معرفی و بررسی ویژگی های زبانی حماسه مذهبی صحیفه قاصریه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

صحیفه قاصریه سروده غلامرضا قاصر کرمانی از شاعران دوره قاجاری، در پنج مقصد است: مقصد نخست به حسب حال نویسنده، مقصد دوم شهادت اطفال در حادثه عاشورا، به خصوص طفلان مسلم، عبدالله بن حسن و علی اصغر، مقصد سوم به وقایع ستم بر امام حسین (ع) و بریدن سر آن حضرت تا اثبات حقانیت امام با ذکر اعتراف گروهی از نصارا و یهودیان در حضور یزید، مقصد چهارم به فضیلت علما و طلاب با تأسی از احادیث و حکایات مربوط به پیامبر اسلام تا امامان معصوم، مقصد پنجم مناجات شاعرانه که نقل مضمونی از صحیفه سجادیه است. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد معرفی دقیق صحیفه قاصریه و بیان ویژگی های برجسته سبکی و زبانی اثر و نشان دادن جایگاه و اهمیت آن در میان حماسه های مذهبی است. نتایج نشان می دهد که حماسه در زمینه و مضمون های سروده شده، تازه و نو است؛ به خصوص در بیان تألمات و رنج های وارد شده بر کودکان در حادثه عاشورا، ازجمله طفلان مسلم که شاعر به تفصیل رویدادهای مربوط به شهادت آنان را برای آشکارکردن چهره بی رحمانه دشمن و جلب نظر خواننده به وقایع رخ داده شده، بیان کرده است. لحن به کاررفته در این حماسه، لحنی نزدیک به تعزیه است و این شیوه، حادثه غمناک عاشورا را پیش از پیش برای خوانندگان مجسّم می کند. از دیدگاه زبانی تحت تأثیر سبک بازگشت ادبی، به خصوص زبان شعری فردوسی است و از منظر فکری، بیان غم ها و دغدغه های فردی است که با روحیات و اعتقادات مذهبی شدید، مسائل را از دریچه ذهن و زبان خود می نگرد و آنها را نقل می کند. نوع پژوهش بنیادی، از گونه تحلیل محتوای کیفی است که مطالب مورد نظر با روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.