آشفتگی مبحث تمثیل در کتاب های آموزشی بلاغت دانشگاهی و بررسی علل و عوامل آن (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تمثیل یکی از نخستین و مهم ترین صنایع ادبی است که در بلاغت و نقد قدیم و جدید به آن توجّه شده است. در کتاب های بلاغی قدیم باید آن را ذیل مبحث تشبیه مرکّب و استعاره تمثیلیه جستجوکرد؛ درحالی که در کتب بلاغی و نقد نوین ذیل تخیّل و تصویر از آن سخن رفته است. نگاهی به مبحث تمثیل در کتاب های آموزشی بلاغت دانشگاهی که چند نسل از دانش آموختگان ادبیّات در کشور ما بلاغت را از طریق آن ها آموخته اند، نشان می دهد که این مبحث در این کتاب ها مملوّ از تشتّت و آشفتگی و تناقض گویی است. در این گفتار، برای بررسی این موضوع و یافتن علل و عوامل آن، مقدّمتاً سیر تطوّر این مبحث بلاغی را در متون بلاغی سنّتی بررسی و سپس بر مبنای نتایج حاصل از آن، مطالب کتاب های بلاغت معاصر را نقد کرده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهد که علّت اصلی تشتّت و تناقض و نادرستی مطالب کتاب های بلاغی معاصر عدم اطلاع مؤلّفان آنها از متون کلاسیک بلاغت اسلامی و یا درک و برداشت سطحی و نادرست آن ها از این متون است. مقداری از این تشتّت و نادرستی و نابسامانی نیز ناشی از مشکلات و معضلات و اختلاف نظرهایی است که در خود متون کلاسیک وجود دارد؛ از آن جمله یکی اختلاف نظر عبدالقاهر و سکّاکی و خطیب قزوینی درباره این موضوع است که وجه شبه در تشبیه تمثیل عقلی و اعتباری است یا حسی و حقیقی. دیگر، غموض و تعقید و ابهام تعریفی است که خطیب قزوینی برای مجاز مرکّب آورده است که بخصوص بسیاری از مؤلّفان معاصر به واسطه آن، به نتایج نادرستی رسیده اند. روش تحقیق ما در این مقاله، تحلیلی - توصیفی است.The confusion in the topic of allegory in academic rhetorical textbooks and its causes and factors
So far, several generations of literature students in Iran have learned rhetoric. Taking a look at the topic of allegory in the academic rhetorical textbooks, one finds these books fraught with confusion and inconsistency. In order to examine the issue and the corresponding causes and factors, we have first studied the evolution of this rhetorical topic in traditional rhetorical texts and then, based on the results, we have reviewed the contents of contemporary rhetoric books. The results show that the main reason for confusion and inaccuracy of the contents in the contemporary rhetorical books is the lack of knowledge of their authors about the classical texts on Islamic rhetoric or their superficial and incorrect understanding of these texts. Some of this confusion and inaccuracy is also due to the problems that exist in the classical texts themselves. One of them is disagreement between Abdul Qahir and Sakaki and Khatib Qazvini on the issue of whether the pseudo- aspect in the simile of allegory is rational and credible or sensory and real. Another problem is the confusion and ambiguity in the definition given by Khatib Qazvini for compound figurative concepts, through which many contemporary authors in particular have been misled and have reached incorrect conclusions. Our research method in this article is descriptive- analytical.
تبلیغات
