استحکام بخشی لرزه ای ابنیه خشتی روستایی (مطالعه موردی: روستای تاریخی اصفهک- طبس) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پس از رخداد زلزله طبس در 25 شهریور 1357 بخش گسترده ای از تخریب ها مربوط به ساختمان های روستایی در اطراف این شهر (طبس) بود. با توجه به اقلیم گرم و خشک منطقه، روستاهای آسیب دیده عمدتاً دارای بافت خشتی و گلی بودند. اصفهک به عنوان نمونه ای از بافت خشتی روستایی موجود در منطقه طبس، در خلال زمین لرزه مذکور دچار آسیب ها و ویرانی های گوناگونی گردید. این بافت روستایی به عنوان نمونه ای جالب توجه از فن آوری ها و سنت های معماری اقلیمی ایران در رابطه با مسکن روستایی و بهره گیری مصالح بوم آورد، در فهرست آثار ملی ایران به شماره 31336 ثبت شده است. در طی سالیان اخیر با گرایش مردمی برای حضور و سکونت مجدد، دارای پتانسیل های بوم گردی و گردشگری گردیده که در کنار ارزش های کالبدی و فرهنگی- اجتماعی آن و با نظر به آسیب های گذشته و تهدیدهای آتی مرتبط با زلزله، حفاظت و احیای آن ضرورت می یابد. لذا این پژوهش پس از بررسی مهم ترین نقاط ضعف سازه ای بناهای خشتی آسیب دیده بر اثر زلزله، به چگونگی استحکام بخشی لرزه ای ابنیه خشتی روستای اصفهک پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات از گونه کتابخانه ای و میدانی است. با مطالعه تجارب و پژوهش های مشابه پیشین و در نظر گرفتن ابعاد مختلف مسئله طی بازدیدهای میدانی مکرر، در رابطه با استحکام بخشی ابنیه خشتی مورد بحث سه طرح الف، ب و ج پیشنهاد گردید. طرح ها از نظر اصول نظری مرمت میراث معماری و اعتبارسنجی عملکرد لرزه ای با مدل سازی در نرم افزار ANSYS مورد سنجش و مقایسه قرار گرفته و در نهایت طرح ب (کاربست المان های چوبی و طناب های بافته شده از الیاف درخت خرما)، به دلیل داشتن بیش ترین مطابقت با سیاست ها و راهبردهای مداخله به عنوان الگوی بهینه استحکام بخشی لرزه ای ساختمان های خشتی روستای اصفهک پیشنهاد گردید. در واقع طرح مذکور در خلال اعتبارسنجی لرزه ای عملکرد مناسبی از خود نشان داده و مطابقت بیشتری با مبانی نظری مرمت دارد. همچنین اقتصادی بودن و سهولت اجرا به عنوان دو معیار مهم که زمینه جلب مشارکت مردم محلی را فراهم می کند، مورد توجه قرار گرفته اند.