طیبه شهمیرزادی

مقدمه: کاربران کتابخانه، درصورت دریافت خدمات مناسب، تمایل به مشارکت در فعالیت های کتابخانه را خواهند داشت. هدف از انجام پژوهش حاضر ارزیابی دیدگاه کاربران درباره کیفیت خدمات کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد به منظور پیاده سازی تفکر پلتفرمی است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف و نوع، کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، به روش پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه آماری شامل ۹۰۰ نفر از اعضای فعال کتابخانه بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد ۲۶۹ نفر بر اساس نمونه گیری تصادفی در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند که ۲۴۱ پرسش نامه استاندارد لیبکوال جمع آوری و مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار آماری Spss22 استفاده شد.   یافته ها: براساس یافته ها، کمترین میانگین میزان رضایت در سه بُعد (تأثیر خدمات، کنترل اطلاعات و کتابخانه به عنوان یک مکان) مربوط به مکانی مناسب برای مطالعه، یادگیری و پژوهش» با ۳۱/۶ و بیشترین میانگین میزان رضایت مربوط به گویه «وجود کارکنانی که همواره مؤدب هستند»  با ۲۳/۸ ، از 9  امتیاز بوده است. نتیجه گیری: نتایج ارزیابی نشان داد که میانگین کیفیت خدمات کتابخانه عمومی حسینیه ارشاد در هر سه بُعد (تأثیر خدمات، کنترل اطلاعات و کتابخانه به عنوان یک مکان) از نظر «شکاف برتری» یا «حد رضایت خدمات» منفی نبوده است و کاربران از کیفیت خدمات راضی هستند. به همین منظور برای پیاده سازی تفکر پلتفرمی که رضایت ذی نفعان از کیفیت خدمات کتابخانه از اهمیت بالایی برخوردار است، می توان برنامه ریزی کرد.  

با توجه به اهمیت و ضرورت استفاده از نویسه خوان ها ی نوری در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی نرم افزارهای نویسه خوان نوری فارسی «صخر» و «گوگل» است. پژوهش انجام شده از نوع کاربردی و ابزار گردآوری داده ها سیاهه وارسی است. برای گردآوری معیارها و سیاهه وارسی پژوهش از روش کتابخانه ا ی و برای انجام پژوهش از شیوه پیمایشی-اکتشافی از طریق مشاهده هدفمند نتایج در نرم افزارهای مورد بررسی استفاده شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که هر یک از نرم افزارهای مورد بررسی دارای معایب و مزایایی است. در خروجی های مربوط به متن، نرم افزار «گوگل» با درصد خطای کمتر، مناسب تر است؛ ولی در سایر موارد تشخیصی و خروجی، نرم افزار «صخر» بهتر عمل می کند. به دلیل دسترسی به نرم افزار «گوگل» تنها از طریق اینترنت و امکان آپلود هر بار تنها 20 صفحه، محدودیت هایی در استفاده برای کاربر وجود دارد.

هدف: هدف کلی این پژوهش شناسایی وضعیت آشنایی و پذیرش استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی اِی) توسط کتابداران سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی است. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است که با روش پیمایشی میزان آشنایی 18 نفر از کتابداران شاغل در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با آردی اِی از طریق پرسشنامه در قبل و بعد از آموزش و میزان پذیرش قواعد از سوی آنان سنجیده است. رواییپرسشنامهاز روشاعتبارمحتوا و در سنجشپایایی آنضریبآلفایکرو نباخ831/.وبیشتراز6/بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. برای تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها: میزان آشنایی کتابداران نسبت به مفاهیم فهرست نویسی در پیش از آموزش به ترتیب به طور متوسط (65/43 درصد) و سپس کم (02/23 درصد) بوده است. اما پس از برگزاری کارگاه آموزشی یک روزه میزان آگاهی آن ها نسبت به این مفاهیم به متوسط (62/47 درصد) و سپس زیاد (81/23 درصد) تغییر نمود. در کل دیدگاه کتابداران نسبت به پذیرش آردی اِی موافق بوده است. نتیجه گیری: آمادگی و دیدگاه برای پذیرش قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آردی اِی) از سوی کتابداران  شاغل در کتابخانه های سازمان بالاتر از سطح متوسط است . ضرورت ارائه آموزش های کافی به کتابداران برای بهره گیری از نرم افزار بر اساس تغییرات جدید امتیاز بالایی آورده و جزء اولویت های اصلی قرار می گیرد.

هدف: بررسی وضعیت رعایت استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران در کتابخانه های مراکز آموزشی وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور. روش / رویکرد پژوهش: با استفاده از روش پیمایشی و سیاهه وارسی 42 مجتمع و مرکز آموزشی تابعه وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور از نظر رعایت استانداردهای کتابخانه ای بررسی شدند. یافته ها: میانگین رعایت مؤلفه های هشت گانه استاندارد در کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی 5/45% است. این کتابخانه ها، از نظر تعداد نیروی انسانی 95%؛ خدمات کتابخانه ای 8/61%؛ سازماندهی 45/55%؛ و در سایر مقوله ها زیر 50% ارزیابی شد. نتیجه گیری: کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی برای ارتقای استانداردهای کتابخانه ای، به ویژه در حوزه های اهداف و وظایف، بودجه، خدمات کتابخانه ای، و تجهیزات کتابخانه ای به تلاش بیشتری نیاز دارند.

