محمدعلی حیدری مزرعه آخوند

محمدعلی حیدری مزرعه آخوند

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۲ مورد.
۱.

نقد و بررسی پژوهش های عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در تبیین اعجاز قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 113 - 128

کلید واژه ها: اعجاز قرآن تالیفات ترکی استانبولی پارامترهای تبیین تحدی عبدالمجید اکجو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۳
هدف این مقاله نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم است، برای تحقق این هدف ابتدا الگوی پسینی - منطقی که ما اصطلاحا به آن " فرضیه وحدت متدیک " می گوییم و برای شناسایی تطبیقی آراء و روش های مولفان در تبیین اعجاز قرآن ضروری است، عرضه شده است سپس با تکیه بر محورهای دوگانه و مراحل چهارگانه آن، به نقد و بررسی آثار نویسندگان ترک استانبولی؛ یعنی عبدالمجید اکجو و حسین آیدین در زمینه تبیین اعجاز قرآن کریم پرداحته شده است، مقایسه کار مولفان مذکور نشان می دهد نحوه عملکرد آنان در دو محور یاد شده؛ یعنی 1-بررسی شکل کلی 2- بررسی مراحل بطور مستقل از صورت کلی، وضعیتی کاملا معکوس دارد، یعنی اگر چه پژوهش اکجو در شکل کلی تبیین اعجاز، بر کار حسین آیدین پیشی داشته، ولی حسین آیدین در جزئیات مطالب ارائه شده در هر مرحله عملکرد بهتری دارد.
۲.

Studying the Exclusions (Mustathniyāt) of Surat al-ʿAnkabūt(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 41 - 51

کلید واژه ها: Surat al-Ankabūt cause of revelation discrete revelation continuous revelation Exclusions (Mustathniyāt) of Surah

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۵۶
The existence of several causes of revelation for the first verses of Surat al-ʿAnkabūt and verse 60 of this surah, and talking about hypocrisy and migration (Hijrat) in this surah have caused some commentators to believe in the discrete revelation of it. While the multiplicity of causes of revelations about a verse leads to them becoming distrustful and invalid. Proposed reasons for rejecting these causes of revelations are: their multiplicity on a fixed subject, the existence of conflicting narrations, the anxiety in the mentioned narrations, having additional sections in some narrations compared to others, lack of coordination of cause of revelations in assigning the cause of the revelations to a specific verse or specific person, the existence of some causes of revelations of the excluded verses that shows they are Makki in opposition to the Quran and syntactic reasons based on the connection and coherence of the excluded verses with previous and subsequent verses. In this research, through descriptive-analytical method the causes of the excluded verses of Surat al-ʿAnkabūt have been criticized and the reasons of those who believe in exceptions have been rejected.
۳.

بازخوانی انسجام ساختاری قرآن کریم در پرتو نظریه نظم متقارن از دیدگاه ریموند فرین (مطالعه موردی سوره یوسف)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 9 - 34
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۴۳
یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهش های نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهش های مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی_تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف می پردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره یوسف را بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. ریموند فرین سوره یوسف را به یازده بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های مختلف سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی و ارائه تفاسیر اشتباه از سوره یوسف همچون منفی انگاری روح، تمایل یوسف به زلیخا و زندانی کردن سارق جام پادشاه اشاره کرد. از نتایج پژوهش می توان تبیین بهتر زیبایی ترکیب متن سوره یوسف، توسعه مباحث اعجاز ادبی قرآن کریم و توسعه مباحث متن پژوهی جدید در راستای اثبات عدم تحریف قرآن اشاره نمود.
۴.

