پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان فریمان با استفاده از منطق فازی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه: یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی در جهان و ایران سیل می باشد که در صورت وقوع خسارات زیادی را برجا خواهد گذاشت. از گام های بسیار مهم درجهت کاهش آثار زیان بار ناشی از آن، شناخت مناطق سیل گیر، درجه بندی این مناطق از لحاظ میزان خطر و پهنه بندی آن می باشد. تا براساس آن به توان درخصوص استفاده از اراضی و کاربری های مختلف از جمله توسعه بهینه آتی شهرها و روستاها، کشاورزی خدماتی و تولیدی، تصمیم گیری نمود و زیان های ناشی از وقوع سیل را کاهش داد. هدف: پژوهش حاضر با هدف پهنه بندی خطر وقوع سیل در شهرستان فریمان با تاکید بر نقاط شهری و روستایی در سال 1399 انجام پذیرفته است. روش شناسی تحقیق: این نوع پژوهش از نوع کاربردی که در آن از منطق فازی، تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده است. معیارهای مورد مطالعه در این مقاله شیب، فاصله از رودخانه، ارتفاع، زمین شناسی، کاربری اراضی، بارش، تراکم زهکشی و پوشش گیاهی می باشد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهرستان فریمان واقع در استان خراسان رضوی می باشد. یافته ها: براساس یافته های حاصل از تلفیق لایه ها به روش همپوشانی فازی و وزن نهایی حاصل از مدل تحلیل سلسله مراتب فازی متغیر ارتفاع با ضریب وزنی 271/0 بیشترین و کاربری اراضی با ضریب 040/0 از کمترین تاثیر در سیل خیزی منطقه مورد مطالعه برخوردار می باشد. بنابراین با توجه به نقشه کلاسه بندی خطر سیل خیزی شهرستان فریمان می توان بیان نمود که مناطق با خطر خیلی زیاد 8/17درصد، مناطق با خطر زیاد 2/14 درصد، مناطق با خطر متوسط 4/20درصد، مناطق با خطر کم 5/22درصد و مناطق با خطر پذیری خیلی کم 1/25 درصد از مساحت شهرستان را اشغال نموده اند. نتایج: از یافته های حاصل می توان نتیجه گرفت که شهر فریمان در محدوده خطر خیلی کم و کم قرار گرفته است. به لحاظ سکونتگاه های روستایی نیز اکثر آبادیهای این شهرستان در پهنه با خطر آسیب پذیری متوسط قرار دارند. لذا پیشنهاد می شود نسبت به بهسازی، طراحی و اجرای طرح های آبخیز داری و آبخوان داری و مکان یابی شهرها و شهرک های جدید و همچنین طرح های عمران روستایی در منطقه مورد مطالعه توجه لازم مبذول گردد. همچنین برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان نیز باید در زمینه کاهش خطرپذیری جانمایی مناسب زیرساخت ها و جانمایی تأسیسات شهرستان اقدام لازم را بعمل آورند.Flood risk zoning in Fariman city using fuzzy logic
One of the most important natural hazards is floods, which will cause a lot of damage if they occur. One of the most important ways to deal with this natural hazard is to zoning the flood potential. The present study was conducted with the aim of zoning the risk of floods in Fariman city with emphasis on urban and rural areas in 1399. This type of research is an applied type in which fuzzy logic, hierarchical analysis and GIS software are used. The eight criteria studied in this paper include slope, distance from the river, altitude, geology, land use, rainfall, drainage density and vegetation. Based on the results obtained from the combination of layers by fuzzy overlap method and the final weight obtained from the fuzzy hierarchy analysis model, in which the height variable with a weight coefficient of 0.271 is the highest and land use with a coefficient of 0.040 has the lowest impact on flooding. The study area has. Therefore, according to the flood risk classification map of Fariman city, it can be stated that very high risk areas 17.8%, high risk areas 14.2%, medium risk areas 20.4%, low risk areas 22.5% and areas with high risk Occupies very little risk with 25.1% of the city area; It should also be noted that the city of Freeman is in a very low danger zone. In terms of rural settlements, most of the settlements in this city are in the zone of moderate vulnerability. Therefore, it is suggested that the necessary attention be paid to the improvement, design and implementation of watershed and aquifer management projects and the location of new cities and towns, as well as rural development projects in the study area. Planners and decision makers should also take the necessary action to reduce the risk of proper location of infrastructure and location of city facilities.