فراز تابستانه بادهای شرقی بر روی فلات ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در این تحقیق با بررسی الگوهای سینوپتیکی سطوح زیرین آتمسفر دوره گرم سال (خرداد-شهریور) جنوب غرب آسیا (2014-1996) و با استفاده از آزمون های تحلیل عامل و خوشه بندی و هم چنین توابع دینامیکی همگرایی/واگرایی، چرخندگی و امگا؛ فرازی از بادهای شرقی (فراز ایران) بر روی فلات ایران شناسایی گردید که خود بخشی از موج بادهای شرقی ناشی از استقرار تراف مونسون هند در جنوب آسیا و گسترش زبانه ای از کم فشار گنگ به سرزمین های پست جنوب غرب آسیا است. شرایط دینامیکی آتمسفر در قسمت شرقی فراز ایران، هسته ای از واگرایی سطوح زیرین، امگای مثبت و نزول هوا را فراهم و بصورت بادهای شرقی بسوی غرب جریان می یابد. همزمان شرایط دینامیکی قسمت غربی فراز ایران، هسته ای از همگرایی سطوح زیرین، امگای منفی و صعود هوا فراهم می کند که جریان باد یاد شده به درون آن می ریزد. سپس هوای صعود کرده در بخش غربی فراز ایران در سطوح میانی، هسته ای از واگرایی بالایی شکل می دهد و به سمت غرب جریان می یابد. با رسیدن این باد بر روی نیمه شرقی فراز ایران، هسته ای از همگرایی سطوح بالایی ایجاد کرده و با نزول خود به درون هسته واگرایی سطوح زیرین شرق فراز ایران، چرخه خود را کامل می کند (چرخه خراسان-خزر). در سطوح میانی نیز زبانه ای از پرفشار آزور بر منطقه حاکم است که انحنای بخش شمالی آن پشته ای از بادهای غربی (پشته ایران-آزور) در شمال ایران و دریای خزر ایجاد می کند. شرایط دینامیکی غرب و شرق این پشته سبب شکل گیری هسته هایی از امگای منفی و مثبت می شود که این نیز به نوبه خود سبب تقویت چرخه خراسان-خزر می شود.