اکبر مومنی راد

با توجه به اینکه در عمده روش های کیفی از تحلیل محتوای کیفی استفاده می شود، با این حال هنوز توضیحی روشن از این روش وجود ندارد. در این مقاله روش تحلیل محتوای کیفی در بستر روش های پژوهش کیفی مورد بررسی قرار می گیرد. این روش در برابر تحلیل محتوای کمی قرار می گیرد و بیشتر از شمارش کلمات و اصطلاحات آشکار متن، با الگوها و مضامین نهان متون سر و کار دارد. به طور کلی تحلیل محتوای کیفی با واکاوی مفاهیم، اصطلاحات، و ارتباطات بین این مفاهیم سعی در استنباط و آشکار کردن الگوهای نهان در مصاحبه ها، مشاهدات و اسناد مکتوب دارد. ابتدا تعریفی از محتوا و تحلیل محتوا ارائه شده و سپس کاربردها، مراحل، رویکردها، نمونه گیری، واحد تحلیل و در انتها نحوه بررسی اعتبار نتایج (باورپذیری، وابستگی، انتقال پذیری، تائید پذیری) به دست آمده از این روش آمده است. همچنین به این سؤال جواب داده خواهد شد که تحلیل محتوا روش یا تکنیک است. به طور کلی می توان تحلیل محتوا را به دو شیوه اصلی استقرایی و قیاسی در سه گام آمادگی، سازماندهی و گزارش انجام داد.

مقدمه: رشد روزافزون نظام آموزش الکترونیکی و تقاضاهای زیادی که برای آن وجود دارد، باعث شده است که نگرانی ها و چالش هایی در زمینه سودمندی این نوع آموزش در مقایسه با نظام آموزش سنتی به وجود آید. به عبارت بهتر، در زمینه کیفیت این نوع آموزش در جایگاه خود و همچنین در مقایسه با آموزش حضوری سئوالات زیادی وجود دارد که فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی بسیاری را می طلبد. در این مقاله به بررسی ضرورت کیفیت و چیستی آن در آموزش الکترونیکی، ماهیت استانداردهای این زمینه و اهمیت این استانداردها، فرآیند توسعه استاندارد، اجزای مهم استانداردهای یادگیری الکترونیکی و در انتها معرفی اجمالی چند استاندارد در این زمینه خواهیم پرداخت. نتیجه گیری: به نظر می رسد که بهترین و موثرترین شیوه برای تضمین کیفیت این نوع آموزش پیروی و استفاده از استانداردهایی است که در قالب خصوصیات تجویزی و توصیفی تدوین شده و برای به کارگیری در این نوع آموزش در دسترس است.

