استفتائات جدید حج (مقاله ترویجی حوزه)

تا لحظات پایانىِ صفحه آرایىِ فصلنامه، پاسخ برخى از مراجع معظم تقلید به دفتر مجله نرسید، از این رو، ناگزیر به پاسخ هاى رسیده بسنده کردیم. امید است بتوانیم از پاسخ هاى دیگر مراجع نیز در شماره آینده بهره مند شویم.
*** 1 ـ آیا نماز طواف مستحب را مى توان در حال حرکت و راه رفتن خواند؟
* آیة الله تبریزى: مانعى ندارد، والله العالم.
* آیة الله سیستانى: اشکال ندارد.
* آیة الله صافى گلپایگانى: مانع ندارد، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: بلى، مى توان
* آیة الله مکارم شیرازى: احتیاط آن است که در حال وقوف بخوانند; زیرا ادلّه جواز نافله در حال حرکت، از اینجا منصرف است.
*** 2 ـ آیا کسى که در اعمال عمره یا حج یا خصوص طواف اجیر غیر باشد، مى تواند به نیابت از شخص دیگرى تبرعاً یا استیجاراً قرآن تلاوت کند.
* آیة الله تبریزى: مانعى ندارد، والله العالم
* آیة الله سیستانى: مى تواند.
* آیة الله صافى گلپایگانى: چنانچه مانع اعمال عمره یا حج یا طواف اجیر نباشد خواندن قرآن تبرّعاً یا استیجاراً براى دیگرى اشکال ندارد، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: بلى، مى تواند
* آیة الله مکارم شیرازى: مانعى ندارد
*** 3 ـ در حال طواف نماز مستحب خواندن چه حکمى دارد؟
* آیة الله تبریزى: مشروعیت آن ثابت نیست، والله العالم.
* آیة الله سیستانى: جایز است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: احوط ترک آن است، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: مانعى ندارد.
* آیة الله مکارم شیرازى: اشکالى ندارد.
*** 4 ـ در صورتى که لباس نمازگزار از پنبه یا کتان باشد، در جایى که بر فرض تقیّه سجده بر فرش صحیح است، چنانچه بتواند بدون محذور بر لباس خود سجده کند، آیا سجده بر فرش که از پشم یا مواد لاستیکى است مجزى است یا نه؟
* آیة الله تبریزى: چنانچه با رعایت تقیه بتواند بر لباسش سجده کند، باید بر لباس مذکور سجده نماید، والله العالم.
* آیة الله سیستانى: در فرض مذکور مجزى است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در فرض سؤال باید بر لباس خود سجده کند، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: در فرض سؤال، باید به لباسش سجده کند و سجده بر فرش و مواد پلاستیکى مجزى نیست.
* آیة الله مکارم شیرازى: سجده بر پنبه و کتان در فرض سؤال، اولویت دارد.
*** 5 ـ آیا استحباب سه روز روزه مستحبى در مدینه منوره براى برآمدن حاجت، اختصاص به مسافر دارد یا براى اهالى مدینه و کسى که قصد عشره دارد نیز مستحب است؟
* آیة الله تبریزى: حکم مزبور اختصاص به مسافر دارد و شامل اهل مدینه نمى شود و در مسافر بین این که نمازش قصر باشد یا به جهت قصد اقامت ده روز نمازش تمام باشد، فرقى نیست، والله العالم.
* آیة الله سیستانى: براى همه مستحب است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: بعید نیست اختصاص به مسافر نداشته باشد، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: استحباب آن به قصد ورود براى غیر مسافر ثابت نیست، بلى رجاءاً مانعى ندارد.
* آیة الله مکارم شیرازى: این حکم مخصوص مسافر است ولى دیگران بر اساس قانون اوّلى هر روزى بخواهند مى توانند به قصد حاجت روزه بگیرند.
*** 6 ـ جواز اقتدا به اهل سنّت اختصاص به نماز ادا دارد یا نماز قضا را نیز مى توان اقتدا کرد؟
* آیة الله تبریزى: نماز قضا را هم مى شود با آن ها خواند، لکن شخص باید حمد و سوره را خودش بخواند و لو به این که در نمازهاى جهریه به اخفات بخواند، والله العالم.
