حجّ ابراهیمى‏ و تقریب مذاهب اسلامى‏ (مقاله ترویجی حوزه)

‏ این سخنرانى در تاریخ دوم ذى‏الحجة الحرام 1413 2/3/1372 در افتتاح سمینار مجمع التقریب در مکه مکرمه ایراد گردیده است که پس از تکمیل و تنظیم تحت عنوان: «حج ابراهیمى و تقریب مذاهب اسلامى» ارائه مى‏گردد: این سوّمین سمینار «مجمع التقریب» است که در کنار خانه خدا تشکیل مى‏شود. در این جلسه، ابتدا از همه اندیشمندان مذاهب اسلامى که از کشورهاى مختلف در این گردهمایى شرکت کرده‏اند، صمیمانه تشکر نموده و از خداوند متعال مى‏خواهم که به همه ما توفیق عنایت کند تا بتوانیم توان فکرى و عملى خود را در راستاى اهداف مجمع؛ که یکى از اهداف مهم و اصلى آن، انجام حج ابراهیمى است به کار گیریم. این سمینار در حالى تشکیل مى‏شود که از یکسو، به برکت انقلاب اسلامى به رهبرى ابرمرد تاریخ اسلام، امام خمینى - رضوان اللَّه تعالى علیه - و خلف صالحش؛ حضرت آیةالله خامنه‏اى - مد ظله‏العالى - مسلمانان جهان هشیار شده‏اند و بیش از هر زمان دیگر، حرکت و خیزش اسلام انقلابى در سراسرِ ممالکِ اسلامى، کاخهاى استکبار را به لرزه درآورده است. و از سوى دیگر دشمنان اسلام و در رأس آنها آمریکا که اسلام واقعى را در تضاد با منافع خود مى‏بیند و از گسترش آن به شدّت بیمناکند، بیش از هر وقت دیگر براى ضربه‏زدن به اسلام ناب و هواداران مقاوم آن توطئه مى‏کنند، و براى ایجاد تفرقه در صفوف مسلمین برنامه‏ریزى مى‏نمایند، آفات تقریب‏ تصور مى‏کنم عناوینى که براى بحث و بررسى در این کنفرانس توسط برگزارکنندگان پیشنهاد شده، مناسب، و سخن گفتن در زمینه آن عناوین، لازم و ضرورى است، لیکن این مباحث در صورتى مى‏تواند زمینه را براى رسیدن به اهداف مجمع آماده و هموار کند که آفتهاى تقریب در کنار بحثها بلکه قبل از آن، دقیقاً شناسایى شود و تقریب مذاهب اسلامى آفت‏زدایى گردد. عناوینى که به این سمینار جهت گفتگو پیرامون آن، ارائه شده عبارتند از: «تقریب سیاسى»، «تقریب اقتصادى»، «تقریب اعتقادى»، «تقریب فقهى» و «تقریب روایى». همه این موضوعات براى تقریب، محورهایى اصولى و مباحثى ضرورى است ولى بدون توجه به آفات تقریب، نه‏تنها ثمربخش نیست بلکه ممکن است پرداختن به این مسائل در نهایت، تبدیل به آفت گردد. تئورى تقریب و یا شناخت راههاى آن، در صورتى مى‏تواند مقدمه براى تقریب باشد که آفات تقریب شناخته شده و در عمل به آفت‏زدایى پرداخته شود. بنابر این، در مکه مکرمه و موسم حج - که به گفته امام راحل و احیاگر حج ابراهیمى: نقطه اصلى دعوت مسلمین جهان به اتحاد و وحدت کلمه است - مناسبترین و ضرورى‏ترین مباحث، آفت‏شناسى تقریب و ضرورى‏ترین اقدام، زدودن آفتهاى تقریب است. در این راستا من به عنوان مقدمه بر این سمینار، نکته‏اى در ارتباط با «مهمترین آفت تقریب» و نکته‏اى در زمینه «مهمترین عامل تقریب» تقدیم حضار گرامى مى‏کنم و پیشنهاد مى‏نمایم که مسؤولان مجمع به این مسأله اساسى، بیشتر اهمیت دهند و مباحثى را در این زمینه برنامه‏ریزى و طرح نمایند. مهمترین آفت تقریب‏ بزرگترین آفت تقریب، غفلت از توطئه‏ها و نقشه‏هاى دشمنان تقریب است. این غفلت موجب مى‏گردد که وقتى خیرخواهان و علاقمندان به وحدت کلمه در جوامع اسلامى مى‏خواهند در جهت دست‏یافتن به این هدف تلاش کنند، سرگرم مباحث و مسائلى شوند که تنها ثمره علمى دارد، نه ثمره عملى. و همه تلاشها در مجامع علمى خلاصه شود، آنهم به صورتى بسیار محدود. از این رو اقداماتى که در جهت تقریب مذاهب اسلامى صورت مى‏گیرد، وقتى با تبلیغات و توطئه‏هایى که در جهت تفرقه جوامع اسلام انجام مى‏شود، مقایسه گردد. شاید اغراق نباشد که نَمى است در برابر یَمْ! و سدّى است کوتاه و ناتوان، در برابر