بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شهر سکونتگاهی فضایی، انسان ساخت و گسترش یابنده است. نظامی که فرآیند رشد و توسعه، تغییرات شکلی و ساختاری را به خود دیده و آن را مدیریت می کند. انطباق یا هماهنگی این نظام با یکدیگر برای پایداری شهر امری اجتناب ناپذیر است. شهر کرمانشاه به عنوان نهمین کلانشهر منطقه ای ایران طی دهههای اخیر با گسترش کالبدی و جمعیتی شدیدی مواجه بوده است. این پژوهش به بررسی کم و کیف این وضعیت و ارائه الگوی بهینه جهات رشد این شهر می پردازد. این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی است. برای انجام این مقاله در بخش نخست از تصاویر ماهوارهای لندست TM و ETM+ طی بازه ی زمانی سالهای 1365، 1370، 1377، 1386، 1389 و 1394 استفاده شد. به منظور آشکار سازی تغییرات سطوح و طبقه بندی تغییرات در سه کلاس پوششی: 1. کاربری زمین مسکونی و شهری 2. اراضی کشاورزی 3. بایر و فضای باز، از نرم افزار ENVI و روش طبقه بندی نظارت شده با حداکثر احتمال (Maximum Likelihood) و میانگین ضریب کاپای بیش از 95 درصد برای کلیه طبقات و تصاویر استفاده شد که نشان از صحت بالا دارد. نتایج نشان می دهد که گسترش سطوح شهری و جمعیتی طی سه دهه (65 94) از 3221 هکتار مساحت و 560514 نفر جمعیت به 11432 هکتار و 905602 نفر جمعیت ، یعنی حدود رشد 4 برابر کالبدی و افزایش 1.61 برابری جمعیت رسیده است که بیانگر توسعه کالبدی و جمعیتی سریع طی دوره مذکور بوده است. در بخش دوم بیش از 20 نقشه معیار در رابطه با پارامترهای مؤثر بر گسترش کالبد شهری تهیه و پردازش شدندکه با استفاده از دو روش خوشه بندی فازی (Fuzzy Clustering) و منطق فازی (Fuzzy Logic) در دو محیط نرم افزاری MATLAB و Arc GIS اقدام به همپوشانی لایه ها و جهات بهینه نمایان شدند. در نهایت مشخص گردید که جهات توسعه فیزیکی شهر کرمانشاه در آینده دارای وضعیتی "متوسط و نسبتا مناسب" است.