پرده دارى و کلیددارى کعبه (مقاله ترویجی حوزه)

یکی از مسائل تاریخ کعبه، بحث از پرده آن است. این بخش در نوع کتابهای مربوط به تاریخ کعبه، آمده است. آنچه در اینجا میخوانیم گزارشی است که در روزنامه المدینه (دوم ذی حجه سال 1416) درباره «وضعیت پرده کعبه در دوران جدید» آمده و مکمل بحث سدانت کعبه است که در قسمت بالا به آن پرداختیم.
قبل از آوردن آن بحث، این نکته را اشاره کنیم که بافتنِ پرده کعبه از نظر سیاسی، بسیار با اهمیت و برای بافنده آن مایه افتخار بوده است. در میان دولتهای اسلامی، در زمانی که در هر گوشهای از دنیای اسلام دولتی حاکم بود، آنهایی موفق به داشتن این افتخار میشدند که از قدرت سیاسی بالاتری برخودار بودند. زمانی که دولت سعودی قوام یافت، کوشید تا خود این اقدام را انجام داده و به این وسیله نفوذ سایر دولتها را در زمینه امور دینی حج قطع کند. به هر روی گزارش زیر درباره وضعیت پرده در دوران سعودی است.
زمانی که عبدالعزیز در سال 1343 هـ . برابر 1924 م. زمام امور حجاز را به دست گرفت، در سال 1346 هـ . برابر 1927م. فرمان داد تا کارگاه بافت ویژهای برای تهیه و بافت جامه کعبه مشرفه احداث گردد و بیدرنگ کار احداث آن در ماه محرم سال 1346 هـ . آغاز و در ماه رجب سال مذکور پایان یافت. در این کارگاه جامه کعبه تهیه گردید. این جامه از ابریشم طبیعی و خالص به وسیله سعودیها و هندیها بافته شد.
کارگاه مزبور به همین منوال همه ساله یک پوشش را برای کعبه مشرفه تهیه مینمود تا این که سال 1352 هـ .ق. = 1932 م. فرا رسید. در این سال نخستین جامه کعبه تنها به وسیله خود عربستان سعودی تهیه شد.
در سال 1958 م. بار دیگر مصر به تهیه جامه کعبه رغبت نشان داد و پس از اصرار مصر، ملک عبدالعزیز موافقت نمود تا مصر به تهیه جامه کعبه بپردازد. اما بار دیگر مصر در سال 1381ه.ق. = 1961 م. روی علل سیاسی از آماده نمودن پرده امتناع ورزید و آنگاه ملک عبدالعزیز تصمیم گرفت تا کارگاه بافندگی جامه کعبه را بار دیگر آغاز نماید. کارگاه مزبور از سال 1384 هـ . کار خود را شروع کرد و تا امروز ادامه دارد.
کارگاه جامه کعبه
عربستان سعودی در سال 1357 هـ .ق. = 1938 م. کارگاه تولید و آماده سازی پرده کعبه مشرفه را در مساحت 1500 متر احداث نمود. در ابتدا کلیه سامان و ابزار آن دستی و معمولی بود، اما در سال 1392 هـ .ق. = 1972 م. دستور داده شد تا کارگاه جدید در مساحت صد هزار متر مربع احداث گردد، ملک فهد که در آن وقت پست معاون دوم رئیس شورای وزیران و وزیر کشور را عهدهدار بود، سنگ بنای آن را گذاشت و در سال 1395 هـ .ق. = 1975م. هنگامی که ولیعهد کشور بود آن کارگاه را افتتاح نمود.
کارگاه جدید شامل دو بخش است:
در بخش نخست آن پوشش داخلی کعبه و پرده و کمربند آن بافته شده و روی آن به رشتههای نقرهای طلافام، تزیین میگردد، اما در بخش دوم آن که به ابزارهای مدرن مجهز میباشد، جامه خارجی کعبه مشرفه بافته میشود.
بخشهای دیگر این کارگاه عبارتند از:
1ـ بخش بافندگی خودکار که در آن قالیها و فرشهای مساجد تولید میگردد.
