اصولیون نیز مفهوم را به موافق و مخالف بخش کرده اند و مفهوم موافق را به لحن و فحوای خطاب و مفهوم مخالف را به مفهوم وصف و شرط و غایت و حصر تقسیم و در حجیت آنها بحث کرده اند. این مقاله به ذکر انواع مفاهیم فوق و ذکر مثالهای قرآنی آن پرداخته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان