حسین زنگنه

پژوهش حاضر با هدف میزان اثربخشی رویکرد یادگیری وارونه مشارکتی، یادگیری وارونه فردی، یادگیری وارونه ارزشیابی از یادگیری و یادگیری وارونه یادگیری از ارزشیابی بر بازده های سطح بالای شناختی دانش آموزان در درس علوم تجربی پایه هفتم انجام شد. این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه هفتم شهر همدان بود که از بین آن ها پنج کلاس (شامل 135 نفر) به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و  به صورت تصادفی به چهار گروه آزمایش و یک گروه کنترل تخصیص یافتند. ابزار گردآوری داده ها آزمون پیشرفت تحصیلی معلم ساخته بود که روایی محتوایی آن ازنظر سه معلم باتجربه احراز و پایایی آن نیز به روش کودر ریچاردسون 20 تایید گردید. داده ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس با کمک نرم افزار SPSS تحلیل گردید. یافته ها نشان دادند میزان یادگیری گروه یادگیری از ارزشیابی در مقایسه با گروه های دیگر بالاتر است، اما در بین سایر گروه های دیگر (گروه یادگیری وارونه فردی، یادگیری وارونه مشارکتی، یادگیری وارونه ارزشیابی از یادگیری و گروه کنترل) در دستیابی به سطوح بالای شناختی در درس علوم پایه هفتم تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در نتیجه می توان گفت ادغام راهبرد یادگیری از ارزشیابی در روش یادگیری وارونه، اثربخشی این رویکرد را برای دستیابی به سطوح بالای یادگیری افزایش می دهد.

پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی وضعیت فعلی پژوهش ها در ارتباط با استفاده از رویکرد بوم شناسی در دوره ابتدایی برای یادگیری های رسمی انجام شد. روش پژوهش از نوع مرور نظامند به منظور تجزیه و تحلیل (1)رویکردهای روش شناختی و (2) رویکرد های بوم شناختی اتخاذ شده در پژوهش ها انجام شده بود. جستجو در مقالات انتشار یافته از سال 2013 تا 2022 در پایگاه های داده اسکوپوس، وب ساینس، وایلی و جی استور انجام گرفت. جستجوی نظام مند با توجه به کلمات کلیدی انتخابی به 203 پژوهش رسید که در مرحله بعد به 57 مورد کاهش یافت و در نهایت 10پژوهش منطبق با معیارها تعیین شد. در مرور نظامند: ابزار، شرکت کنندگان، زمان و مکان پژوهش ها، فضای اجرای پژوهش ها، موضوع و مفاهیم هدف مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها تصاویر متنوعی از روش ها و ابزارهای جمع آوری داده، موضوعات، فضا ها و ویژگی یادگیرندگان را نشان دادند. نگاه بوم شناختی به یادگیری، متناسب با نیازهای امروز یادگیرندگان دوره ابتدایی بوده و طراحی و توسعه آن می تواند در نهایت تاثیر مثبتی بر تسهیل یادگیری در بافت رسمی داشته باشد. بر اساس یافته های این پژوهش در نهایت می توان گفت در جهت رشد رویکرد بوم-شناختی در بافت رسمی دوره ابتدایی، باید به سوی تحلیل زیست بوم، اهداف موقعیتی، آزاد و پویا، تعاملات فعال بدن و ذهن و محیط واقعی و دیجیتال، شبکه سازی هدفمند، کنترل عوامل تعدیل کننده ی ارتباط، مسیرهای یادگیری متنوع و ارزشیابی های اصیل و فرایندی گام های جدی تری برداشت.

