مهردخت وزیرپور کشمیری

هدف: پژوهش حاضر، با هدف تحلیل محتوای چکیده پایان­نامه­های کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات انجام گرفته است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش، تحلیل محتوا، و ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی است. جامعه مورد مطالعه، چکیده­های فارسی پایان­نامه­های کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات، از ابتدای سال 1380 تا پایان سال 1386 است که از میان پایان­نامه­های موجود، 156 عنوان به روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده است. یافته­ها: یافته­های پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد پایان­نامه­ها مربوط به سال 86 و دانشگاه علوم و تحقیقات است. از لحاظ روش­شناسی پژوهش، بیشتر پایان­نامه­ها از روش پیمایشی استفاده کرده­اند و ابزار گردآوری اطلاعات در بیشتر آنها پرسشنامه بوده است. نتیجه­گیری: نتایج پژوهش نشان داد که گرایش موضوعی غالب در چکیده پایان­نامه­های مورد بررسی، مربوط به موضوع فناوری اطلاعات و ارتباط اطلاعاتی، و ضعیف­ترین گرایش مربوط به مقوله موضوعی مدیریت است.

در این‌ پژوهش‌ به‌ امکان‌سنجی‌ خدمات‌ تحویل‌ مدرک‌ در کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ تهران‌ پرداخته ‌شده‌ است‌. خدمات‌ تحویل‌ مدرک‌، تهیه‌ نسخه‌ چاپی‌ یا الکترونیکی از‌ منابع‌ به‌ منظور ارسال‌ به‌ اشخاص‌ یا مؤسسات‌ با اهداف انتفاعی‌ یا غیرانتفاعی،‌ با درنظر گرفتن‌ حق‌ مؤلف‌ است‌. روش‌ پژوهش،‌ پیمایشی‌ از نوع‌ توصیفی‌ و جامعه‌ مورد پژوهش‌، یکصد و پنج‌ کتابخانه‌ تخصصی‌ مستقر در شهر تهران‌ است‌. امکانات ‌مورد بررسی شامل‌ تجهیزات‌ دستی‌ و ماشینی‌، نیروی‌ انسانی‌ متخصص‌ و علاقه‌مند، بودجه‌ کافی،‌ و ... است‌. نتایج‌ این‌ پژوهش‌ نشان‌ می‌دهد که‌ 42/8% کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ از وب‌سایت‌ برای‌ مکان‌یابی ‌منابع‌ موجود در کتابخانه‌ استفاده‌ می‌کنند. 43/5% کتابخانه‌ها به‌ مقاله‌نامه‌ها برای‌ مکان‌یابی‌ دستی‌ منابع ‌رجوع‌ می‌کنند. 36/5% ارسال‌ درخواست‌ متقاضیان‌ از طریق‌ تلفن‌ صورت‌ می‌گیرد. 32/2% کتابخانه‌ها به‌ شکل‌ حضوری‌ به‌ متقاضیان‌، مدرک‌ ارائه‌ می‌کنند. میزان‌ آشنایی‌ کتابداران‌ با زبان‌ انگلیسی‌14/3% و با فناوری‌ اطلاعات‌ 28/6% می‌باشد. 27/5% جامعه‌ مورد مطالعه‌ از کتابخانه‌ ملی‌ بریتانیا به‌عنوان‌ مرکز تهیه‌ مدارک‌ خارجی‌ استفاده‌ می‌کنند. 32/5% کتابخانه‌ها، عضویت‌ در طرح‌های‌ همکاری ‌بین‌کتابخانه‌ای‌ را برای‌ رفع‌ نیازهای‌ اطلاعاتی‌ کاربران‌ مناسب‌ می‌دانند. حداکثر مدت‌ زمان‌ پاسخگویی ‌به‌ درخواست‌های‌ داخلی‌ و خارجی‌ کاربران، به‌ ترتیب‌ سه‌ هفته‌ و یک‌ ماه‌ اعلام‌ شده است. 28/3% تقاضاهای‌ متقاضیان‌ از نوع‌ کتاب‌ می‌باشد. در 88/6% کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ تهران‌، دوره‌های‌ آموزشی برای کسب‌ مهارت‌ در زمینه‌ تهیه‌ و تحویل‌ مدرک‌ برای‌ کتابداران‌ و کارکنان‌ کتابخانه‌ برگزار نمی‌شود. 29/8% جامعه‌ آماری‌، نبود تجهیزات‌ کافی‌ را مشکل‌ اصلی‌ در تهیه‌ و تحویل‌ مدرک‌ بیان‌ نموده‌اند. بنابراین‌ یافته‌ها، خدمات‌ تحویل‌ مدرک‌ در کتابخانه‌های‌ تخصصی‌ شهر تهران‌ با توجه‌ به‌امکانات‌ موجود، در حد مطلوب‌ نیست