2ـ بخش رنگ آمیزی که در آن ابریشم مورد استفاده جامه کعبه رنگ آمیزی میگردد.
3ـ بخش اصلاح و مرمت کاری که عهدهدار اصلاح ماشینهای بافت و ابزار مدرن در این کارگاه میباشد.
ویژگیهای جامه کعبه
جامه کعبه از 54 قطعه ترکیب یافته که طول هر قطعه آن 14 متر و پهنای آن 95 سانتیمتر است، مساحت کلی آن به 2650 متر مربع بالغ میگردد. کمربند آن از 16 قطعه ترکیب یافته و محیط آن 45 متر و پهنای آن 95 سانتیمتر است.
برای تهیه جامه کعبه به 670 کیلو گرم ابریشم سفید خالص نیاز است تا با 720 کیلو گرم مواد رنگ آمیزی صورت گیرد، اما کمربند و پرده دروازه کعبه رشتههای نقرهای و طلا فام نیاز دارد که وزن مجموع آن به 120 کیلوگرم میرسد.
کسوه کعبه دارای دو بخش است; یکی پوشش ظاهری که همیشه رنگ سیاه دارد ودیگر پرده داخلی که دارای رنگ غیر سیاه است.
پرده دروازه کعبه، که به «برقع» مسمی است، از عین پارچه ابریشمی سیاه ساخته شده و در روی آن آیات قرآن کریم نگارش یافته است و با عین رسم الخط در بالای آن نوشته شده است. این کسوه در مکه مکرمه ساخته شده و به کعبه مشرفه اهدا گردیده است. در پایین آن این جمله نقش گردیده است: «خادم الحرمین الشریفین الملک فهد بن عبدالعزیز آل سعود تقبل اللّه منه».
هزینه تهیه جامه کعبه مشرفه به 17 میلیون ریال سعودی بالغ میگردد.
آیات قرآن در روی جامه کعبه
در روی جامه، کلمه «لاإله الاّ اللّه»، «محمد رسول اللّه» در میان مربعها بارشتههای ابریشمی بافته شده، و در دو کنار راست و چپ آن، در میان مربع بزرگ لفظ «جلّ جلاله» بشکل شماره 8 نقش گردیده است، و در خالیگاه آن لفظ «یا اللّه» نقش میباشد.
روی کمربند کعبه و در قسمت شرقی آن با رشتههای نقرهای طلا فام، آیه مبارکه «و إذ جعلناالبیت مثابة للناس ...» تاو «تب علینا انّکَ أنت التواب الرحیم» با خط زیبا نقش گردیده است.
در قسمت جنوبی کمربند; یعنی در میان رکن حجر الاسود و رکن یمانی، این آیه مبارکه نقش است: «بسم الله الرحمن الرحیم، قل صدق الله...» تا «والله شهید علی ما تعملون»
در قسمت غربی کمربند; یعنی میان رکن یمانی و حجر اسماعیل، آیه مبارکه: «وَ اِذَ بَوَّأنا لإبراهیم...» تا «ولیطَّوَّفوا بالبیت العتیق» نقش گردیده است.
اما در قسمت شمالی کمربند، این عبارت درج است: «هذه الکسوة صنعت فی مکة المکرمة بأمر خادم الحرمین الشریفین».
در روی پرده دروازه کعبه، آیاتی از قرآن کریم مثل: «ربّ أدخلنی مُدْخل صدق و أخرجنی مُخرَجَ صدق واجعل لی من لدنک سلطاناً نصیراً» به اشکال گِرد و مربع نقش گردیده است، و در پایینترِ آن، آیه مبارکه: «ولا تهنوا و لا تحزنوا و أنتم الأعلَون إن کنتم مؤمنین» و پس از آن آیة الکرسی نقش یافته است.
همه این نوشتهها بارشته های نقرهای طلا فام باخط زیبا وقشنگ نقش گردیده است.
پی نوشتها:
________________________________________
1 ـ بنی شیبه یکی از طوایف قریش است.2 ـ در اصل حطیم میان سه نقطه واقع شده، حجرالأسود، مقام ابراهیم و حجر. مثلثی میان این سه نقطه را حطیم می نامند.