این پژوهش در راستای بررسی رضایت دانشجویان در رویکرد یادگیری وارونه از منظر انعطاف پداگوژیکی آن از لحاظ رسانه، روش تدریس آنلاین-آفلاین و ارزشیابی در آموزش الکترونیکی صورت گرفت. روش انجام پژوهش از نوع آمیخته با طرح همسوسازی داده های کمی و کیفی بود که در بخش کمی با روش پیمایشی و در بخش کیفی با مطالعه ی موردی انجام شد. جامعه ی آماری در پیمایش شامل 30 دانشجوی علوم تربیتی دانشگاه بوعلی سینا در سال تحصیلی 1399 بود که حجم نمونه برابر با جامعه و در مطالعه ی موردی شامل 15 مشارکت کننده بود که با این رویکرد آموزش دیده بودند. از راهبرد مصاحبه نیمه ساختارمند و پرسشنامه محقق ساخته برای جمع آوری داده ها استفاده گردید که روایی آن از نظر متخصصان و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (89/0) تایید شد. یافته های حاصل از پژوهش بیانگر رضایت دانشجویان از لحاظ انعطاف ادغام رسانه با محتوا، انعطاف رویکرد یادگیری وارونه در تدریس های آفلاین و آنلاین و همچنین شیوه ی ارزشیابی در آموزش الکترونیکی بود. بر مبنای نتایج حاصل از یافته های این پژوهش، می توان گفت رویکرد یادگیری وارونه به دلیل انعطاف پذیری آن از منظر ادغام رسانه با محتوا، روش تدریس، و ارزشیابی موجب رضایت یادگیرندگان از آموزش های از راه دور می شود و با تلفیق ابعاد مختلف پداگوژی در رویکرد یادگیری وارونه می توان رضایت دانشجویان از آموزش های راه دور را افزایش داد.

هدف پژوهش حاضر بررسی و نقد کتاب پروژه های چندرسانه ای بود. لذا روش تحلیلی - اسنادی مورد استفاده قرار گرفت. کتاب مورد مطالعه، تألیف کارن اس. ایورس و آن ای. بارون در سال 2010 با ترجمه ی خدیجه علی آبادی و اسماعیل اصلانی در سال 1395 بوده که از سوی انتشارات بوی کاغذ منتشر شده است. این مقاله با بکارگیری روش تحلیل اسناد و بازبینی و روشن سازی دامنه ی محاسن و کاستی های کتاب گردآمده است و آشکار می سازد که متن آن علی رغم همخوانی قابل قبول با متن اصلی، رسایی و روان بودن و برخورداری از واژگان تخصصی پسندیده، کاستی هایی دارد؛ از جمله عدم طراحی راهبرد یاددهی-یادگیری و تحلیل هوش های چندگانه طی فرآیند از ایده تا ارزشیابی، عدم ارائه راهکارهای عملیاتی و دقیق برای پیاده سازی راهبرد یادگیری مشارکتی (تشریک مساعی)، عدم توجه به جزئیات گام ها و فعالیت های هر یک از مدل پیشنهادی، عدم توجه تفکیک مفهومی فلوچارت با ساختار محتوا و عدم انتخاب برخی تیترهای مناسب با توجه به محتوا بودند. سودمندی کتاب حاضر به عنوان یک راهنمای تدریس برای راهبرد یادگیری مبتنی بر پروژه های چندرسانه ای مشارکتی به عنوان یک منبع آموزشی در دروس تولید محتوای الکترونیکی در دوره ی کارشناسی و حتی در درس درس افزارهای کارشناسی ارشد بالا است. ازاین رو پیشنهاد می شود نویسندگان با برطرف سازی برخی اشکال های صوری، ساختاری و محتوایی آن را بهبود دهند.

مقدمه: امروزه اهمیت کارآفرینی در سیستم اقتصادی منجر به توسعه آن در بخش های بنیادین یک کشور از جمله آموزش و پرورش شده است. از این رو از آنجا که آموزش کارآفرینی عامل مهمی در رشد و توسعه خصیصه های کارآفرینی در دانش آموزان به حساب می آید، هدف پژوهش حاضر مطالعه ی نگرش معلمان به روش های یاددهی- یادگیری آموزش کارآفرینی در دوره ابتدایی بود. روش ها: پژوهش حاضر به شیوه ی توصیفی و به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه ی آماری شامل کلیه مهارت آموزان آموزگار ابتدایی ماده ی 28 ورودی سال 1396 و در نهایت گروه نمونه شامل 44 نفر از مهارت آموزان آموزگاری ابتدایی داوطلب بودند. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. روایی محتوایی پرسشنامه به روش نظرخواهی از صاحبنظران و اعتماد یا پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ 94/. تأیید شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss v 24 و آزمون کالموگروف-اسمیرنوف جهت اطمینان از نرمال بودن توزیع داده ها و آزمون تی تک نمونه به منظور بررسی نگرش معلمان در ابعاد فنون تدریس، محتوا و ارزشیابی از منظر کارآفرینی در دوره ابتدایی تجزیه و تحلیل گردیدند. یافته ها: یافته های حاصل از پژوهش بیانگر این بودند که میانگین و انحراف استاندارد بعد فنون تدریس 0/65±4/11؛ بعد ارائه ی محتوا 18/69±4/0؛ و نهایتاً بعد ارزشیابی 0/67± 3/95بود که از میانگین آماری بزرگتر و این تفاوت در سطح 0/01 معنادار شد. زیرا (0/01< p )؛ بنابراین با 99% اطمینان می توان گفت که نگرش معلمان نسبت به کارآفرینی در دوره ابتدایی مثبت و معنی دار می باشد. نتیجه گیری: معلمان یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر آموزش کارآفرینی در دوره ابتدایی بوده و به دلیل ایفای نقش خاص خود طی تدریس، چنانچه از نگرش و بینش خوبی نسبت به کارآفرینی برخوردار باشند، می توانند با ادغام آن با راهبردها و روش های یاددهی-یادگیری در کلاس، در پرورش افرادی خلاق و دارای روحیه و نگرش کارآفرینی بسیار تسهیل گر باشند