هدف: هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی است. آگاهی از نظرات مراجعه کنندگان درباره خدمات اطلاع رسانی، امکانات و تجهیزات فنی، وضعیت منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی موجود در مرکز و نحوه برخورد کتابداران با مراجعه کنندگان، از دیگر اهداف پژوهش حاضر به شمار می رود. روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - توصیفی است و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش 350 نفر از اعضای کتابخانه مرکزی کشاورزی (افراد درون و برون سازمانی) هستند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان علل و انگیزه های مختلف استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز، مطالعه منابع علمی با 9/35 درصد مهم ترین انگیزه و خواندن روزنامه، مرور پست الکترونیکی و گذراندن اوقات فراغت با 07/0 درصد کمترین انگیزه استفاده کنندگان را تشکیل می دهند. از انواع خدمات حضوری مرکز، خدمات کاوش در پایگاه های اطلاعاتی با 5/41 درصد بیشترین و سایر خدمات (مانند خدمات بخش گزارش های نهایی طرح های تحقیقاتی و بخش پایان نامه ها) با 43/2 درصد کمترین استفاده را دارد. از میان منابع علمی موجود در مرکز، کتاب با 4/55 درصد بیشترین و مواد دیداری شنیداری با 07/0 درصد کمترین کاربرد را دارند. نتیجه گیری: نتایج مطالعه وضعیت رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات حضوری مرکز حاکی از آن است که خدمات کاوش در پایگاه های اطلاعاتی با 2/93 درصد بیشترین رضایت و سایر خدمات (مانند خدمات بخش گزارش های نهایی طرح های تحقیقاتی و بخش پایان نامه ها) با 4/71 درصد کمترین رضایت را فراهم می کنند. به طور کلی 2/82 درصد از مراجعه کنندگان در اغلب مراجعاتشان به مرکز، اطلاعات مورد نیاز خود را به دست می آورند.

هدف: هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی نظرات شرکت کنندگان در کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی برگزار شده در سطح سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی طی سال های 1387 و 1388 است. شناسایی نقاط قوت و ضعف کارگاه های آموزشی برگزار شده به منظور بهبود وضعیت کارگاه های آموزشی در آینده از دیگر اهداف پژوهش است. روش پژوهش: پژوهش حاضر به روش پیمایشی - توصیفی انجام شده است و برای گردآوری اطلاعات از فرم های نظرسنجی که توسط پژوهشگر تهیه و طراحی شده، استفاده شده است. طی برگزاری 50 بار کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی، ابتدا فرم های نظرسنجی بین شرکت کنندگان (فراگیران) توزیع و در پایان هر کارگاه فرم های تکمیل شده جمع آوری گردیده است. در نهایت، 2200 نسخه فرم نظرسنجی تکمیل شده، از طریق آمار توصیفی و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS  مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: در این پژوهش، 6 نفر به عنوان مدرس فعالیت داشته اند که وضعیت تدریس آنها از نظر فراگیران به این صورت ارزیابی شده است: میزان تسلط مدرس به موضوع کارگاه آموزشی 95%، شیوه ارائه مطالب 87%، توانایی مدرس در پاسخ گویی به پرسش فراگیران 86%، شیوه مدیریت زمان 81% و استفاده از تجهیزات کمک آموزشی 77% رضایت فراگیران را فراهم نموده است. با استناد به نتایج حاصل شده، روزآمد بودن مطالب کارگاه آموزشی 95%، میزان هماهنگی مطالب ارائه شده با نیازهای واقعی فراگیران 87% و جامعیت موضوع کارگاه آموزشی 85% رضایت فراگیران را فراهم نموده است. هم چنین 78% فراگیران محل برگزاری و 88% زمان برگزاری کارگاه های آموزشی را مناسب ارزیابی کرده اند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان می دهد که کارگاه های آموزشی کتابخانه دیجیتالی کشاورزی، توانسته است به میزان قابل توجهی رضایت شرکت کنندگان (فراگیران آموزشی) را فراهم نماید. به طور کلی حدود 25% از فراگیران ضرورت برگزاری کارگاه آموزشی را عالی، 58% خوب، 12% متوسط و حدود 1% ضعیف ارزیابی کرده اند و کمتر از 4% از افراد هم پاسخ نداده اند.  

