اختلالات اسکیزوفرنیا و دوقطبی، از مهم ترین اختلالات روانشناختی محسوب می شوند. در این تحقیق باورهای فراشناختی، طرحواره های ناسازگار اولیه، و منبع کنترل، در بیماران مذکور مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. تعداد 30 بیمار دارای اختلال اسکیزوفرنیا و 30 بیمار دارای اختلال دوقطبی، جمعاً 60 نفر از بیماران بستری در بیمارستان ابن سینای شیراز، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده و با استفاده از پرسشنامه های: باورهای فراشناختی ولز 30 سوالی، طرحواره های ناسازگار اولیه یانگ 75 سوالی، و منبع کنترل راتر 29 سوالی؛ مورد آزمون قرار گرفتند، و داده ها با نرم افزار SPSS-25 تجزیه و تحلیل گردید تحلیل واریانس چند متغیریMANOVA و تحلی ل واریانس تک متغی ری ANOVA، نشان داد: افراد اسکیزوفرن؛ در طرحواره های شکست (P=0/04)، و وابستگی/بی کفایتی (P=0/01)؛ و بیماران دوقطبی، در طرحواره های ایثار (P=0/02) و استحقاق/خودبزرگ بینی (P=0/007) تفاوت آماری معنی داری دارند. در باورهای فراشناختی؛ فقط در بُعد خودآگاهی شناختی، بیماران دو قطبی نسبت به بیماران اسکیزوفرن، میانگین بالاتر و معنی داری (P=0/02) کسب نمودند. آزمون آماری t برای گروه های مستقل، نشان داد که؛ هر دو گروه بیماران دارای منبع کنترل درونی هستند، اما بیماران اسکیزوفرنیا نمرات بالاتری داشته و تمایل بیشتری به منبع کنترل بیرونی دارند.
