بازیابی بن مایه و سیر تحول نقش عقاب دوسر در هنر ایران از دوره باستان تا سلجوقی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در تمدن های باستانی هم چون ایران و بین النهرین، نقش عقابی دیده می شود که دارای دوسر-به سمت راست و چپ متمایل گشته- و با بال های گشوده است. تداوم به کارگیری این نقش تا دوره اسلامی در ایران و آناتولی باعث شد تا به عنوان نماد ملی، در دوره سلجوقیان مطرح شود. این نقش نشان دهنده تسلط بر غرب و شرق و مفهوم ضمنی قدرت و پادشاهی است. منابع موجود، بن مایه این نقش را به تمدن هیتی ها در هزاره دوم ق.م منسوب و آن را تحت تأثیر هنر بین النهرین می دانند، درحالی که در هنر ایران دارای پیشینه بسیار کهن تری است. بررسی و تحلیل این نقش با توجه به اهمیت امروزه آن به عنوان نمادی بین المللی، انتساب پیشینه آن به دیگر تمدن ها در منابع و مفاهیم نهفته در این نقش؛ ضرورت مطالعه آن را دوچندان کرده است. هدف این پژوهش، ریشه یابی و یافتن سیر تحول و تطور نقش فرم و محتوای عقاب دوسر در هنر ایران باستان تا دوره سلجوقی است. هم چنین شناسایی عوامل مهم در ترسیم این نقش در هنر ایران، هدف دیگر پژوهش است که برای نخستین بار در منابع داخلی و خارجی انجام می پذیرد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای-اسنادی انجام پذیرفته است. یافته ها نشان داد که این نقش، برای نخستین بار در هزاره چهارم ق.م در ایران و در سفال تل باکون-یک هزاره قبل از هنر بین النهرین- دیده شده است. حضور اساطیر، مذاهب و آیین های کهن ایرانی، باورهای عامیانه به شاه، ادبیات به ویژه شاهنامه از دلایل حضور این نقش در هنر پیشااسلامی ایران و تداوم آن تا دوره اسلامی است.Retrieving the Motif and Evolution of the Double-Headed Eagle in Iranian art from Ancient to Seljuk Period
In ancient civilizations such as Iran and Mesopotamia, an eagle figure can be seen, which has two heads - inclined to the right and left - and with open wings. The continued use of this motif until the Islamic period in Iran and Anatolia made it emerge as a national symbol in the Seljuk period. This motif represents the dominance of the West and the East, and the implied concept of power and kingship. Available sources attribute this motif to the Hittite civilization in the second millennium BC and consider it influenced by Mesopotamian art, while it has a much older history in Iranian art. Today, due to the importance of this motif as an international symbol, as well as the attribution of the background of this motif in the available sources to other civilizations and the concepts hidden in it, the need to investigate and analyze this motif has become more important. The purpose of this research is to find the roots and evolution of the motif of the form and content of the double-headed eagle in the art of ancient Iran until the Seljuk period. Also, identifying the important factors in drawing this motif in Iranian art is another goal of the research, which is done for the first time in Iranian and international sources. This research has been carried out by descriptive-analytical method and by referring to library-documentary sources. The findings showed that this motif was seen for the first time in the 4th millennium BC in Iran and in the pottery of Tal Bakun - a millennium before the Mesopotamian art. The presence of ancient Iranian myths, religions and rituals, popular beliefs about the king, literature, especially the Shahnameh, are among the reasons for the presence of this motif in the pre-Islamic art of Iran and its continuation until the Islamic period.
تبلیغات
