بررسی معانی خطاب در ساقی نامه های نظامی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ساقی نامه شعری است که در آن، شاعر با خطاب به ساقی و استفاده از اصطلاحات میخانه ای، ضمن بیان احساسات شاعرانه، نگرش خویش به جهان هستی و خصوصاً انسان را مطرح می کند. نظامی گنجوی نخستین شاعری است که ساقی نامه ای مستقل را درون متن منظومه لیلی و مجنون و در قالب مثنوی و بحر متقارب سروده است. او در ساقی نامه های خود، نگرش خویش را به جهان هستی و خصوصاً موضوع غنیمت شمردن فرصت، با کمک خطاب به ساقی، طرح تقاضا و بثّ الشّکوی نزد وی مطرح کرده است. در این پژوهش که با روش کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی توصیفی انجام می شود، تلاش شده است تا ویژگی های کمّی و کیفی خطاب، تقاضا و بثّ الشّکوی در ساقی نامه های نظامی بررسی شود. موضوع بثّ الشّکوی در ساقی نامه های نظامی سه محور اصلی دارد. در این اشعار، او گاهی از ساقی، گاهی از خویش و گاهی از روزگار و اهل زمانه شکایت می کند. نظامی همچنین، بخوبی بر کارکرد انواع مختلف خطاب و تقاضا و اغراض آنها تسلّط داشته و از آنها برای تأثیر گذاشتن بر مخاطب شعر خود بهره گرفته است.