تحلیل مصیبت نامه عطّار بر پایه نظریه «بازی» از دیدگاه باختین (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
«بازی» که در معنای عام فعالیتی سرخوشانه محسوب می شود، از زمان اندیشمندان یونان باستان تا امروز، در معانی و کارکردهای گوناگون، به عنوان اصطلاحی برجسته در حوزه های مختلف کاربرد داشته است. میخائیل باختین، اصطلاح «بازی» را به عنوان امری جدی، هدفمند و ایدئولوژیک در پیوند با سیاست، اجتماع و متون ادبی مورد توجه قرار می دهد و آن را عامل برهم زدنِ سامانِ گفتمانِ تثبیت شده می داند. از دید او بازی از طرق مختلف به متن خاصیت مکالمه گری می بخشد. مصیبت نامه عطّار یکی از متن هایی است که در عناصر و ساختار آن، می توان بازی مورد نظر باختین را ردیابی کرد. این منظومه از سامان مسلط و غالب اجتماعی، مذهبی و عرفانی زمانه خود عبور می کند و عناصری چون کارناوال، ژانرهای گفتگوی سقراطی و ساتیر منی په در شکل آیرونی و نیز نقیضه به عنوان وسایط بازی، در آن، حضوری برجسته دارند. این جستار با روش تحلیلی – توصیفی، عناصر یاد شده را در مصیبت نامه عطّار تحلیل می کند و روشن می سازد که عطّار در مصیبت نامه، با تمرکز بر بخشی از متون عرفانی پیش از خود و گفتمان مسلط بر آنها، ساختاری آیرونیک و نقیضی پدید آورده و بدین ترتیب موفق شده است به بازی با عناصر مختلف این متون بپردازد و از این رهگذر، میان عناصر مختلف متن خود و متون پیشین و نیز آواهای گوناگون حوزه عرفان و تصوّف مکالمه ایجاد کند.An Analysis of Attar’s Mosibatnameh based on the play theory and from the perspective of Bakhtin
Tabaghat Sufia of Ansari (fifth century) and Tazkirat al-Awliya of Attar (sixth century) and Nafahaat ol-Ons of Jami (ninth century) are among the biographies written in three consecutive periods with the sole purpose of teaching the basics of Sufism according to the intellectual attributes. These works explore the personality traits of some scholars including Ibraham Adham. Adham was one of the great Sufis of the second century. He has attracted the attention of biographers due to his significant role in the evolution of the principles of asceticism. This study casts a look at the historical works of Sufis until the time of Jamie and focuses on the Sufi character of Ibraham Adham and some of his beliefs comparatively as presented in the above-mentioned biographies. The results of the study show that Sufism is central to Adham’s character, and Ansari prefers him to other Sufis as an ascetic and a rhetorician. In Tazkirat al-Awliya, however, the humanity side of Adham is highlighted, and he is considered as a man who is on the path of humanity, free thinking, popular campaign and morality.. This study also provides possible reasons for the difference of attitudes in this regard. As a general finding, Ansari is more concerned with Sufism and Sufi ways, Attar deals more with artistic aspects and Jami prefers reasoning approaches.
تبلیغات
