بررسی اندیشه سنایی در مورد کلام الهی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
کلام الهی، یکی از مباحث بسیار گسترده در علمِ کلامِ اسلامی است که در قرون اوّلیه اسلامی، منازعات و مجادلات فراوانی در پی داشت. در آن دوران، علما و دانشمندان، نظریه های گوناگونی در باب کلام الهی ارایه می دادند. حشویه، جهمیه، اهل حدیث، معتزله و اشاعره هر یک فراخور برداشت ها و براهین خود، نظری ویژه در مورد کلام الهی داشتند. اهل حدیث که خود دو دسته بودند، هر دسته به وجهی کلام الهی را قدیم می دانستند و معتزله آن را حادث. اشاعره کلام الهی را نفسی و لفظی گفتند و کلام نفسی را قدیم و لفظی را حادث نامیدند. در این میان برخی از شخصیّت های معتزلی و اشاعره نظریات دیگری نیز داشتند. به هر صورت بنا به روایتی، ماجرای خلق قرآن و کلام الهی، وجه تسمیه علم کلام شد و از آن پس، علمِ اصولِ عقاید و توحید و یا فقه الاکبر را کلام نامیدند.حکیم سنایی غزنوی (529-467 ه ) از شاعران، عارفان و متکلّمانی است که اندیشه های کلامی خود را در اشعار خویش، بویژه حدیقه الحقیقه به وضوح نشان داده و اگر چه زبان شعر و هنر را به کار برده، امّا به نظریات او در باب کلام الهی می توان پی برد. در این مقاله ضمن برشمردن آراء و نظریه های گوناگون کلامی، منظومه فکری سنایی بویژه در حدیقه الحقیقه مورد بررسی قرار می گیرد و به این نتیجه می رسد که سنایی به قدیم بودن قرآن اعتقاد دارد و اگر چه دارای دیدگاه مستقلی است اما در مورد قرآن با اشاعره همداستان است.The Quran from sanaee’s of view
Quran, the divine word, is one of the basic and outstanding subjects in Islamic scholastic philosophy.It has encountered lots of disputes in early Islamic centuries. In those times philosophers and scholars, put forward different theses on the divine word. Hashvies, Jahmies, Traditionalists, Rationalists, and philosophers of Islam, each in proportion of their own reasoning, considered the divine word from a special viewpoint. Traditionists, divided in two groups, viewed the divine word as eternal. While Rationalistic took it as creatable. Asharites saw the Divine Speech as evil-promting self and verbally and viewed soliloquy as eternal, verbal as creatable. Meanwhile, some rationalists and Asharites have had other insights. However, according to a text, how the Quran was created. is close to philosophical theology. Since then, Dogmatic theology, Divine unity or the greatest Jurisprudence, became philosophical theology.
Hakim Sanaee Gaznavi; (467- 529H) is one of poets, theosophers and theologians who has clearly, specially in Hadgat-ol-Hadige, showed his philosophical theological thinking. Through his poems, although he has used the language of art, one can find his opinion in this regard. The writer of the essay, while enumerating various ideas about philosophical theology, has tried to find Sanaee's thoughts and insights on the Divine speech using his Hadigat-ol-Hadige.
تبلیغات