A Critical Study of Zamakhsharī’s Interpretive Thoughts in Al-Kashshāf(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۱, ُSpring and Summer ۲۰۲۲ 75 - 89

کلید واژه ها: Zamakhsharī Tafsīr-e-Kashshāf Rhetorical Sciences Takhyīl

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۴۸
Tafsīr-e-Kashshāf is one of the most important interpretations that has been considered by most commentators of the Qur’an. From Zamakhsharī’s point of view, the science of semantics and expression is the most important and necessary knowledge for the interpretation of the Qur’an. In his view, not only with the help of this science, the rhetorical aspects of the Qur’an are known, but also the subtleties and beauties of the Qur’an are known only in the light of this knowledge. According to Zamakhsharī, the most delicate and precise topics of rhetorical sciences are the industry of Takhyīl (i.e. some kind of imagination), without which the interpretation and understanding of the verses of the Qur’an is not possible. The industry of Takhyīl is a kind of compound simile that is used to depict wonderful meanings and indescribable concepts that cannot be explained by a simple description. Zamakhsharī, while considering the verses of the Qur’an as miracles, eloquence and rhetoric, does not count all the verses as rhetoric on the same level. Zamakhsharī has tried to prove the legitimacy of his religion by interpreting the verses of the Qur’an. Zamakhsharī has opened a new horizon in the subject of Qur’anic rhetoric and has been able to introduce new points and materials on the topics that Abdul Qāhir Jurjānī (d. 471 AH) has invented about the rhetoric and meanings of the miracles of the Qur’an.  
۵.

بازخوانی انسجام ساختاری سوره یوسف در پرتو نظریه نظم متقارن (با تاکید بر دیدگاه جواد انور قریشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 119 - 100

کلید واژه ها: قرآن کریم انور قریشی سوره یوسف ترکیب حلقه صنعت قلب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۶۴
اغلب اندیشمندان غربی قائل بر گسسته بودن محتوای قرآن هستند اما برخی از اندیشمندان این اجماع را نپذیرفته و تلاش نموده تا انسجام ساختاری متن قرآن را اثبات نمایند. مقاله حاضر با درپیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی، به بررسی رویکرد «جواد انور قریشی»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف می پردازد. اندیشه نظم متقارن نشان خواهد داد که متن قرآن منسجم است و هر آیه، در جای درست خود قرار گرفته است. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن نظم کامل سوره یوسف را از دیدگاه جواد انور قریشی بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. انور قریشی سوره یوسف را به بیست و یک بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. وی معتقد است که خواب پادشاه مصر به عنوان یازدهیم بخش، در مرکز ساختار سوره یوسف قرار می گیرد و  ده بخش انتهایی سوره یوسف بازظهوری از ده بخش ابتدایی سوره می باشد. ازجمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی و پریشانگی در تقسیم بندی آیات اشاره کرد. از نتایج این پژوهش اثبات ساختار منظم سوره یوسف در قالب نظریه «نظم متقارن» می باشد.
۶.

بررسی ارتباط آیات در سوره انعام از طریق استخراج خطوط ارتباطی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 83 - 119

کلید واژه ها: سوره انعام خطوط ارتباطی تبیین ارتباط آیات انسجام و تناسب آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۱۷۷
در خصوص ارتباط میان آیات یک سوره میان محققان اختلاف نظر است. از یک سو مفسرانی همچون سعید حوی آن را اساس کار تفسیری خود قرار داده و از سوی دیگر برخی محققان این ارتباط را رد کرده و با مستشرقانی که آیات درون سوره را گسسته می دانند، هم صدا شده اند. تحقیق حاضر به بررسی ارتباط میان آیات سوره انعام پرداخته تا ارتباط و انسجام میان تمامی آیات این سوره را نشان دهد. در این راستا ابتدا موضوعات مطرح در هر آیه را استخراج و دسته بندی می کند، با دسته بندی آنها، خطوط اصلی موضوعی مطرح در سوره را نشان داده و سپس با بیان ارتباط میان خطوط، ارتباط کل آیات سوره روشن می شود. خطوط ارتباطی در این مقاله به اختصار مطرح می شوند و بیشتر به اصل موضوع که همان ارتباط میان موضوعات و آیات سوره است پرداخته شده و از این رهگذر نشان داده می شود برخلاف نظر برخی محققان و مستشرقان که قائل به ارتباط میان تمام آیات یک سوره نیستند، ارتباط میان آیات سوره انعام از طریق استخراج خطوط ارتباطیِ (7 خط ارتباطی اصلی) قابل بررسی و اثبات است و انسجام این آیات در این بررسی نشان داده می شود. . روشن شدن این ارتباط علاوه بر کمک به فهم بهتر سوره، در تعیین رای قابل قبول در بررسی تطبیقی مواضع مورد اختلاف مفسران نیز، به کمک مفسر می آید.
۷.