* آیة الله سیستانى: مى تواند نماز قضا را نیز بخواند ولى به هر حال باید قرائت خود را بخواند و حکم جماعت را ندارد.
* آیة الله صافى گلپایگانى: مختص به نماز ادا است، والله العالم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: اختصاص به نماز ادا ندارد.
* آیة الله مکارم شیرازى: تفاوتى نمى کند.
*** س7 ـ زنى به تصور این که مستحاضه است در میقات محرم شده و با انجام وظایف مستحاضه اعمال عمره تمتّع را به جا آورده، پس از اعمال متوجه شده که حائض بوده، وظیفه او نسبت به اعمال عمره و حج چیست؟
* آیة الله تبریزى: در فرض مزبورکه زن در زمان احرام حائض بوده، چنانچه وقت براى انجام اعمال، بعد از پاک شدن ازحیض دارد، باید اعمال را اعاده کند و اگر وقت وسعت انجام اعمال را ندارد، با همان احرامى که بسته حج افراد را به جا مى آورد و در صورت تمکّن، باید بعد از آن، عمره مفرده به جا آورد.
* آیة الله سیستانى: اگر تا قبل از وقت حج، فرصتِ انجام اعمال عمره را دارد، باید صبر کند و اعمال را پس از پاکى، دوباره انجام دهد و اگر فرصت نباشد باید حج افراد انجام دهد و پس از اعمال، اگر ممکن بود، عمره مفرده انجام دهد.
* آیة الله صافى گلپایگانى: زن مذکور محرم است، بنابراین اگر پاک شود و وقت براى عمره تمتع باقى باشد، مجدداً اعمال عمره را انجام مى دهد و اگر وقت براى انجام عمره نباشد، به طورى که بتواند وقوف عرفات را درک کند، حجّش بدل به افراد مى شود; یعنى با همان احرام بعد از پاکى و غسل، نیت حجّ افراد مى کند و اعمال حج را تا آخر انجام مى دهد و قربانى ندارد و بعد از حج هم، عمره به جا مى آورد و همین حجش مجزى است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: اگر وقت براى اعاده اعمال عمره تمتع دارد، طواف و نماز را اعاده کند و احتیاطاً سعى و تقصیر را نیز اعاده نماید، ولى اگر وقت ندارد، حج افراد انجام دهد (حجش مبدّل به افراد مى شود) وپس از حج، عمره مفرده به جا آورد.
* آیة الله مکارم شیرازى: باید طواف ها و نماز طواف را از سر بگیرد و احتیاط این است که اگر در مکه حاضر است، بقیه اعمال; مانند سعى و تقصیر را نیز اعاده کند ولى کفاره اى بر او نیست.
*** 8 ـ آیا استحباب غسل ورود به مسجدالحرام تنها براى قادم و کسى است که اعمال عمره به جاى مى آورد یا براى هر مرتبه رفتن به مسجدالحرام نیز مستحب است؟
* آیة الله تبریزى: غسل دخول مسجد الحرام، که همان غسل براى دخول مکه و حرم است، اختصاص به قادم و کسى که اعمال را به جا مى آورد، دارد.
* آیة الله سیستانى: استحباب آن حتى براى قادم ثابت نیست.
* آیة الله صافى گلپایگانى: بعید نیست براى هر وارد به مسجد باشد و در هر مرتبه.
* آیة الله فاضل لنکرانى: براى هر مرتبه رفتن به مسجد الحرام نیز مستحب است.
* آیة الله مکارم شیرازى: به قصد رجا مانعى ندارد.
*** 9 ـ کسى که حسّ بویایى ندارد یا به علت زکام و سرماخوردگى بویى را احساس نمى کند، استعمال طیب و عطر زدن به بدن و لباس و گرفتن بینى از بوى بد بر او حرام است یا نه؟
* آیة الله تبریزى: استعمال طیب بر او حرام است و نسبت به گرفتن بینى از بو، چنانچه شخص بو را احساس مى کند ولو مختصر، گرفتن بینى از بوى بد جایز نیست.