هدف: اثربخشی دوره های آموزش الکترونیکی علوم کتابداری و آرشیوی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از نظر آموزش گیرندگان سنجیده شده است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی از نوع توصیفی است. ابزار پژوهش پرسشنامه ای با 23 سؤال در مقیاس طیف لیکرت است. فرضیه پژوهش با ضریب آلفای کرونباخ برابر با 981/0 تأیید و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 19 و نرم افزار Excel 2007به تناسب متغیرها استفاده شد. یافته ها: بیشترین امتیاز مربوط به ارائه و بیان اهداف کلی دوره های الکترونیکی با بیش از 43 درصد، تسلط و احاطه علمی استادان به موضوع درس و محتوای علمی با 52/40 درصد، نحوه سازماندهی و برنامه ریزی دوره ها با بیش از 51/40 درصد، بیان مثال های کاربردی متناسب با موضوعات مورد بحث با بیش از 50/37 درصد، با گزینه زیاد و در مقوله سازماندهی و برنامه ریزی اجرایی دوره ها بود. نتیجه گیری: آموزش با استفاده از فناوری الکترونیکی نقش بسزایی در فرآیند یاددهی و یادگیری دانش آموختگان داشته است و کاربران نیز به کارگیری روش های آموزش الکترونیکی را مثبت می دانند.

این پژوهش، به منظور بررسی روابط کتابشناختی در مارک و همخوانی آن با الگوی مفهومی ملزومات کارکردی (فر- بر) انجام شده است . پیشینه های کتابشناختی از روابط متنوعی برخوردارند که نشان دادن آنها در مارک با محدودیت های بسیاری همراه است. حال آنکه از طریق همین روابط است که می توان آثار و نوشته های مرتبط با یک اثر خاص را کنار هم آورد و زمانی که در فهرست جستجو می کنیم، این آثار را در نتایج جستجو در یک مجموعه و در ارتباط با یکدیگر در دسترس قرار دهیم. با استفاده از الگوی مفهومی فر- بر با تأکید بر موجودیت ها و روابط بین آنها، کارکردهای فهرست به مراتب بالا می رود و فهرست ها به اهداف اصلی خود نزدیک می شوند. هدف این پژوهش، تبیین روابط حاکم بر موجودیت های کتابشناختی (اثر، بیان، نمود، و مورد) پیشینه های کتابشناختی فارسی مبتنی بر مارک ایران با استفاده از الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. (فر- بر) تعیین شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی بوده است. در این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از فهرست پیوسته (اپک)2 کتابخانه ملی ایران استفاده شده است و تمامی پیشینه های جامعه پژوهش با معیارهای بیان شده در گزارش نهایی ایفلا، در خصوص روابط کتابشناختی موجودیت های گروه اول، در الگوی اف.آر.بی.آر.، و نیز قواعد آر.دی.ای.، تطبیق داده شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. طبق این بررسی، اگر بخواهیم نرم افزاری بر اساس الگوی مفهومی تدوین شود و از داده های مارکی که در حال حاضر در پایگاه کتابشناختی کتابخانه ملی وجود دارد، انتقال داده صورت بگیرد، بیشتر روابط به صورت ماشینی قابل انتقال نخواهد بود. به علاوه، خاطر نشان می شود روابطی که در این پژوهش در تطابق مارک و فر- بر به دست آمد، حاصل استنتاج ذهن هوشمند است و ماشین قادر نیست آن را تشخیص دهد. در این خصوص، نتایج پژوهش نشان داد که از جهت مارک به فر-بر 70/47 درصد از فیلدهای مارکی، امکان انتقال رابطه ای را بر اساس تبیین روابط دارند، و از سوی فر- بر به مارک با به کارگیری همه تلاش هوشمند و تشخیص رابطه های مارکی، فقط 38/31 درصد از روابط می توانند توسط مارک پوشش داده شوند. ولی، بر اساس داده های واقعی و مورد استفاده فعلی در نمونه بوستان سعدی از فرمت مارک- مبنای کتابخانه ملی ایران در نتایج این پژوهش، این امکان به 95/16 درصد تقلیل مییابد

