تحلیل عوامل هویت بخش در محلات قدیم شهری با نشانه های مذهبی (مطالعه موردی: محله شاهزاده ابراهیم اصفهان) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

اماکن مذهبی یکی از نشانه های شهری هستند که در پویایی، خوانایی و تعلق​داشتن به محلات شهری مؤثرند. نشانه ها و عناصر کالبدی (مساجد، معابر، پل ها و مدارس) شهر اصفهان که به مرور زمان و با تأثیر از فرهنگ ایرانی شکل گرفته، نقش مؤثری در اصالت و غنای فرهنگی این شهر داشته است؛ ولی با این وجود بسیاری از نشانه​های فرهنگی آن فراموش شده است. این پژوهش با هدف شناسایی شاخص های هویت بخش، نحوه ارتباطشان با هم و چگونگی اثرگذاری آنها بر هم در محله شاهزاده ابراهیم انجام شده است. نگارندگان جویای تعیین شاخص های هویت بخش این محله و اثرگذاری آنها بر روی یکدیگر هستند. روش پژوهش در این مقاله توصیفی و تحلیلی است. داده ها از طریق توزیع 300 پرسشنامه در بین ساکنان محله جمع آوری شده اند. برای سنجش تأثیر شاخص های هویت بخش و ارتباط بین آنها از روش مدل سازی معادلات ساختاری در محیط نرم​افزار آموس​گرافیک استفاده شده است. نتایج نشان می​دهد که وضعیت معیارهایی چون تعهد، دلبستگی، احساس مالکیت، تعامل و ارتباط مردم با یکدیگر - از نظر عامل اجتماعی- در فضای امامزاده مناسب است. بار عاملی برخی متغیرها از نظر عملکردی نسبت به متغیرهای دیگر پایین​تر است. عامل​هایی چون صمیمیت فضای امامزاده و استفاده ساکنین از این فضا مناسب​تر و بار عاملی متغیّرها در ابعاد کالبدی، کیفیت بصری، نوع مصالح، تزئینات و الگوی معماری اسلامی رضایت بخش تر است. با اینکه بار عاملی پاکیزگی معابر و حیاط برای مسائل زیست محیطی زیاد است؛ اما محیط امامزاده کمبود فضای سبز دارد. بیشترین بار عاملی و همبستگی برای شاخص ادراکی به قدرت دعوت کنندگی امامزاده و احساس خوب، آرامش و آسایش حاصل از آن مربوط است. اهمیت متغیر آدرس​دادن (با استفاده از موقعیت مکانی امامزاده) نسبت به سایر متغیرهای موجود بسیار کم است. ارتباط بین عامل ها نشان می دهد که عامل اجتماعی بر عامل های زیست محیطی، کالبدی و ادراکی؛ عامل زیست محیطی بر عامل​های کالبدی و عملکردی؛ و عامل کالبدی نیز بر عامل ادراکی تأثیرگذار هستند