نخل ماتم فارس؛ تمثیلی از سوگواری بر امام حسین (ع) (نمونه مطالعه: شهرستان جهرم) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
هدف: هدف از انجام این مقاله اثبات این موضوع است که نخل به عنوان نماد ایزدی قربانی شونده در مناطق نخل خیز فارس به ویژه در شهرستان جهرم، در آیین های سوگواری امام حسین(ع) به صورت حقیقی و نمادین کاربرد داشته است. روش تحقیق: روش انجام این تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و مشاهدات میدانی است. یافته های تحقیق: بر اساس یافته ها، آیین های سوگواری از آیین های بسیار کهن تاریخ بشر است. نگاهی خاستگاه این رسوم نشان می دهد آیین های سوگواری عمومی و مشهور، از منشاء اسطوره های زایش و رستاخیز مایه گرفته و ادامه یافته اند. در اساطیر، ایزدی نباتی قربانی می شود تا خونش ضامن حیات و برکت بخش باشد که حاصل این قربانی یا خودنثاری ایزدی، به نوعی تکرار عمل کیهان آفرینی و پیدایش و تکوین جهان هاست. ایرانیان روح واقعه عاشورا را لمس کرده اند و این دیده ها، الگوهایی کهن را در ذهن تاریخی ایشان بازآفرینی کرده است تا این واقعه را علاوه بر حادثه ای در پهنه تاریخ، رخدادی ازلی و ابدی بینگارند. در فرهنگ ایرانی، پیکره نخل به پیکره انسان تشبیه شده و از سویی نیز نمادی از ایزد شهید بین النهرین، یعنی دوموزی است. خون امام حسین(ع) بسان سیاوش و سایر قهرمانان که ناجوانمردانه و مظلومانه کشته شده اند، برکت بخش سایر قیام هاست، بنابراین در اذهان و آیین های ایرانی، درخت نخل که نماد ایزدی گیاهی قربانی شونده است و در عزاداری های اساطیری به کار می رفته، نماد شهادت امام حسین(ع) نیز قرار می گیرد و قربانی می شود. نمونه مورد مطالعه این تحقیق، شهرستان جهرم، از شهرهای کهن و نخل خیز فارس و جنوب ایران است که در منابع مکتوب کهن نیز از کیفیت خرمای آن تعریف شده است. تا بدانجا که سیاحان در دوره صفوی، این شهر را جنگل نخل نامیده و از کیفیت درختان نخل، شکل و خرمای آن بسیار سخن گفته اند. با این حال در تحقیقاتی که درباره نخل انجام شده، به ریشه های اسطوره ای و سنن مرتبط با این درخت در فارس یا جهرم اشاره نشده است.نتایج تحقیق: بر اساس نتایج به دست آمده، نخل ماتم هم تمثیلی از امام حسین(ع) و هم نماد شیئی مقدس، یعنی تابوت شهدا، در آیین های سوگواری محرم در فارس است. این مراسم نیز، مانند بسیاری از عزاداری های آیینی، هم نوعی اعلام سوگواری و ماتم در پی به شهادت رسیدن امام حسین(ع) و همراهی و حمایت و هم نوعی ابدی دانستن امام حسین(ع) و قیامش است. شیوه هایی چون: نخل ماتم، تابوت و کتل و... از اشکال نمادین آیین عزاداری محرم در جهرم است که در تمام آن ها از گذشته تا کنون نخل وجود داشته است. این سنت ها با سایر سنن مناطق جنوب فارس مانند لار، لامرد، خاوران و... که نخل خیزند نیز در برخی موارد تطابق دارد. محصولات حاصل از نخل چون خرما، حلوا، نان های شیرین و... نیز در مراسم عزاداری امام حسین(ع) در فارس و جهرم به صورت نمادین برای شادی روح درگذشتگان استفاده می شوند که آن ها نیز ریشه در اساطیر دارند.The Mourning Palm of Fars; An allegory of mourning for Imam Hossein (pbuh) Case study: Jahrom city
Purpose: The purpose of this article is to prove that the palm as a sacrificial Lord symbol has been used in real and symbolic ways in the mourning rituals of Imam Hussein (pbuh) in the palm-growing areas of Fars, especially in Jahrom city.Research method: The method of conducting this research is descriptive-analytical and field observations.Research findings: According to the findings, mourning rituals are one of the oldest rituals in human history. A look at the origin of these customs shows that the public and famous mourning rituals have originated and continued from the origin of birth and resurrection myths. In mythology, a God of plants is sacrificed so that its blood is a guarantee of life and a blessing, and the result of this God sacrifice or self-sacrifice is, in a way, a repetition of the act of cosmology and the creation and evolution of the worlds. Iranians have touched the spirit of Ashura event and these visions have re-created old patterns in their historical mind to see this event as an eternal and eternal event in addition to an incident in history. In Iranian culture, the figure of the palm tree is likened to the human figure, and on the other hand, it is a symbol of the Mesopotamian Martyr God, Dumuzi. The blood of Imam Hossein(pbh), like Siavash and other heroes who were killed in a cowardly and oppressive manner, blesses other uprisings, therefore, in the minds and rituals of Iran, the palm tree, which is a symbol of divine sacrifice and is used in mythological mourning, is also a symbol of Imam Hossein's martyrdom, becomes a victim. The sample studied in this research is Jahorm city, one of the ancient and palm-growing cities of Fars and southern Iran, whose date quality is also defined in ancient written sources. So much so that the tourists in the Safavid period called this city the palm forest and talked a lot about the quality of the palm trees, its shape and dates. However, in the research conducted about the palm, the mythological roots and traditions related to this tree in Fars or Jahrom are not mentioned.Research: Based on the obtained results, the mourning palm is both an allegory of Imam Hussein(pbuh) and a symbol of a sacred object, that is, the coffin of the martyrs, in Muharram mourning rituals in Fars. This ceremony, like many religious mourning ceremonies, is both a kind of declaration of mourning and mourning following the martyrdom of Imam Hussein (pbuh) and companionship and support, as well as a kind of eternal recognition of Imam Hussein (pbuh) and his resurrection. Ways such as: Mourning palm, coffin and kettle, etc. are symbolic forms of the Muharram mourning ritual in Jahrom, in all of which there has been a palm from the past until now. In some cases, these traditions are consistent with the traditions of other regions of southern Persia, such as Lar, Lamard, Khavaran, etc., which grow palm trees. Palm products such as dates, halwa, sweet breads, etc. are used symbolically in the mourning ceremony of Imam Hussein (pbuh) in Fars and Jahrom for the happiness of the souls of the departed, which are also rooted in mythology.
تبلیغات