* آیة الله سیستانى: استعمال و عطر زدن حرام است ولى اگر احساس بودى بد نمى کند گرفتن بینى حرام نیست.
* آیة الله صافى گلپایگانى: استعمال طیب وگرفتن بینى از بوى بد براى چنین کسى هم حرام است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: بلى، در فرض سؤال نیز استعمال طیب و عطر زدن و بینى را از بوى بد گرفتن حرام است.
* آیة الله مکارم شیرازى: استعمال عطر براى او نیز اشکال دارد ولى گرفتن بینى از بوهاى خوب و بد لازم نیست.
*** 10 ـ آیا براى کسى که خودش محرم نیست جایز است چیزى روى سر مرد محرمى بیندازد، مثلا محرمى که خوابیده پتو را روى سر او بیندازد و چنانچه محرم باشد چه حکمى دارد؟
* آیة الله تبریزى: جایز نیست.
* آیة الله سیستانى: در هر دو فرض جایز نیست
* آیة الله صافى گلپایگانى: دلیلى بر منع آن نرسیده است; چه محل باشد چه محرم.
* آیة الله فاضل لنکرانى: خیر جایز نیست ولو مُحرم نباشد.
آیة الله مکارم شیرازى: احتیاط ترک این امور است.
*** 11 ـ اگر مرد محرم به غیر محرم بگوید وقتى که خواب رفتم پتو را روى سرم بینداز، چه حکمى دارد؟ و بر فرض که او هم به این درخواست عمل کند کفاره واجب مى شود یا نه و بر فرض وجوب، کفاره بر عهده چه کسى است؟
* آیة الله تبریزى: عمل مزبور جایز نیست و در فرض ارتکاب کفاره ندارد.
* آیة الله سیستانى: نه درخواست جایز است و نه عمل ولى کفاره ندارد.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در فرض سؤال، حرمت آن معلوم نیست و کفاره هم ندارد.
* آیة الله فاضل لنکرانى: نباید بیندازد، ولى چنانچه انداخت کفاره بر عهده هیچ کدام نیست، بلى محرم به محض بیدار شدن و توجه باید پتو را بردارد و الا بنابر احتیاط واجب باید کفاره بدهد.
* آیة الله مکارم شیرازى: جایز نیست .
*** 12 ـ در برخى موارد، زائران بیت الله الحرام یا سایر مسافران، وقت نماز در هواپیما هستند، با توجه به این که نماز در هواپیما معمولاً مانع استقرار و طمأنینه نیست، در صورتى که سایر شرایط، مثل قیام و قبله و رکوع و سجود مراعات شود، آیا در صورت علم یا احتمال این که پیش از اتمام وقت نماز به مقصد مى رسند و مى توانند نماز را پس از پیاده شدن از هواپیما بخوانند، نماز در هواپیما کفایت مى کند یا باید تأخیر بیندازند و در صورتى که نماز را در آن حال خواندند و پیش از اتمام وقت نماز پیاده شدند، اعاده نماز لازم است یا نه؟
* آیة الله تبریزى: چنانچه احتمال بدهند که تا آخر وقت هواپیما به زمین ننشیند مى تواند در هواپیما نماز بخوانند و اگر پیش از اتمام وقت هواپیما به زمین نشست نمازشان را اعاده کنند.
* آیة الله سیستانى: در فرض مذکور نماز در هواپیما کافى است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در صورت علم باید تأخیر نماید و در صورت احتمال، احوط خواندن و چنانچه قبل از گذشتن وقت به مقصد رسید اعاده است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: به طور کلى مکان نماز گزار باید بى حرکت باشد و باید بتوانند تا پایان نماز شرایط نماز را رعایت کنند لذا در فرض سؤال، در سعه وقت تأخیر بیندازند و اگر بواسطه تنگى وقت ناچار باشند نماز بخوانند باید به قدرى که ممکن است رعایت شرایط را بنمایند و در این صورت اعاده لازم نیست.