هدف: مقاله حاضر به بررسی تأثیر روش تدریس مبتنی بر تکالیف مشارکتی در یادگیری و یادداری ریاضی دانش آموزان پرداخته است. روش: این پژوهش با روش شبه آزمایشی و با طرح پیش آزمون–پس آزمون انجام شد. جامعه آماری آن عبارت بود از دختران مقطع متوسطه پایه نهم شهر تهران با حجم نمونه 60 نفره در دو گروه گواه و آزمایش که به روش خوشه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. طرح پژوهش به مدت 8 جلسه در دو گروه آزمایش و گواه طراحی و اجرا شد. گروه گواه با روش متعارف مبحث حجم و مساحت ریاضیات را آموزش دیدند، که تکالیف به صورت فردی به دانش آموزان داده می شد، اما در گروه آزمایش، پس از آموزش، تکالیف مشارکتی به دانش آموزان در قالب گروه های 5 نفره به آنها ارایه شد. پیش از شروع دوره، یک پیش آزمون و در پایان آن نیز یک پس آزمون یکسان در هر دو گروه گواه و آزمایش اجرا گردید. همچنین پس از 2 هفته آزمون یادداری برای هر دو گروه اجرا شد. آزمون مذکور از نظر روایی صوری و محتوایی توسط دو تن از معلمان ریاضی مقطع متوسطه و استاد راهنما مورد تأیید قرار گرفته بود. همچنین پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 89/0محاسبه شد. در تحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار و واریانس) و آمار استنباطی از تحلیل کواریانس استفاده گردید. یافته ها: نتایج بررسی داده های پژوهش نشان داد که روش تدریس مبتنی بر تکالیف مشارکتی بر یادگیری و یادداری دانش آموزان در درس ریاضیات تأثیر مثبت دارد و استفاده از تکالیف مشارکتی در تدریس نسبت به آموزش متعارف، بر یادگیری و یادداری دانش آموزان در درس ریاضی مؤثرتر است.  

زمینه و اهداف:ا هدف کلی پژوهش حاضر، بررسی تأثیر شبیه سازی آموزشی سه بعدی مبتنی بر رایانه بر یادگیری– یادداری مفاهیم تفکر و فضا در درس هندسه دانش آموزان سال سوم متوسطه شهر تهران است. با توجه به نقشی که عینی کردن مفاهیم انتزاعی آموزشی بر میزان یادگیری دارد، نیاز به پژوهش در این زمینه از اهمیت برخورداراست.