هدف این مقاله، مقایسه میزان دقت راهنماهای موضوعی وب در بازیابی اطلاعات فنّی-مهندسی است. گردآوری اطلاعات براساس روش اسنادی و وب سنجی بوده است. کلیدواژه های تخصصی حوزه فنّی-مهندسی از سایت تخصصی IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) و مجلات واقع در سایت ساینس دایرکت (science direct) انتخاب شدند. این کلیدواژه ها در راهنماهای موضوعی یاهو، گوگل، اینفوماین، اینتیوت، و دی موز که پراستفاده ترین راهنماهای موضوعی بودند، جستجو شدند. با توجه به اینکه به طور معمول، نتایج اولیه هر بازیابی، در ابزارهای کاوش ارتباط بیشتری با کلیدواژه مورد نظر دارند، بنابراین در هر جستجو 10 نتیجه اول ارزیابی شد. این ارزیابی ها براساس میزان دقت، میزان خطا و نسبت اقلام فنّی به کل اقلام بودند. معیارهای تعیین میزان دقت که براساس استانداردهای پراستفاده در مدارک مختلف بودند شامل: حضور کلیدواژه ها در عنوان، هم جواری کلیدواژه ها، بسامد کلیدواژه ها در صفحات وب بازیابی شده، رده موضوعی، نشانی اینترنتی، و توصیف سایت است. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس آزمون کروسکال والیس و L.S.D فیشر انجام شد. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در میزان دقت راهنماهای موضوعی وب وجود دارد و فرضیه اول تأیید گردید. راهنماهای موضوعی وب از نظر دقت به این ترتیب رتبه بندی شدند: گوگل، یاهو، اینتیوت، دی موز، و اینفوماین. از نظر میزان خطای مشاهده شده، راهنماهای موضوعی یاهو، دی موز، اینتیوت، گوگل، و اینفوماین به ترتیب کمترین میزان خطا را داشتند. در این پژوهش، مقایسه ای بین نسبت اقلام بازیابی شده در رده فنّی-مهندسی با اقلام بازیابی شده از کلیدواژه ها در همه رده های موضوعی انجام شد و فرضیه دوم یعنی وجود اختلاف معنی دار بین این راهنماها تأیید گردید. همچنین، راهنماهای اینتیوت، اینفوماین، یاهو، دی موز، و گوگل به ترتیب بیشترین نسبت اقلام فنّی به کل را دارا بودند.

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی عملکرد کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان بر اساس استاندارد ایزو 11620 است. روش پژوهش:   این پژوهش، از نظر هدف کاربردی و از نظر روش انجام، پیمایشی است. جامعه آماری، کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان  شامل 29 نفر است. برای سنجش عملکرد کتابخانه، از پرسشنامه محقق ساخته براساس استاندارد ایزو 11620 به عنوان ابزار گردآوری داده ها استفاده شد و برای آزمون فرضیه از آزمون های t استیودنت یک نمونه ای، تحلیل واریانس یک طرفه و دانکن استفاده شد، نرم افزار آماری مورد استفاده SPSS  ویرایش 22 بوده است. یافته ها: عملکرد کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان از منظر منابع و زیرساخت ها با میانگین89/1،  پایین تر از سطح متوسط است. عملکرد کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان از منظرکاربرد با میانگین 67/2، پایین تر از سطح متوسط است. همچنین از منظر کارآمدی با میانگین 18/2، عملکرد کتابخانه های دانشگاهی پایین تر از سطح متوسط است. کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان تنها از منظر پتانسیل ها و توسعه با میانگین 27/3، بالا تر از سطح متوسط بوده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که میزان عملکرد کتابخانه های دانشگاهی شهر سمنان بر اساس استاندارد 11620 پایین تر از سطح متوسط است. آزمون فرضیه برای مقایسه عملکردها در ابعاد مختلف استاندارد نشان داد که  از نظر عملکرد در شاخص منابع دسترسی و زیرساخت، کاربرد یا استفاده، و پتانسیل ها و توسعه تفاوت معناداری بین عملکرد کتابخانه های  مورد بررسی وجود نداشت و عملکرد کتابخانه ها در زمینه منابع دسترسی و زیرساخت، کاربرد  و پتانسیل ها و توسعه بین هر سه دانشگاه یکسان و ضعیف است.