اهداف: در یادگیری الکترونیکی، افراد با تفاوت های فردی وارد محیط آموزشی می شوند، بنابراین در سنجش بازده های یادگیری نیز تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. این پژوهش با هدف بررسی میزان تاثیر تیپ های شخصیتی درون گرایی و برون گرایی بر میزان مشارکت یادگیرندگان در سیستم مدیریت یادگیری مودل انجام شد. روش ها: این پژوهش به شیوه علی- مقایسه ای در سال 1392روی 86 نفر از دانشجویان ترم دوم حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی ارشد انجام شد. این افراد براساس جدول کرجسی و مورگان و به شیوه طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. این دانشجویان برای درس آشنایی با کامپیوتر در کنار جلسات حضوری خود، برخی تمرین ها را در فضای مجازی انجام دادند. برای پژوهش از دو ابزار پرسش نامه تیپ های شخصیتی آیزنک (درون گرایی، برون گرایی) و رابریک ها بهره گرفته شد. تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS 19 و با استفاده از آزمون های T مستقل و تحلیل واریانس دوراهه انجام گرفت. یافته ها: بین میانگین نمرات دختران و پسران از نظر تیپ های شخصیتی درون گرا و برون گرا و همچنین از نظر میزان مشارکت، تفاوت معنی داری مشاهده نشد. اما میانگین نمرات مشارکت دانشجویان در دو تیپ شخصیتی برون گرا و درون گرا با یکدیگر تفاوت آماری معنی داری داشت. تاثیر تعامل دو متغیر تیپ شخصیتی و جنسیت نیز بر میزان مشارکت دانشجویان معنی دار نبود (0/05). نتیجه گیری: در فضای یادگیری الکترونیکی، افراد درون گرا از میزان مشارکت بیشتری نسبت به افراد برون گرا برخوردار هستند. به عبارتی در یادگیری الکترونیکی، افراد درون گرا میزان مشارکت بیشتری در فعالیت ها و تعاملات دارند.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل هزینه- سودمندی پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه تهران و تأثیر استفاده از پایگاه ها در تولیدات علمی است. پژوهش حاضر، از نوع مطالعات توصیفی است که با روش پیمایشی انجام شده است. از میان پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه تهران، پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت، پروکوئست، اشپرینگر، امرالد، آکسفورد و ابسکو به عنوان جامعه آماری این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. هم چنین، از میان اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی این دانشگاه، 150 دانشجو و 70 عضو هیأت علمی به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب و بررسی شدند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفت. یافته ها نشان داد که از میان پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی، پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت بیشترین میزان استفاده از مقالات تمام متن الکترونیکی را به خود اختصاص داده است. نتایج به دست آمده در رابطه با هزینه- سودمندی پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی در دانشگاه تهران در سال 2014 نشان داد که بیشترین هزینه - سودمندی، به پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت تعلق دارد. در مورد وجود رابطه بین میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی دانشگاه تهران و میزان رشد علمی کاربران مشخص شد که رابطه مثبت معناداری بین میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی دانشگاه تهران و میزان رشد علمی (تعداد مقالات) اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی وجود دارد. محققان، انجام چنین پژوهشی برای هر سازمانی لازم می دانند، چرا که از این طریق می توان نشریات سودمند از نظر هزینه را شناسایی و کتابخانه ها را در انتخاب نشریات با صرف هزینه کمتر و استفاده بیشتر یاری داد.

اهداف: طراحی آموزشی از بخش های مهم تولید و راه اندازی آموزش الکترونیکی است. هدف این پژوهش، طراحی و تولید محتوای الکترونیکی درس ""آمار مهندسی"" براساس الگوی طراحی آموزشی گانیه و تعیین میزان اثربخشی آن بر یادگیری دانشجویان بود. مواد و روش ها: در این پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون دارای گروه کنترل، از میان دانشجویان دروس الکترونیکی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی در نیمسال اول سال تحصیلی 91-1390، 48 دانشجوی درس آمار مهندسی به روش در دسترس انتخاب شده و به دو گروه مساوی آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت یک نیم سال تحصیلی در معرض درس طراحی شده براساس الگوی طراحی آموزشی گانیه قرار گرفتند. هر دو گروه در مراحل پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از پرسش نامه هایی محقق ساخته مورد سنجش قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس و با کمک نرم افزار SPSS 19 تحلیل شدند. یافته ها: در پیش آزمون، میانگین نمرات در گروه آزمایش 93/0±76/11 و در گروه کنترل 02/1±52/10 بود. در پس آزمون نمرات گروه آزمایش با میانگین 32/1±41/16 به طور معنی داری بیشتر از نمرات گروه کنترل با میانگین 09/1±15/11 بود. درس طراحی شده براساس الگوی طراحی آموزشی گانیه، تاثیر معنی داری بر یادگیری داشت (82/18=F؛ 05/0p<). نتیجه گیری: استفاده از الگوی طراحی آموزشی گانیه برای طراحی محتوای دوره های آموزش الکترونیکی باعث افزایش یادگیری یادگیرندگان می شود.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر محتوای الکترونیکی تولید شده توسط دانش آموزان بر انگیزش و بازده های یادگیری سطح بالا در دوره اول متوسطه، در درس علوم انجام گرفت. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه هفتم که در سال تحصیلی 96-1395 مشغول به تحصیل بودند. روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی ساده، حجم نمونه به تعداد 58 نفر (29 نفر در گروه آزمایش و 29 نفر در گروه کنترل) بود. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر و آزمون محقق ساخته بازده های یادگیری سطح بالا استفاده شد. گروه آزمایش با استفاده از نرم افزار پاورپوینت، محتوای درسی را به صورت دیجیتال تولید کردند. گروه کنترل به شیوه متداول و سخنرانی آموزش دیدند. در تجزیه وتحلیل پژوهش، از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار، جدول و نمودار) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس، آزمون لون و کولموگروف اسمیرنوف) استفاده شد. نتایج نشان داد در فرضیه اصلی اول یعنی تأثیر محتوای الکترونیکی تولیدشده توسط دانش آموزان بر انگیزش آن ها (p=0/40) تفاوت معنی داری بین گروه گواه و آزمایش در انگیزش (درونی و بیرونی) وجود ندارد. در فرضیه اصلی دوم یعنی تأثیر محتوای الکترونیکی تولید شده توسط دانش آموزان بر بازده های یادگیری سطح بالای آن ها (p<0/05) تفاوت معنی داری بین بازده های یادگیری سطح بالا در دو گروه آزمایش و گواه نشان داد. به طورکلی می توان نتیجه گرفت که درگیر کردن یادگیرندگان در تولید محتوای الکترونیکی باعث افزایش بازده های یادگیری سطح بالای آن ها می شود.