* آیة الله مکارم شیرازى: چنین نمازى صحیح است و اعاده ندارد.
*** 13 ـ وضو گرفتن از آب هاى خنک مسجدالحرام و اطراف آن ـ که براى آشامیدن اختصاص داده اند; اعم از کلمن ها و شیرها ـ چه حکمى دارد؟
* آیة الله تبریزى: چنانچه موجب اعتراض و توهین به حجاج از مؤمنین بشود باید اجتناب کنند.
* آیة الله سیستانى: جایز نیست.
* آیة الله صافى گلپایگانى: محل اشکال است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: وضو نگیرند و اگر عالماً عامداً وضو گرفتند براى نماز به آن اکتفا نکنند.
* آیة الله مکارم شیرازى: اشکال دارد.
*** 14 ـ حدّ منى آیا جمره عقبه است یا خود عقبه که گردنه بزرگى است؟
* آیة الله تبریزى: بیش از جمره عقبه است، به اندازه اى که رمى در داخل منا واقع مى شود و در مورد شک در مورد نفر و کوچ از منا احتیاط کنند و اکتفا به اقلّ بشود و از قدر متیقن از منا، کوچ بعد از زوال انجام شود.
* آیة الله سیستانى: جمره حد منا است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: حد منا را اعلام مخصوصه معین کرده است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: حد منا از ناحیه مکه، خود عقبه است.
* آیة الله مکارم شیرازى: حد منا با علامت مخصوصى مشخص شده است.
*** 15 ـ اگر اعلم در مسأله اى فتوا نداده و تنها احتیاط واجب کرده است، ولى فالأعلم آن احتیاط را ندارد، آیا لازم است مقلِّد اعلم بداند مرجعش احتیاط واجب کرده و باید نیت رجوع به فالأعلم کند، یا همین که در مقام انجام وظیفه شرعى بوده و عملش طبق فتواى فالأعلم است کافى است؟ به عبارت دیگر، اگر اعلم مثلاً در احرام از مکه قدیم احتیاط واجب است، ولى فالأعلم چنین احتیاطى نداشته، و مقلِّد اعلم از مکه جدید محرم شده و بعد از اعمال حج فهمیده است که اعلم چنین احتیاطى داشته، آیا عملش صحیح است یا خیر؟ و اکنون چه وظیفه اى دارد؟
از آنجا که سؤال هاى فوق بیشتر مورد استفاده روحانیان کاروان ها مى باشد، اگر در پاسخ ها اشاره اى اجمالى به دلیل هم بشود موجب مزید امتنان است.
* آیة الله تبریزى: پس از فهمیدن فتواى فالأعلم در تصحیح عمل، به فتواى وى استناد مى کند.
باید براى ادله به کتب استدلالى مراجعه شود.
* آیة الله سیستانى: اگر مطابقت با فتواى کسى که مى تواند از او تقلید کند داشته باشد، الآن مى تواند به او رجوع کند.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در فرض سؤال، بعد از خاتمه اعمال نیت کند که آنچه انجام داده ام بر طبق نظر فالأعلم باشد اشکال ندارد البته مشروط به این که هنگام احرام از مکه جدید قصد قربت از او متمشى شده باشد.
* آیة الله فاضل لنکرانى: همین که عمل مطابق فتواى مشهور باشد صحیح است و نیت رجوع و حتى گفتن و ارجاع دادن لازم نیست. بلى اگر سؤال کردند باید گفت و اگر بعد از عمل متوجه آن احتیاط شدند اعاده لازم نیست، هرچند اگر بخواهند طبق احتیاط اعاده و عمل کنند مانعى ندارد.
* آیة الله مکارم شیرازى: بعد از اعمال حج رجوع به فالأعلم مى کند و چون عمل گذشته او با آن هماهنگ است، اعاده لازم نیست.