محیط های یادگیری یادگیرنده محور در هر دو محیط یادگیری (حضوری و برخط) با محوریت یادگیرنده و اقتضائات محیط یادگیری طراحی می شوند.در این مقاله با نگاه تحلیلی سعی شده پارامترهایی که در طراحی محیط یادگیری (حضوری و برخط) بایستی براساس آموزه های نظریه یادگیری زایشی رعایت شود، توضیح داده شود. در راستای مدلسازی این نظریه یعنی کاربردی نمودن آن در کلاس درس در یک بافت سازنده گرایانه (توسعه ی نظریه)، سعی شده از روش تحقیق آمیخته از نوع اکتشافی متوالی با طرح تدوین مدل استفاده شود. سؤالات تحقیق کیفی عبارت بودند از: چارچوب نظریه ی یادگیری زایشی چیست؟ مولفه های این مدل کدام اند؟ همچنین روند طراحی آموزشی براساس این مدل چگونه است؟ در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی جهت دستیابی به چارچوب نظریه ی یادگیری زایشی با توسعه مبانی نظری و پژوهشی استفاده شده. سپس مولفه های مدل پیشنهادی و روند طراحی محیط یادگیری زایشی با تأکید بر چرخه تکرارشونده طراحی، اجرا و اصلاح پژوهش تکوینی مشخص گردیده. مدل نهایی جهت طراحی محیط یادگیری زایشی مشتمل بر 12گام؛ تحلیل و شناخت، تعیین بازده های یادگیری، درگیرسازی شناختی، فعال سازی دانش و تجارب پیشین، فعالیت های یادگیری، دسترسی به منابع، شرح و بسط یادگیری، تسهیل یادگیری، خلق معنا و ارزشیابی ارائه شده است.  نتایج نشان می دهد مدل طراحی آموزشی با این 12 گام، قادر است ضمن تفویض مسئولیت و کنترل یادگیری به شخص یادگیرنده او را هرچه بیشتر در ساخت دانش طی فرایند یادگیری ترغیب کند تا یادگیرندگانی خودانگیخته، خودتنظیم و مسئولیت پذیر متناسب با محیط های زندگی معاصر پرورش دهد.

هدف پژوهش حاضر ارائه چارچوبی کاربردی از ویژگی های محتوای آموزشی الکترونیکی بر اساس نظریه بارشناختی است. روش پژوهش حاضر بر اساس تحلیل محتوای کیفی با طرح قیاسی بوده است. به این صورت که ابتدا چند سؤال اساسی در رابطه با ویژگی های محتوای الکترونیکی مطرح شد که عبارت بودند از: ویژگی های محتوای الکترونیکی از منظر بارشناختی درونی، بارشناختی بیرونی و بارشناختی مطلوب چیست؟ سپس با استفاده از مبانی نظری بارشناختی، مقوله های اصلی و فرعی سؤالات بالا از طریق تحلیل محتوا کیفی مشخص شد و در نهایت بر اساس یافته های حاصل از این مرحله از طریق بحث با متخصصان راهکارهای علمی اتی برای مدیریت بارشناختی در طراحی و تولید محتوای الکترونیکی در قالب یک چارچوب ارائه گردید. در این پژوهش، جامعه ی آماری کلیه مقاله هایی بودند که از طریق موتور جستجوی گوگل و بانک های اطلاعاتی ابسکو، وایلی و ساینس دیرکت قابل دانلود بود. تعداد کل مقاله های یافته شده در سال 2015 در پایگاه داده های مذکور 77 مقاله بود که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند، نهایتاً 11 مقاله مورد تحلیل قرار گرفت. نهایتاً تحلیل مقالات منجر به تعیین ویژگی های محتوای یادگیری الکترونیکی از منظر سه طبقه بارشناختی درونی، بارشناختی بیرونی و بارشناختی مطلوب گردید. چارچوب حاضر از بارشناختی در تحلیل محتوای الکترونیکی می تواند به طراحان آموزشی در طراحی بهتر محیط های یادگیری الکترونیکی کمک بکند.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل هزینه- سودمندی پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه تهران و تأثیر استفاده از پایگاه ها در تولیدات علمی است. پژوهش حاضر، از نوع مطالعات توصیفی است که با روش پیمایشی انجام شده است. از میان پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه تهران، پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت، پروکوئست، اشپرینگر، امرالد، آکسفورد و ابسکو به عنوان جامعه آماری این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. هم چنین، از میان اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی این دانشگاه، 150 دانشجو و 70 عضو هیأت علمی به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب و بررسی شدند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفت. یافته ها نشان داد که از میان پایگاه های اطلاعاتی مورد بررسی، پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت بیشترین میزان استفاده از مقالات تمام متن الکترونیکی را به خود اختصاص داده است. نتایج به دست آمده در رابطه با هزینه- سودمندی پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی در دانشگاه تهران در سال 2014 نشان داد که بیشترین هزینه - سودمندی، به پایگاه اطلاعاتی ساینس دایرکت تعلق دارد. در مورد وجود رابطه بین میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی دانشگاه تهران و میزان رشد علمی کاربران مشخص شد که رابطه مثبت معناداری بین میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی مقالات تمام متن الکترونیکی دانشگاه تهران و میزان رشد علمی (تعداد مقالات) اعضای هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی وجود دارد. محققان، انجام چنین پژوهشی برای هر سازمانی لازم می دانند، چرا که از این طریق می توان نشریات سودمند از نظر هزینه را شناسایی و کتابخانه ها را در انتخاب نشریات با صرف هزینه کمتر و استفاده بیشتر یاری داد.