این پژوهش با هدف شناسایی ابعاد زندگی اجتماعی شهروندان و تأثیرپذیری آنها از فضای مجازی در استان همدان انجام شد. روش پژوهش حاضر آمیخته از نوع طرح اکتشافی متوالی می باشد. مشارکت کنندگان بخش کیفی شامل صاحبنظران استان همدان در حوزه ی مسائل اجتماعی بود که از بین آنها 10 نفر و همچنین متون نظری مربوط به پژوهش که از بین آنها 7کتاب، 131مقاله، و 10پایان نامه به صورت هدفمند انتخاب شدند. جامعه مورد مطالعه در بخش کمی نیز شهروندان استان همدان است که از این جامعه، 400 نفر به شیوه تصادفی طبقه-ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته و مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شد. روایی پرسشنامه با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ و روایی سازه آن از طریق تحلیل عاملی تأییدی بدست آمد. نتایج در بخش کیفی 6 مقوله شامل امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی های شهروندی؛ تقابل سنت و مدرنیته، اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ و مسئولیت پذیری اجتماعی را حاصل گردید. در بخش کمی نیز نتایج نشان داد بیشترین استفاده از فضای مجازی از نظر کمیت به منظور تفریح و سرگرمی و کمترین آن فعالیت های تجاری و اقتصادی است. از نظر نوع استفاده نیز ابتدا ارتباط و به ترتیب بعد از آن سرگرمی، یادگیری و فعالیت های تجاری و اقتصادی است. همچنین تأثیر فضای مجازی بر سه مقوله از مسائل اجتماعی شامل امنیت و سلامت اجتماعی؛ آگاهی های شهروندی؛ و تقابل سنت و مدرنیته، منفی؛ اما بر سه مقوله ی دیگر شامل اخلاق اجتماعی؛ مشارکت اجتماعی؛ و مسئولیت پذیری اجتماعی مثبت بود.