*** 16 ـ شخصى با فیش میّت اگر از سایر ورثه اجازه بگیرد مى تواند به حج مشرف شود، آیا استجازه از سایر ورثه، به عنوان مقدمه واجب مثل ثبت نام و تهیه بلیت و امثال آن، واجب است یا نه و نیز با فرض عدم استجازه، چنانچه با همان فیش به حج برود و سایر شرایط را داشته باشد، حج او صحیح است و کفایت از حَجّة الاسلام مى کند یا نه؟
* آیة الله تبریزى: بنابر احتیاط باید اجازه بقیه ورثه را تحصیل نماید.
* آیة الله سیستانى: اگر از سایر جهات مستطیع باشد و تمکّن مالى در مورد پرداخت حق سایر ورثه در فیش نیز داشته باشد حج بر او واجب است و باید مقدمات را تهیه کند و دراین فرض اگر بدون اجازه از فیش استفاده کند، حجش صحیح و مجزى است وبدهکار حق ورثه است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در فرض شب استجازه لازم نیست، چون تحصیل استطاعت است که واجب نیست. و اگر بدون اجازه برود، هرچند گناه کرده لکن اگر در میقات شرایط استطاعت در او باشد حج صحیح و مجزى از حجّة الاسلام است.
* آیة الله فاضل لنکرانى: تصرّف در فیش، که مشترک است، باید با رضایت و اجازه همه ورثه باشد ولى اگر استجازه نکرد، هرچند معصیت کرده است ولى حج او صحیح است و کفایت از حَجّة الاسلام مى کند، اما باید رضایت ورثه را تحصیل نماید.
* آیة الله مکارم شیرازى: استجازه کردن لازم نیست ولى اگر استجازه کند و اجازه دهند و سایر شرایط را داشته باشد مستطیع مى شود.
*** 17 ـ با توجه به این که بانوان مى توانند رمى روز دهم را شب انجام دهند، آیا حتماً باید شب عید باشد یا شب یازدهم نیز جایز است و در فرض جواز، در صورتى که زن در اعمال حج نایب دیگرى باشد، چه صورت دارد؟
* آیة الله تبریزى: زنها مى توانند رمى روز دهم را در شب عید انجام دهند و در حکم مزبور بین این که زن براى خود حج انجام دهد یا نایب دیگرى باشد فرقى نیست.
* آیة الله سیستانى: فقط در شب عید جایز است.
* آیة الله صافى گلپایگانى: باید شب دهم باشد; چه نایب باشد چه براى خودش باشد.
* آیة الله فاضل لنکرانى: شب یازدهم نیز جایز است هرچند نایب در حج باشد. بلى رمى روز یازدهم را در صورتى مى تواند شب انجام دهد که از رمى در روز معذور باشد.
* آیة الله مکارم شیرازى: هر دو جایز است و ضررى به نیابت نمى زند.
*** 18 ـ خارج شدن از شهر مکه و منا، مثلا رفتن به جده، مدینه یا طائف در موارد ذیل چه حکمى دارد؟
الف: پس از اعمال روز عید قربان پیش از اعمال مکّه.
ب: در روز یازدهم پس از رمى جمرات.
ج: پس از بیتوته نیمه اوّل شب یازدهم یا دوازدهم.
د: پس از اعمال ایام تشریق، پیش از اعمال مکّه.
* آیة الله تبریزى: خارج شدن از مکه و توابع آن، قبل از اعمال مکه و تمام کردن آن جایز نیست.
* آیة الله سیستانى: اشکال ندارد مگر اینکه در ماه ذى قعده مُحرم به احرام عمره تمتع شده بود که در این صورت براى برگشت باید محرم به عمره مفرده شده و داخل مکه بشود.
* آیة الله صافى گلپایگانى: در هیچ یک از موارد مذکور جایز نیست.
* آیة الله فاضل لنکرانى: احتیاط واجب است که تا اعمال حج تمام نشده از مکه و منا خارج نشود مگر این که اطمینان داشته باشد که براى اتمام اعمال بر مى گردد.
* آیة الله مکارم شیرازى: احتیاط آن است تا اعمال را تکمیل نکرده خارج نشود.