نظریه ی یادگیری زایشی از جمله نظریه هایی است که به آموزش در عصر دانش توجه داشته و به دنبال پرورش آن دسته از مهارت ها و قابلیت هایی در یادگیرندگان است که آن ها بتوانند آموخته های خود را پایه ای برای کسب مهارت ها و شایستگی های بعدیشان قرار دهند. به عبارتی به زایش و خلق دانش دست پیدا کنند. پژوهش حاضر در راستای مدل سازی این نظریه برای کاربردی نمودن آن در کلاس درس در راستای بهبود تفکر تحلیلی و با روش تحقیق آمیخته از نوع اکتشافی متوالی و با طرح تدوین مدل انجام شد که در تحقیق کیفی از پژوهش تکوینی و در تحقیق کمی از روش آزمایشی بهره گرفت. سؤالات تحقیق کیفی عبارت بودند از: مولفه های این مدل کدام اند؟ و همچنین روند طراحی آموزشی براساس این مدل چگونه است؟ فرضیه های تحقیق کمی نیز عبارت بودند از: مدل یادگیری زایشی موجب بهبود یادگیری تحلیلی دانش آموزان در زیست شناسی می شود (فرضیه ی اصلی) و فرضیه های فرعی شامل: الف) دانش آموزان با استفاده از مدل یادگیری زایشی می توانند عناصر مختلف یک مطلب را مشخص سازند. ب) مدل یادگیری زایشی موجب می شود تا دانش آموزان بتوانند روابط میان عناصر مختلف یک مطلب را نشان دهند. نهایتاً ج) دانش آموزان با استفاده از مدل یادگیری زایشی می توانند مثال و نمونه های مختلف را با هم مقایسه نمایند. یافته های حاصل از پژوهش بیانگر مدلی از یادگیری زایشی بود که مولفه ها را مشخص ساخته و روند طراحی آموزشی براساس آن را نیز به روشنی بیان کرد. همچنین فرضیه های تحقیق نیز تأیید شدند و بیانگر این بودند که مدل یادگیری زایشی موجب بهبود یادگیری تحلیلی دانش آموزان در سطح تحلیل در درس زیست شناسی می گردد.

الگوی طراحی یادگیری زایشی براساس نظریه یادگیری زایشی ویت راک (1974) تدوین شده است و تأکید بر نقش فعال یادگیرنده در جریان یادگیری با استفاده از خلق رابطه ها و معناها دارد. در این پژوهش سؤال تحقیق عبارت بود از: آیا یادگیرنده های آموزش دیده با استفاده از الگوی طراحی یادگیری زایشی عملکرد بهتری نسبت به یادگیرنده های آموزش دیده با الگوی طراحی به روش متعارف در آزمون پیشرفت تحصیلی در درس علوم تجربی دارند؟ فرضیه این تحقیق هم عبارت بود از: دانش آموزان آموزش دیده با الگوی طراحی یادگیری زایشی عملکرد بهتری نسبت به دانش آموزان آموزش دیده با الگوی طراحی به روش متعارف در آزمون پیشرفت تحصیلی در درس علوم تجربی دارند. جامعه آماری در این پژوهش کلیه مدارس دوم راهنمایی دخترانه شهر کلاردشت بود و گرو ه های نمونه نیز دو کلاس با حجم 50 نفر بودند (26 نفر گروه آزمایش و 24 نفر گروه کنترل) که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. نتایج پژوهش بیانگر تأیید فرضیه پژوهش بود.