هدف پژوهش حاضر نقد و بررسی کتاب مبانی نظری تکنولوژی آموزشی، تألیف دکتر هاشم فردانش می باشد. بدین جهت دو بعد شکلی و محتوایی کتاب به شیوه ی تحلیلی – اسنادی مورد واکاوی قرار گرفته است. رعایت قواعد نگارشی و املایی، روان بودن متن، واژه نامه انگلیسی – فارسی و نمایه موضوعی را می توان از امتیازات ظاهری اثر مذکور دانست. با این حال ارائه پیشگفتار، بیان هدف اصلی اثر، مقدمه و اهداف هر فصل، جمع بندی، پرسش هایی برای ارزیابی مخاطب و طراحی مناسب تر جلد می تواند از نظر ظاهری به مطلوبیت بیشتر آن کمک کند. در بعد محتوایی، این اثر دارای امتیازاتی همچون نظم منطقی و انسجام درونی، توجه به مبانی این حوزه، واژه گزینی های مناسب و اهتمام به منابع معتبر می باشد. به روز رسانی تعریف تکنولوژی آموزشی، ارائه محتوایی در رابطه با مفاهیم سیستم ها، یادگیری و عملکرد؛ یکدست کردن سبک استناددهی، ارائه روشن تر برخی شکل ها و رج بندی مناسب عناوین می تواند باعث غنای محتوایی بیشتر این اثر شود. در مجموع این اثر برای آشنایی اولیه با بنیان های نظری تکنولوژی آموزشی اثر ارزشمندی است و تا حدی نسبی می تواند خوانندگان را با چهارچوب های کلی و اولیه این حوزه آشنا کند.

هدف از این پژوهش انجام فراتحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینه تاثیر یادگیری معکوس بر درگیرسازی و انگیزه تحصیلی یادگیرندگان بود. از بین پژوهش های انجام شده، 16 مطالعه وارد تحلیل شدند. مطالعاتی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند، از طریق سایت مرکز اسناد و مدارک علمی ایران (مرکز پایان نامه های ایران)، و همچنین از طریق سایت های اینترنتی جهاد دانشگاهی، مگ ایران، ابسکو، ساینس دایرکت، سیج، جی استور، امرالد، اسپرینگر و وایلی-بلک ول گردآوری شدند. پس از بررسی ملاک های ورود و خروج مطالعات، داده ها با استفاده از نرم افزار Meta-analysis مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد یادگیری معکوس بر انگیزه تحصیلی یادگیرندگان تأثیر معناداری دارد (اندازه اثر 157/0). همچنین یادگیری معکوس بر درگیرسازی یادگیرندگان تأثیر معناداری دارد (اندازه اثر 123/0). به طور کلی می توان گفت یادگیری معکوس منجر به افزایش درگیرسازی و انگیزه تحصیلی یادگیرندگان می شود. به طور کلی می توان گفت یادگیری معکوس منجر به افزایش درگیرسازی و انگیزه تحصیلی یادگیرندگان می شود. به طور کلی می توان گفت یادگیری معکوس منجر به افزایش درگیرسازی و انگیزه تحصیلی یادگیرندگان می شود.

هدف این پژوهش تدوین معادله ممیز (تشخیصی) طلاق بر اساس ویژگی های شخصیتی زوجین بود. جامعه پژوهش را زوجین متقاضی طلاق و زوجین عادی استان همدان در سال 1396 تشکیل دادند. از دو گروه در مجموع 398 زوج ( 796 نفر) به عنوان نمونه به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه 60 سوالی هگزاکو (2004) استفاده شد. به منظور تدوین مدل ممیز (تشخیصی) برای گروهها از تحلیل ممیز استفاده گردید. بر اساس یافته های پژوهش از مجموع دوازده ویژگی شخصیتی (شش ویژگی در مردان و شش ویژگی در زنان) ویژگی های هیجان خواهی زن، برونگرایی زن، سازگاری زن، سازگاری مرد، وجدانی بودن مرد و گشودگی به تجربه زن توانایی لازم برای ایجاد تمایز میان دو گروه طلاق و عادی را دارا هستند. بر اساس نتایج به دست آمده، متغیرهای هیجان خواهی زن، برونگرایی زن، سازگاری زن، سازگاری مرد در معادله تشخیصی نهایی وارد. .همچنین ضریب همبستگی کانونی میان ویژگی های شخصیتی زوجین و طلاق 414/0 بدست آمد.