هدف: پژوهش حاضر، عناصر فهرست نسخه های خطی فارسی دوره ی صفوی را مورد بررسی قرار داده است تا بر آن اساس به شناخت سبک و شیوه ی رایج، شاخصه های کتاب آرایی و ویژگی های کتابت آن دوره دست یابد. روش پژوهش: این پژوهش با روش تحلیل کتاب شناختی به شیوه ی استنادی (کتابخانه ای) و تأکید بر نوع خط نسخه های خطی این دوره انجام گرفته است. سیاهه ی وارسی 5 ناحیه ی توصیف قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن (عنوان و شرح پدیدآوران؛ مشخصات ظاهری؛ انواع خطوط؛ آرایش نسخه ها؛ یادداشت ها و برافزوده ها) است. جامعه ی پژوهش شامل 3561  نسخه ی شناخته شده است که از این تعداد نمونه ای شامل 351 نسخه ی تاریخ دار، با بررسی فهرست پنج کتابخانه ی کاخ موزه ی گلستان، مجلس شورای اسلامی، مرکزی دانشگاه تهران، موزه ی ملک و ملی که بیشترین آثار این دوره را در فهرست خود داشتند، به عنوان جامعه ی آماری نمونه بر اساس جدول کرسی، مورگان انتخاب شد. یافته ها: یافته های حاصل از این پژوهش، بیانگر ارتباط انتخاب خطوط با گرایش موضوعی است که نخست به مضامین ادبی، سپس دینی و مذهبی، تاریخی، علوم طبیعی و ریاضی، اخلاقی و عرفانی این دوره توجه داشته اند. از دیگر ویژگی های این عصر توجه خاص در به کارگیری انواع تزیینات در صفحه ی عنوان، آغاز نسخه ها، استفاده از جدول های رنگین، تذهیب و سرلوح های ساده و مُزدوج، وجود انجامه و حواشی نسخه ها است. نتیجه گیری: بر اساس یافته ها، فرضیه های پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین نوع خط نسخه ها با موضوع آنها و سهم بیش از پنجاه درصدی (46/57%) توجه بهخوشنویسی در مقایسه با کتابت عادی در فرایند نسخه پردازی با آزمون های خی دو و Z 0 تأیید شد. در انتها پیشنهادهایی برای استفاده در فهرست نویسی نسخه های خطی فارسی با توجه به ویژگی های خط و کتاب آرایی شرقی ارائه شد.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران درخصوص خرید و تهیه منابع الکترونیکی است. همچنین به بررسی وضعیت موجودی منابع الکترونیکی، نحوه خرید و تهیه آنها و مشکلات تهیه منابع الکترونیکی در کتابخانه های تخصصی نیز پرداخته شده است. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی- توصیفی می باشد. ابزار گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه بوده و نرخ پاسخگویی 70 درصد بوده است. جامعه مورد پژوهش شامل 86 نفر از مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران می باشد. برای انجام این پژوهش از روش های آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرم افزار SPSS استفاده شد و آزمون های تی استیودنت و آنالیز واریانس جهت تایید و یا رد فرضیه های پژوهش به کار گرفته شدند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان دادند که بیش از 50 درصد مدیران کتابخانه های تخصصی دولتی شهر تهران نگرش مثبتی نسبت به منابع الکترونیکی و نیز نسبت به تهیه و خرید منابع الکترونیکی دارند. بر اساس نتایج آزمون فرضیه های پژوهش، میان سن مدیران و نگرش آنها نسبت به منابع الکترونیکی و نیز تهیه و خرید منابع الکترونیکی رابطه معنادار وجود دارد. همچنین بین مدرک تحصیلی، رشته تحصیلی و سابقه مدیریت مدیران و نگرش آنها نسبت به خرید و تهیه منابع الکترونیکی رابطه معناداری وجود دارد. نتایج به دست آمده بیانگر این است که، در مجموعه 10 کتابخانه هیچگونه منبع الکترونیکی وجود نداشته، 28 کتابخانه نیز هر سه مورد منبع الکترونیکی را دارا می باشند. در اکثر کتابخانه های تخصصی شهر تهران برای تهیه و خرید هر سه نوع منبع الکترونیکی کمتر از 10 درصد بودجه کتابخانه اختصاص داده می شود. نتیجه گیری: بر اساس یافته های به دست آمده می توان گفت که با مرتفع شدن مشکلات تهیه منابع الکترونیکی که عمده ترین آنها هزینه خرید منابع الکترونیکی و نیز هزینه خرید تجهیزات لازم برای استفاده از این منابع و سپس تصمیم گیری در خصوص انتخاب نوع منبع الکترونیکی می باشد ،می توان شاهد افزایش خرید این منابع در کتابخانه های تخصصی و نیز اختصاص بودجه ای بیش از " کمتر از 10 درصد بودجه" خواهیم بود..  

