تحلیل خطر زمین لغزش برای شناسایی محدودیت های توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی؛ مطالعه موردی: منطقه سوادکوه مازندران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
زمین لغزش بعد از سیل و زلزله یکی از مهم ترین مخاطره های طبیعی در جهان است که سالانه باعث خسارات جانی و مالی قابل توجهی می شود. منطقه سوادکوه در دامنه های شمالی البرز متأثر از عوامل اقلیمی، ژئومورفولوژیکی، زمین شناسی، هیدرولوژیکی و انسانی - بیولوژیکی مستعد بروز زمین لغزش بوده است. هدف از این تحقیق، تحلیل خطر زمین لغزش برای شناسایی محدودیت های توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی در منطقه سوادکوه مازندران است. به این منظور، ابتدا بر اساس سوابق، مشاهدات میدانی، تصاویر ماهواره ای و...، بالغ بر 319 زمین لغزش تدقیق و شناسایی شد. با بررسی و تحلیل عوامل طبیعی و انسانی مؤثر بر زمین لغزش شد بارش در وقوع بیش از 180 زمین لغزش نقش کلیدی و محوری درمنطقه داشته است. دراین پژوهش، برای پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه از مدل مارکوس (MARCOS) بعنوان یکی از روش های جدید تصمیم گیری چند معیاره استفاده شد، که با استفاده از نرم افزار GIS با تلفیق لایه های شیب، جهت شیب، سنگ شناسی، کاربری اراضی، فاصله از جاده، رودخانه و گسل، بارش و زلزله نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه در پنج کلاس خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد تهیه شد. خروجی مدل نشان می دهد که بیش از 63 درصد سطح منطقه و 146 روستا در پهنه های با خطر زمین لغزش متوسط تا خیلی زیاد قرارگرفته اند که عمدتاً در ارتفاع کمتر از 2000 متر، شیبهای 20 تا 30 درجه، بستر سنگ های غنی از کانی های رسی (سازند شمشک، سازند سری قاره ای، رسوبات آبرفتی کواترنرو...) و در فاصله 100 متری جاده ها و رودخانه ها گسترش دارند. اعتبارسنجی مدل مذکور به روش نسبت تراکمی نشان داد که میزان دقت مدل مارکوس 1/89 درصد است که بیانگر دقت خیلی خوب روش مذکور است که وقوع 283 زمین لغزش در پهنه های با خطر متوسط تا خیلی زیاد و وقوع 38 زمین لغزش در بافت کالبدی روستاها و 137 زمین لغزش به فاصله 300 متری بافت روستاها در پهنه های مذکور، نشان از همخوانی بسیار خوب نتایج این مطالعه با تجربیات حاصل از مشاهدات میدانی و مطالعات ژئوتکنیک و ژئوفیزیک انجام گرفته در منطقه است. از نتایج حاصل می توان در تهیه طرح های توسعه و عمران(جامع) ناحیه ای، طرح های پیشرفت و آبادانی منظومه های روستایی و طرح های هادی روستایی برای شناسایی سکونتگاه های روستایی در معرض زمین لغزش و همچنین شناسایی قابلیتها و محدودیت های توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی استفاده کرد.Risk analysis of landslides for identifying development constraints in the physical structure of rural settlements; case study: Savadkooh region, Mazandaran
Landslides, following floods and earthquakes, are one of the most significant natural hazards in the world, causing considerable human and financial losses annually. The Savadkooh region, located in the northern foothills of the Alborz Mountains, is susceptible to landslides due to climatic, geomorphological, geological, hydrological, and human-biological factors. The aim of this research is to conduct a risk analysis of landslides to identify development constraints in the physical structure of rural settlements in the Mazandaran Savadkooh region. To achieve this goal, 319 landslides were identified and analyzed based on records, field observations, satellite images, and other relevant data. Precipitation was found to be a key and central factor in the occurrence of more than 180 landslides in the region. In this study, the MARCOS model was used as one of the new multi-criteria decision-making methods for landslide hazard zoning in the area. Using GIS software and combining layers of slope, aspect, geology, land use, distance from roads, rivers, faults, precipitation, and earthquakes, a landslide hazard zoning map of the region was prepared in five classes: very low, low, moderate, high, and very high. The model output shows that over 63% of the area and 146 villages are located in zones with moderate to very high landslide hazard, mainly at elevations below 2000 meters, with slopes of 20 to 30 degrees, rich in clay minerals (Shemshak Formation, Sari Continental Formation, Quaternary alluvial deposits), and within 100 meters of roads and rivers. Validation of the MARCOS model using the density ratio method showed an accuracy rate of 89.1%, indicating a very good fit between the model results and field observations, as well as geotechnical and geophysical studies conducted in the area. The occurrence of 283 landslides in zones with moderate to very high hazard, 38 landslides in the built-up areas of villages, and 137 landslides within 300 meters of village settlements in these zones confirms the validity of the study's results. The findings can be used to develop comprehensive regional development plans, progress and settlement plans for rural areas, and rural settlement plans to identify areas at risk of landslides and to identify opportunities and constraints for the physical development of rural settlements.
Landslide hazard , MARCOS model , geotechnical , rural settlements , rural settlement planning,
تبلیغات