بازخوانی انسجام ساختاری قرآن کریم در پرتو نظریه نظم متقارن از دیدگاه ریموند فرین (مطالعه موردی سوره بقره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۰) 1 - 22

کلید واژه ها: ترکیب حلقوی ریموند فرین سوره بقره نظم متقارن صنعت قلب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۱
سخن از انسجام و پیوستگی متن قرآن به گذشته های دور در اندیشه قرآن پژوهان مس لمان برمی گردد. به رغم باور عموم قرآن پژوهان غربی به پراکن دگی م تن ق رآن، در دوران معاص ر دسته ای از ایشان با اتکا به دانش های ادبی و زبانی، در پی اثبات انسجام و پیوس تگی ای ن متن مقدس در قالب نظریه نظم متقارن بر آمده اند. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با رویکردی ادبی به اثبات انسجام ساختاری سوره بقره می پردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره بقره را بیان کرده و به نقد و بررسی آن می پردازد. ریموند فرین سوره بقره را به نُه بخش تقسیم می نماید و به صورت معکوس میان بخش های سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخش های سوره ارائه می کند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ می توان به عدم ذکر مبانی تقسیم بندی ارائه تفاسیر اشتباه از سوره بقره، معیوب بودن برخی از ساختارهای درون بخشی سوره بقره، عدم توانایی قرار دادن یازده آیه پایانی بخش C’ در ساختار کلی سوره، ناکافی بودن شواهد تقارن میان بخش ها اشاره نمود. از نتایج این پژوهش اثبات ساختار منظم سوره بقره در قالب نظریه نظم متقارن می باشد که نشان می دهد سوره بقره منسجم است و هر آیه درست همانجایی از متن که باید قرار گرفته است.
۸.

عوامل پیدایش دو پدیده «ما تأخّر حکمه عن نزوله» و «ما تأخّر نزوله عن حکمه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 193 - 216

کلید واژه ها: ما تأخر حکمه عن نزوله ما تأخر نزوله عن حکمه جری و تطبیق عدالت صحابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۳
در میان کتاب های علوم قرآنی و تفسیر، اصطلاحی با عنوان «ما تأخّر حکمه عن نزوله وما تأخّر نزوله عن حکمه» خودنمایی می کند. عبارت «ما تأخر حکمه عن نزوله» بدین معناست که آیاتی از قرآن کریم نازل شده اند، اما پس از مدتی حکمشان تشریع شده است؛ مانند نزول آیه «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی» ﴿اعلی/ 14﴾ در مکه و تفسیر «تَزَکَّی» به زکات واجب و تشریع آن در مدینه. عبارت «ما تأخّر نزوله عن حکمه» بدین معناست که حکمی در مکه تشریع شده و پس از مدتی در مدینه آیات مربوط به آن حکم نازل شده است؛ مانند تشریع حکم نماز جمعه در مکه و نزول آیات مربوط به این حکم در سوره جمعه و در مدینه. اولین بار بغوی اصطلاح «ما تأخّر حکمه عن نزوله» را بیان کرد. اصطلاح «ما تأخّر نزوله عن حکمه» نیز توسط سیوطی ابداع شد. اعتباربخشی مطلق به سخنان صحابه پیامبر و تابعان، بی توجهی به قاعده جری و تطبیق و اعتقاد به سبب نزول خاص و تفسیر نادرست برخی از آیات قرآن کریم، از دلایل اصلی پیدایش این دو پدیده است. در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی ضمن تشریح علل پیدایش این دو پدیده، به تفسیر آیات مدعای این دو پدیده پرداخته شده و بیش از پیش نادرستی این دو پدیده آشکار گشته است.
۹.

