پیش بینی تغییرات هندسی پیچان رودهای رودخانه زهره (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

منطقه موردمطالعه بخش پیچان رودی رودخانه زهره است که در دلتای ساحلی هندیجان به خلیج فارس می ریزد. این رودخانه در معرض تغییر و تحول است و این تغییرات به صورت فرسایش یا رسوب گذاری در بستر، تغییر و جابه جایی پیچان رود ها و تغییر فرم رودخانه نمودار می شوند. هدف اصلی بررسی تغییرات هندسی رودخانه زهره در محدوده پیچان رودی در یک دوره زمانی 60 ساله از طریق تصاویر ماهواره ای و پیش بینی این تغییرات، در درازمدت بوده است. در این پژوهش با استفاده از نرم افزار GIS، عکس های هوایی سال 1334، نقشه های توپوگرافی ۵۰۰۰۰/۱ و تصاویر ماهواره ای Landsat سنجنده TM و +ETM خصوصیات مورفولوژیکی رودخانه مورد بررسی قرارگرفته است. تصاویر ماهواره ای و نقشه ها در نرم افزار Global Mapper ژئورفرنس شدند، سپس، در نرم افزار ENVI پیش پردازش و پردازش بر روی تصاویر ماهواره ای اعمال شد. برای مطالعه دقیق تر رودخانه به 8 بازه تقسیم گردید. در نهایت پهنه های هر بازه با یکدیگر مقایسه شده و راستای حرکت رودخانه زهره مشخص شد. جهت پیش بینی تغییرات مسیر رودخانه زهره از روش برازش دوایر مماس بر قوس پیچ های رودخانه استفاده شده و تغییرات به وجود آمده با توجه به شکل و الگوی رودخانه مورد مقایسه قرار گرفت، سپس مسیر رودخانه در سال 2030 پیش بینی شد. نتایج نشان داده که از سال 1955 تاکنون 10 مورد قطع شدگی کانال رودخانه رخ داده و طول رودخانه 3653 متر کوتاه تر شده است؛ همچنین بازه های پیچان رودی بیشترین تهدید را دارند و اگر تغییرات کاربری ها و مناطق حساس رودخانه به فرسایش به خصوص در رأس پیچ ها و مناطق با تغییرپذیری بالا کنترل نشود، مساحت زیادی از اراضی کشاورزی، تأسیسات انسانی و جاده ها در معرض تهدید و تخریب جدی قرار می گیرند.