هدف: پژوهش حاضر با هدف مطالعه میزان رعایت استانداردهای بین المللی ایزو در چکیده های فارسی پایان نامه های کارشناسی ارشد کتابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات از سال 1380-1386انجام گرفته است. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع سندی-تحلیل محتوا و کاربردی می باشد. ابزارگردآوری اطلاعات سیاهه وارسی استاندارد ایزو214 است.جامعه مورد مطالعه چکیده های فارسی پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و علوم و تحقیقات از 1380-1386 است که از میان تعداد 262 پایان نامه موجود، 156 پایان نامه به روش نمونه گیری احتمالی از نوع طبقه بندی متناسب سیستماتیک انتخاب شد. اطلاعات گردآوری شده براساس آمار توصیفی و استنباطی (آزمونt،آزمونF، آزمون کای دو) و از طریق نرم افزارآماری spssمورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که وضعیت استانداردهای چکیده نویسی درپایان نامه های هردو واحد مورد بررسی در  وضعیت قابل قبولی بوده وهرچه به سال های اخیر نزدیک می شویم میزان رعایت استانداردهای چکیده نویسی درپایان نامه ها بیشتر رعایت شده است بطوری که درسال 84و85هریک با 8/14درصدو سال86با9/53درصد دروضعیت خیلی خوب می باشند. چکیده پایان نامه های متعلق به مردان و زنان از لحاظ رعایت استانداردهای چکیده نویسی در وضعیت تقریبا مشابه یکدیگر قرار دارد.در بررسی مقوله های موضوعی بیشترین تعداد پایان نامه مربوط به مقوله فناوری اطلاعات و ارتباط اطلاعاتی با5/20درصد می باشد. در مولفه های گزینش  شده استاندارد ایزو214، بیشترین میزان رعایت استاندارد مربوط به«جایگاه چکیده» و«بیان ضمایربصورت سوم شخص» با 100درصد و کمترین میزان مربوط به «کلیدواژه های برگرفته شده از متن چکیده»با9/17درصد می باشد. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که میان ارزیابی چکیده پایان نامه ها براساس استاندارد ایزو 214 در دو واحد مورد بررسی(میزانt =27/.-) و در دو گروه زنان و مردان (میزانt =44/.-) تفاوت معناداری وجود ندارد.  میان  ارزیابی چکیده پایان نامه ها براساس استاندارد ایزو و مرتبه علمی استاد راهنما رابطه معناداری وجود دارد (میزان کای دو=12/6).  

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان پذیرش و استفاده از پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین در بین اعضای هیأت علمی دانشگاه های شهر کرمانشاه بر اساس نظریه یک پارچه پذیرش و استفاده از فناوری است. روش پژوهش: روش پژوهش، پیمایشی – تحلیلی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه است. جامعه آماری شامل 752 عضو هیأت علمی تمام وقت دانشگاه های بزرگ شهر کرمانشاه (شامل رازی، علوم پزشکی و آزاد اسلامی) است، که  254 نفر از آنها به روش نمونه گیری طبقه ای – تصادفی و  بر اساس جدول مورگان به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که، از نظر جنسیت 8/20 درصد از کل نمونه زن و 2/79 درصد مرد هستند، و 232 نفر معادل 7/94 درصد از پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین استفاده می کنند. هم چنین مشخص گردید که جامعه آماری تا حد زیادی پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین را پذیرفته و استفاده می کنند. بین انتظار اجرا یا عملکرد، نفوذ اجتماعی، شرایط تسهیل گر، اراده فرد، اضطراب و قصد رفتار و متغیر وابسته پذیرش و استفاده رابطه معنی داری وجود دارد. ولی بین انتظار تلاش و پذیرش و استفاده با توجه به ضریب هم بستگی پیرسون از نظر آماری رابطه معنی داری وجود ندارد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج پژوهش نشان می دهد که جهت گنجاندن فعالیت های پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعاتی و ارتباطی بالاخص پایگاه های اطلاعاتی پیوسته لاتین در برنامه ریزی های راهبردی و عملیاتی کدام مؤلفه ها باید مورد توجه قرار گیرند و میزان تأثیرگذاری هر یک از مؤلفه های مورد بررسی در این نظریه به چه میزان است تا به توان بر مبنای آن دست به برنامه ریزی های راهبردی لازم زد.