منطق فهم کلام الهی از دیدگاه قاضی عبد الجبار معتزلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۱

کلید واژه ها: قاضی عبد الجبار معتزلی منطق فهم کلام الهی وجودشناسی کلام الهی معرفت شناسی کلام الهی حکمت الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۱۰۶
این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، درپی بررسی منطق فهم کلام الهی از دیدگاه قاضی عبد الجبار معتزلی است. قاضی راهیابی به دلالت صحیح کلام الهی را در گرو دخالت ضابطه مند «راه های معرفت» و نیز «وصف حکمت الهی» در فهم کلام الهی می داند. از دیدگاه وی دستیابی به ضابطه مندی عوامل مذکور نیز به نوبه خود نیازمند تکیه به پاره ای پیش فرض های هستی شناختی همچون اصل واقعیت و اصل علیت است که نقشی اساسی در روشن نمودن ماهیت معرفت و نیز راه های دستیابی به آن ایفا می نمایند. وی با مشخص نمودن وجه صحیح دلالت راه های دستیابی به معرفت، وصف حکیم را به معنای «کسی که از انجام قبیح مبرا است» در مورد خداوند ثابت نموده و بروندادهای آن را در فهم کلام الهی مشخص می نماید. در منطق وی، خلاصه شدن نقش راه نقلی به تایید داده های عقلی، برخلاف مدعای وی در ایجاد وحدت رویه، زمینه را برای ایجاد اختلاف دیدگاه ها در فهم کلام الهی فراهم می آورد.
۱۰.

تبیین اهم مؤلّفه ها و لوازم معناداری زندگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های هستی شناختی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۹ 53-78

کلید واژه ها: قرآن معنای زندگی لوازم معناداری معنای معنا حیات معنادار هدف خلقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۲۲۶
این پژوهش به دنبال تبیین مفهوم معنای زندگی و تبیین مؤلّفههای حیات معنادار و نیز لوازم معناداری بر اساس قرآن کریم است. بدین منظور، ضمن بررسی نظرات متفاوت پیرامون این موضوع، به روش توصیفی- تحلیلی به تبیین مسأله از منظر قرآن با استفاده از تحلیل آیات پرداختهشدهاست. بر اساس بررسیهای انجامشده، هر چند در قرآن به هر سه مفهوم از معانی حیات یعنی معنا به مثابه ارزش زندگی، معنا به مثابه هدف زندگی و معنا به معنی کارکرد و نقش انسان در عالم خلقت، اشاره شدهاست، آنچه مشهود است این است که قرآن تنها معنا به مثابه هدف زندگی را به عنوان معنای زندگی حقیقی در نظر گرفته و بر همین اساس قرب و لقاء الهی را به عنوان معنا و هدف حیات انسانی معرفی کردهاست. سؤال اصلی پژوهش بر این مبنا استوار است که مهمترین مؤلفههای مؤثر بر حیات معنادار و لوازم آن از دیدگاه قرآن کریم چیست. شناخت، نگرش توحیدی، ایمان، عبودیت و لوازم آن، آرامش و رضایت، مؤلّفههای معناداری حیات است که طیّ فرآیند تحقیق، بدان دستیافتهایم.
۱۱.

ماهیت و گونه شناسی اصل تفکیک در جنگ و جهاد براساس متون اسلامی و قوانین بین الملل(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و چهارم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۹۴ 55 - 76

کلید واژه ها: جهاد اصل تفکیک نظامیان غیرنظامیان حقوق بشردوستانه بین المللی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۲۱۶
هدف پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی گونه شناسی اصل تفکیک در آیات و روایات اسلامی و عهدنامه های بین المللی است. با استفاده از روش تحلیل محتوا نشان داده شد که اصل تفکیک به معنای جدا نمودن مصادیق نظامی از غیرنظامی، از مهم ترین اصول آموزه های اسلامی و حقوق بین الملل بوده و مفاد این اصل قرن ها قبل، در آیات قرآن و روایات مورد توجه جدی بوده است؛ درحالی که سازمان های بین المللی بشردوستانه در دوره معاصر، به صورت قراردادهای بین المللی آن را به جامعه جهانی عرضه داشته اند. گونه های اصل تفکیک، شامل تفکیک بین افراد، امکنه، ازمنه، اسلحه و روش های به کارگیری در جنگ است و آیات جهاد در قرآن کریم، بزرگ ترین مستند مکتب اسلام بر تفکیک افراد نظامی از غیرنظامی، مکان ها و زمان های جنگ و نیز روش ها و سلاح های جنگی است. آیات متضمن منع فساد و هلاکت حرث و نسل، قاعده وزر، عدالت ورزی و نفی اثم، بر ممنوعیت سلاح های کشتار جمعی و به تعبیری بر اصل تفکیک سلاح های مجاز و غیرمجاز دلالت دارد. گرچه زمان های ممنوعیت جنگ و مخاصمه، در جامعه بین المللی کم رنگ بوده، ولی در قرآن کریم و براساس اصل تفکیک، به روشنی به آن پرداخته شده است.
۱۲.