مقدمه: افزایش توسعه سیاسی در جامعه در گرو پیچیدگی، استقلال، انعطاف پذیری و یگانگی خواهد بود؛ در غیر اینصورت سیستم با بی ثباتی، هرج و مرج، اقتدارگرایی و زوال سیاسی مواجه خواهد شد. این پژوهش با هدف تحلیل محتوای کیفی ابعاد توسعه سیاسی در برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. روش شناسی: روش شناسی این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی از نوع قیاسی است. جامعه آماری، برنامه های پنجگانه توسعه ج.ا.ا است. نمونه مورد بررسی برنامه ششم توسعه(24 ماده و 128 تبصره، بندها و اجزای قانون برنامه)، حجم نمونه از طریق اشباع نظری مشخص شده و روش نمونه گیری در پژوهش حاضر از نوع هدفمند هست، واحد تحلیل در پژوهش حاضر جمله (یا همان مواد و تبصره های متن برنامه ششم توسعه ج.ا.ا). یافته ها: در برنامه ششم توسعه از میان ده مولفه توسعه سیاسی، موئلفه های نهادمندی و پیچیدگی ساختار اجتماعی، مسئولیت پذیری و پاسخگویی دولت، قانون مداری، عقلانیت و خردورزی، توسعه اقتصادی و تقویت بورژوازی ملی، ظرفیت دولت، آزادی سیاسی، مشارکت سیاسی، رقابت سیاسی و امنیت روانی و سیاسی مورد توجه بوده و به سه مولفه آزادی سیاسی، مشارکت سیاسی و رقابت سیاسی پرداخته نشده است. نتیجه گیری: با توجه به شرایط سیاسی کشور ایران و عدم پرداختن به مولفه های مشارکت، رقابت و آزادی سیاسی، ضرورت پرداختن به مولفه های فوق و مولفه های دیگری که در این مقاله به آنها پرداخته نشده، بیشتر احساس می شود. با توجه به شرایط سیاسی کشور ایران و عدم پرداختن به مولفه های مشارکت، رقابت و آزادی سیاسی، ضرورت پرداختن به مولفه های فوق و مولفه های دیگری که در این مقاله به آنها پرداخته نشده، بیشتر احساس می شود.

این پژوهش با هدف توسعه روش آموزش وارونه در جهت بهبود یادگیری عمیق دانشجویان انجام گرفت. روش پژوهش حاضر، آمیخته از نوع جایگذاری و جامعه پژوهش شامل دانشجویان دانشکده ادبیات و علوم انسانی به تعداد 2340 نفر و نیز 15 نفر از استادان حوزه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا بود. از این جامعه در بخش کمی 36 دانشجو با روش نمونه گیری تصادفی و در بخش کیفی 20 دانشجو و 5 استاد به صورت هدفمند انتخاب شدند. در بخش کیفی، برای گرد آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند و در بخش کمی از آزمون محقق ساخته استفاده شد. روایی آزمون با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب کاپای کوهن 89% به دست آمد. پس از تحلیل داده ها در بخش کیفی، برای مدل آموزش وارونه توسعه داده شده، 7 مؤلفه اصلی شامل انعطاف پذیری محیط، فرهنگ یادگیری، محتوا و فعالیت های آموزشی، معلم در نقش مربیگری، مسئولیت و فعال بودن یادگیرنده، یادگیری در حد تسلط و مدیریت زمان استخراج شد. اعتبار درونی این مدل توسط متخصصان و اعتبار بیرونی با استفاده از روش پژوهش تکوینی ارزیابی شد که درنهایت، یافته ها بیانگر تأثیر مدل به دست آمده روی یادگیری عمیق دانشجویان بود.