سیلى عظیم و خروشان! اگر شما به نمایشگاههاى کتاب در کشورهاى اسلامى و بطور مشخّص نمایشگاهى که چندى قبل در مکه برگزار شد مراجعه کنید و رساله‏ها و کتابهاى تفرقه‏انگیز را اجمالاً بررسى نمایید این وضعیت اسف‏بار را تصدیق خواهید کرد. قدرتهاى شوم استکبار و استعمار که اتحاد مسلمانان را به زیان خود مى‏بینند بهترین راه تأمین منافع نامشروع خود در جوامع اسلامى را ایجاد تنازع مذهبى تشخیص داده و براى تحقق این توطئه خطرناک همه امکانات سیاسى و اقتصادى خویش را به کار مى‏گیرد، و باید گفت که قلم به دستان مزدور، عوامل اجرایى این توطئه هستند. بیماریهاى اخلاقىِ پاره‏اى از کسانى که به خیال خود از اسلام دفاع مى‏کنند و در رأس آن، بیمارىِ تعصّب نیز، این توطئه را تقویت و به دشمنان اسلام و مسلمین در پیاده کردن سیاستِ «ایجاد تفرقه در جوامع اسلامى» کمک مى‏کند. بنابر این مسؤولیّت مجمع التقریب که به ابتکار رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آیةالله خامنه‏اى تأسیس گردیده، بسیار سنگین است، وظیفه این مجمع تنها تحقیق و کار عملى نیست بلکه وظیفه اجرایى سنگینى را به عهده دارد، و در صورتى مى‏تواند از عهده انجام این مسؤولیّت به نحو کامل برآید که علاوه بر امکانات مناسب، از کادرى بسیار قوى در زمینه سیاستگزارى و برنامه‏ریزى برخوردار باشند. مجمع التقریب در صورتى مى‏تواند اهداف این تشکیلات را تأمین نماید که با برنامه‏ریزى مناسب، عناصر غیروابسته، مستقل، خوش‏فکر و خوشنام را در جهان اسلام جذب کند. این نخستین، مشکل‏ترین و اساسى‏ترین گام در راه تحقق تقریب مذاهب اسلامى است. با این اقدام، مجمع قدرت برخورد عملى با توطئه‏ها و نقشه‏ها و آفات تقریب را پیدا مى‏کند و مى‏توان نقشه‏هاى دشمنان تقریب را افشا کند و مخالفان وحدت کلمه مسلمین - که با واسطه و یا بى‏واسطه، عامل بیگانه هستند - را در جهان اسلام منزوى نماید. مهمترین عامل تقریب‏ به اعتقاد من، بزرگترین عامل تقریب مذاهب اسلامى در عصر حاضر ترویج اندیشه‏هاى سیاسى امام خمینى - رضوان‏اللَّه تعالى - است. اندیشه‏هاى سیاسى امام، در واقع تبلور مبانى حکومتى اسلام و قرآن است. در عصر حاضر بزرگترین و ضرورى‏ترین نیازهاى جهان اسلام آشنایى با دیدگاههاى حکومتى اسلام مى‏باشد، با توجه به نیاز و عطشى که در جوامع اسلامى، میان روشنفکران و جوانان در این زمینه وجود دارد. اندیشه‏هاى سیاسى امام به سادگى مى‏تواند مسلمانان جهان را با هر عقیده ومذهب به هم نزدیک کند. این راه نزدیک‏ترین، جاذبه‏دارترین و موفق‏ترین راه تقریب مذاهب اسلامى است. من نمى‏گویم راههاى فرهنگى، علمى، اقتصادى و... در زمینه تقریب مؤثر نیست، سخن من این است که تجربه نشان مى‏دهد که این راهها کم اثر است. امروز آنچه مسلمانان مظلوم و به‏پاخاسته جهان را به هم پیوند داده چیزى جز اندیشه‏هاى تابناک سیاسى امام نیست، تنها چیزى که مسلمانان مبارز فلسطین، عراق، الجزایر، بوسنى و هرزگوین، افغانستان و تاجیکستان را با هم و با همه مسلمانان بیدار جهان و بویژه مسلمانان انقلابى ایران پیوند داده، مبانى حرکت سیاسى الهى بنیانگذار جمهورى اسلامى ایران است. این راه، علاوه بر اینکه بیشترین و قویترین جاذبه را دارد، بزرگترین آفات تقریب را که قبلاً بدان اشاره شد - نیز خنثى مى‏کند، بنابراین، پیمودن این راه، براى آفت‏زدایى تقریب نیز ضرورى است، و در این راستا تبیین ابعاد سیاسى حج از دیدگاه امام راحل جایگاه ویژه خود را دارد. علاقمندان به تجدید حیات اسلام و وحدت کلمه مسلمین، باید بر این عامل اساسى و کارساز، بیش از سایر عوامل تقریب تکیه کنند تا به خواست خداوند متعال، زمینه‏ساز تحقق وعده الهى (جهانى شدن اسلام) باشند.