کارکرد سنت استبدال و استخلاف و نقش آن در موعودباوری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۶ 121 - 146

کلید واژه ها: قرآن استبدال استخلاف هدف خلقت مهدویت موعودباوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۳۰۲
سنت استبدال و استخلاف، از مهمترین سنت های الهی در راستای موعودباوری و مهدویت است. براساس این دو سنت در طول تاریخ افراد و اقوام جایگزین افراد و اقوام دیگر شده تا برجستگانی که از هر نظر بی نظیر هستند، به منصه ظهور برسند. این تبدیل در راستای هدف خلقت و تجلی عبادت عاشقانه توسط آن برجستگان صورت می گیرد. ارتداد، کوتاهی نسبت به احکام الهی و جهاد از مهم ترین عوامل استبدال و استخلاف است. محبوب خداوند، محب خداوند، فروتنی، مجاهدت در راه خداوند و عدم هراس از سرزنش سرزنش کنندگان از مهم ترین ویژگی های قوم جایگزین است. این دو سنت در راستای هدف خلقت است و هدف خلقت انتخاب افراد برگزیده است که با ظهور قائم آل محمد4 به اکمال می رسد.
۱۳.

واکاوی کیفیت نزول سوره علق به صورت پیوسته یا گسسته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 297 - 323

کلید واژه ها: سوره علق نزول قرآن کریم نزول پیوسته سوره ها بعثت سور مکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۴۵۹
برخی بر این عقیده اند که 5 آیه ابتدایی سوره علق با فاصله زمانی نسبت به دیگر آیات این سوره نازل شده است و بین آیات ابتدایی و انتهایی سوره علق با سوره های مدثر، ضحی و قلم نازل گشته. در این پژوهش به بیان بسامد این اقوال مشهور در منابع اسلامی پرداخته و عدم صحّت اقوال فوق را آشکار نموده ایم. ضرورت بحث اثبات پیوستگی آیات یک سوره و اثبات ارتباط لفظی و معنایی آن ها و در نهایت تفسیر منسجم از یک سوره و  متن است. پذیرش وقفه بین آیات ابتدایی و انتهایی سوره علق با آیات قرآن کریم و روایات ترتیب نزول در تضاد است. در این تحقیق اثبات شده است که آیات سوره علق پیوسته و با همدیگر نازل شده است.
۱۴.

پژوهشی در معنای حق مالی عبارت «وَ آتُوا حَقَّهُ یَوْمَ حَصادهِ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 61 - 76

کلید واژه ها: زکات واجب صدقه آیه 141 سوره انعام مستثنیات ناسخ و منسوخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۸ تعداد دانلود : ۳۲۹
در مفهوم و تفسیر عبارت «و اتوا حقه یوم حصاده» در آیه 141 سوره انعام بین مفسران اختلاف است؛ برخی آن را به زکات واجب و شرعی و برخی به صدقه و انفاق تفسیر کرده اند؛ برخی نیز این آیه را منسوخ به آیه زکات (توبه/103، نازل شده در مدینه) می دانند، برخی دیگر آن را بر زکات واجب و شرعی تفسیر نموده و از آنجایی که سوره انعام مکی است و زکات در مدینه تشریع شده است، این آیه را در ردیف آیات مستثنیات قرار داده اند تا به زعم خویش تناقض را برطرف نمایند، در این پژوهش این نتیجه بیان شده است که عبارت «وَ آتُوا حَقَّهُ یَومَ حَصادهِ» به معنای زکات شرعی و واجب نیست، بلکه به معنای صدقه و انفاق است که در هنگام جمع آوری محصول باید به فقیر و مسکین داده شود، این مدعا با آیات قرآن کریم، سیاق، روایات، فضای نزول آیه و اختلاف معنای زکات در بین کتب تفسیری متقدم و متأخر تقویت شده است، منسوخ و مستثنی نمودن این آیه نیز هیچ پشتوانه روایتی و قرآنی نداشته و صحیح نیست.
۱۵.