استاندارد به مجموعه دستورکار ها و راهنماهای اجرایی و یا توصیه هایی اطلاق می شود که در تولید، ایجاد، خلق، یا انتشار کالا، محصول یا مدارک و منابعی خاص مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش، میزان رعایت استانداردهای نشر مؤسسه بین المللی استاندارد (ایزو) در مجله های علمی-پژوهشی چاپی فارسی حوزه کشاورزی مورد بررسی قرار گرفته است. ساختار انتشاراتی و اجزای اطلاعاتی که باید در بخش های مختلف یک مجله وجود داشته باشند در مجله های علمی-پژوهشی فارسی حوزه کشاورزی بررسی شده است. عناصر اطلاعاتی موجود بر روی صفحه عنوان، فهرست مندرجات، عناوین مکرر، پانویس ها، چکیده، اطلاعات صفحه اول مقالات در مجله، ساختار استناد به منابع مورد استفاده، و فهرست منابع از جمله عناصر اطلاعاتی هستند که در این پژوهش مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته اند. 47 مجله علمی- پژوهشی حوزه کشاورزی که تا بهمن 1387 در حال انتشار بوده اند، جامعه پژوهش این تحقیق را تشکیل می دهد. روش پژوهش، پیمایشی از نوع توصیفی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان رعایت استانداردهای ایزو در مجله های مورد بررسی 47/53 درصد بوده است. در حوزه کشاورزی، هیچ ناشر خصوصی اقدام به انتشار مجله علمی- پژوهشی ننموده است. رعایت استاندارد در بخش هایی چون ارائه چکیده و کلیدواژه مقاله در سطح بالایی قرار داشته است.

با توجه به اهمیت دسترسی به اطلاعات در برابر جمع‌آوری صرف آن، در تحقیق حاضر ده تارنمای (وب‌سایت) مهم خدمات تحویل مدرک در دنیا، که دارای بیشترین بسامد استنادی در راهنماهای درون‌خطی و منابع چاپی می‌باشند، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفتند تا ضمن ارزیابی، براساس شاخص‌ها و سیاست‌های پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران انتخاب و معرفی شوند. این مراکز براساس شاخص‌های مهمی مانند تنوع مدرک، حوزه موضوعی، شیوه‌های درخواست مدرک، شیوه‌های تحویل مدرک، زمان پاسخگویی، امکانات پرداخت، هزینه و حق مؤلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج با استفاده از جدول‌ها و نمودارها به روش آماری استخراج شده است. مهم‌ترین نتایج به دست آمده عبارتند از : براساس تنوع مدرک مراکز LHL, BL و Doc Deliverدر مرتبه اول قرار دارند. براساس جامعیت موضوعی مراکز UMI, ISI, Ingenta, Infotrieve, CISTI, BL, Doc Deliver در یک سطح قرار گرفته‌اند. هر ده تارنما موضوع علوم پایه را تحت پوشش قرار می‌دهند. براساس تنوع شیوه تحویل مدرک، تنوع هزینه پرداختی، تنوع در زمان پاسخگویی BL تنوع شیوه درخواست ISI تنوع در امکانات پرداخت Ingenta مناسب‌ترین انتخاب‌ها هستند. همچنین براساس نوع خاص مدارک مرکزNTIS برای گزارش‌های فنی، UMI برای کتاب‌های کمیاب و پایان‌نامه‌ها جزو مهم‌ترین مراکز قرار دارند.

نظر به ضرورت استفاده از فهرستگان برای جلوگیری از خرید تکراری و سفارش متمرکز، پژوهش حاضر به عنوان مطالعة موردی برای یکپارچه‌سازی فهرستگان نشریات غیرفارسی بر روی 75 کتابخانة‌ زیر پوشش وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور به صورت پیمایشی و با استفاده از کاربرگه به انجام رسید. در این فرآیند قریب به 3500 رکورد اطلاعاتی شامل اطلاعات‌ کتابشناختی‌ نشریات به علاوه فیلدهای مربوط به یادداشت‌های ضروری و مکان نگهداری نشریه، در قالب یک پایگاه اطلاعاتی و بر روی چهار واسط گرافیکی قابل بازیابی و بهره‌برداری است. اطلاعات این‌ فهرستگان روی‌ نرم‌افزار کتابخانه‌ای نوسا و پارس‌ آذرخش طراحی‌ شده‌ و قابلیت روزآمدسازی اطلاعات را دارد. هم اکنون این فهرستگان از طریق نرم‌افزار سیمرغ در سایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی با آدرس www.agrisis.org قابل دسترسی است

به منظور تأمین منابع اطلاعاتی متنوع براساس نیازهای ابلاغ شده از سوی استفاده کنندگان اطلاعات, و با وجود محدودیتهای ارزی تحمیلی از سوی سیاستگذاران بودجه منابع ارزی, هر مرکز اطلاع رسانی و خدمات علمی دولتی مجبور به استفاده از روندهایی برای بهینه سازی ارائه خدمات است. تخصصیص ارز به کالاها و خدمات وارداتی در ایران براساس معیارهایی صورت می پذیرد که به موجب آن ها, کالاهای اساسی و مایحتاج روزانه در اولویت اول هستند و خدماتی نظیر آنچه در اینجا مورد بحث است در اولویت های بعدی مطرح می گردند. این امر باعث می شود که در انتخاب و ارجحیت مواد علمی مجبور به اتخاذ راهبردهای کاربردی شوند.