کاوشی در پدیدآورنده کتاب الاختصاص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۰ 7-28

کلید واژه ها: الاختصاص شیخ مفید العیون و المحاسن احمد بن حسین مؤمن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۰ تعداد دانلود : ۵۲۰
مؤلف کتا ب الاختصاص شناخته شده نیست؛ برخی او را احمد بن حسین مؤمن و برخی شیخ مفید می دانند. کنار این نظریه ها، نظریه دیگری هم هست و آن اینکه الاختصاص تلخیص شده کتاب العیون و المحاسن شیخ مفید است. بر پایه این تحقیق، این کتاب از تألیف های احمد بن حسین المؤمن، شیخ مفید و یا تلخیصی از کتاب العیون و المحاسن وی نیست. گرچه بعضی از مشایخ شیخ مفید در سند روایات این کتاب ذکر شده، الاختصاص کشکولی را ماند که احادیث مختلف و متفاوت و گاه متناقض با رأی و نظر شیخ مفید را از کتاب های الاختصاص ابو علی احمد بن حسین بن احمد بن عمران، فضائل امیرالمؤمنین ابن دأب، صفه الجنه والنار و قبض روح المؤمن و الکافر سعید بن جناح و محنه امیرالمؤمنین به دست گردآورنده ای غیرمتخصص در امر حدیث جمع شده است.
۱۶.

کاوشی در پدیده تکرار و تعدّد نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷

کلید واژه ها: قرآن مکی مدنی تکرار نزول تعدد نزول اسباب نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۳۷۸
در لابه لای کتب علوم قرآنی و تفسیر، پدیده ای به نام تکرار و تعدّد نزول با عباراتی نظیر «ما تکرّر نزوله»، «نزلت مرّتین»، «نزلت مرّة بعد أخری» خودنمایی می کند که از هیچ پشتوانه روایی برخوردار نیست. در آثار متقدّمان نیز اثری از آن یافت نمی شود. نخستین بار مقاتل بن سلیمان در حاشیه تفسیرش در ذیل سوره حمد و آیه 87 سوره حجر با لفظ «قیل» از آن یاد نموده است. سپس بغوی، ابن کثیر، سیوطی، زرقانی و بسیاری از علمای معاصر اهل سنت در آثارشان در ذیل آیات 113 توبه، 126 نحل، 85 اسراء و... به جهت جمع بین روایت های سبب نزول متناقض، آن را پرورانیده و فایده هایی به نقل از زرکشی برای آن بیان کرده اند. نخستین بار زرکشی در قرن هشتم هجری با اجتهاد خویش فوایدی برای تکرار و تعدّد نزول بیان کرد. تعظیم و تشریف آیه و سوره مورد ادعا و یادآوری به پیامبر در اثر نسیان آن آیه و یا سوره، مهم ترین فواید تکرار و تعدد نزول بیان شده است، طبرسی و علامه طباطبایی نیز بدون پذیرش قطعی آن، با ذکر لفظ «قیل» و بدون هیچ شرحی، جهت تفسیر عبارت «سبعًا من المثانی» و تطبیق سوره حمد با آن از این پدیده یاد کرده اند. مبانی پیدایش این پدیده که عدم اعتقاد به عصمت پیامبر ، پذیرش عدالت صحابه، جمع و سازش بین اسباب نزول های متناقض و توجیه قرائت های سبعه می باشد، با مبانی تفسیری و اعتقادی شیعه در تضاد است. در این نوشتار ضمن بیان پدیده تکرار و تعدد نزول و نظر موافقان و مخالفان، به نقد فواید تکرار نزول و استخراج مبانی یادشده از لابه لای آیات و سوره های مدعای تکرار نزول پرداخته شده است.
۱۷.

علل پیدایش آیات مستثنیات سورة أنعام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال یادهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 191-214

کلید واژه ها: سورة أنعام آیات مستثنیات اسباب نزول مکی و مدنی ارتباط آیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۳۹۹
به وجود آیات مدنی در سوره های مکّی و آیات مکّی در سوره های مدنی آیات مستثنیات گفنه می شود . ده آیه از آیات سورة أنعام در ردیف آیات مستثنیات قرار گرفته است اما بر اساس روایات ترتیب نزول می دانیم که سورة أنعام مکّی است و روایتی مبنی بر نزول پیوستة آیات وجود ندارد. در این تحقیق آیات مستثنیات سورة أنعام بررسی و ریشه یابی شده و به این نتیجه رسیده است که از اسباب نزول های جعلی و خلط میان ملاک های مکی و مدنی و معنای لغوی و اصطلاحی برخی فقرات آیات و نیز بعضاً بر اساس ذوق و سلیقه شخصی، مسئله آیات مستثنیات این سوره زاده شده است. در ادامه با استفاده از ارتباط ظاهری و محتوایی بین آیات و نقد روایات اسباب نزول و بررسی مفهوم حقیقی فقرات آیات این نتیجه به دست آمده است که سورة أنعام یکپارچه در مکّه نازل شده و آیات مستثنیات در این سوره جایگاهی نداشته و در طول تاریخ تفسیر با اجتهاد نادرست مفسّران به وجود آمده اند .
۱۸.

عوامل پیدایش آیات مستثنیات(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۱)

کلید واژه ها: مکی اسباب نزول مدنی آیات مستثنیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۰ تعداد دانلود : ۸۴۲
در لابه لای کتاب های علوم قرآنی و تفسیر، پدیده ای به نام «آیات مستثنیات» خودنمایی می کند. وجود آیه یا آیات مدنی در سوره ای مکّی و آیه یا آیات مکّی در سوره ای مدنی، آیات مستثنیات گفته می شود. این پدیده از هیچ پشتوانة نقلی برخوردار نیست و نخستین بار به صورت محدود در قرن دوم در تفسیر «مقاتل بن سلیمان» خودنمایی کرد. سپس در طول تاریخ تفسیر بر تعداد آنها افزوده شد. سبب نزول جعلی، خلط میان معنای لغوی و اصطلاحی برخی کلمات، تفسیر نادرست برخی از فرازهای آیات و خلط میان معیارهای شناخت مکّی و مدنی بودن آیات، مهم ترین علّت های پیدایش آیات مستثنیات است. این پژوهش به بیان علت های پیدایش آیات مستثنیات می پردازد.
۱۹.

نقد و بررسی روش آماری در تاریخ گذاری قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۴

کلید واژه ها: روش آماری بازرگان تاریخ گذاری ترتیب نزول قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن
تعداد بازدید : ۱۲۷۸ تعداد دانلود : ۵۷۱
یکی از اموری که به شناخت درست و دقیق قرآن و ترجیح آرای برتر و مردود ساختن اقوال دیگر کمک می کند، تاریخ گذاری سوره ها و آیه های قرآن کریم است. در تعیین تاریخ نزول سوره ها و آیه های قرآن کریم دو مبنای نقلی و اجتهادی وجود دارد. مبانی نقلی شامل روایات ترتیب نزول، اسباب نزول و مکی و مدنی و مبانی اجتهادی شامل وجود ضوابط و ویژگی های سور مکی و مدنی و توجه به سبک و اسلوب و مضمون سوره هاست. در این میان، بازرگان بدون توجه به مبانی فوق و با روش آماری، تاریخ نزول سوره های قرآن کریم را مشخص نموده است. در این گفتار ضمن معرفی روش بازرگان، به بیان اشکال های کلی و موردی (مصداقی) این روش پرداخته می شود و با مقایسه ترتیب نزول سوره های ارائه شده توسط وی با ترتیب های روایی، اثبات می گردد که این روش به تنهایی نمی تواند روشی جامع در تاریخ گذاری سوره های قرآن کریم باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان