شالوده های دینی و نظام حکومتی جامعه فرارود پیش از اشغال منطقه توسط روس ها (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

منطقه فرارود، در شمال شرقی خراسان، بخشی از قلمرو جهان اسلام محسوب می شد که در قرن اول هجری، ساکنان آن به تدریج پذیرای اسلام شدند. پس از آن، رویکردهای دینی بخش عمده ای از تحولات سیاسی منطقه را تحت تأثیر خود قرار داد، به گونه ای که حکومت های سیاسی و متصدیان امور دینی، در اجرای مناسک مذهبی، خود را مسئول می دانستند. در قرن سیزدهم، حاکمانی که در ساختارهای سیاسی موسوم به خان نشین ها بر این سرزمین فرمان می راندند، در تلاش بودند امور سیاسی و دینی را توأمان در اختیار داشته باشند. بخش دیگری از امور دینی اجتماع نیز تحت نظارت و کنترل طبقه روحانی قرار داشت. این نوشتار در پی بررسی نوع اِعمال حاکمیت دینی در خان نشینان منطقه فرارود پیش از اشغال آن توسط روس ها است. سؤال اصلی نوشتار پیشِ رو این گونه قابل طرح است که ساختارهای سیاسی و جمعیتی فرارود قبل از تهاجم روس ها چه نوعی از شرایط دینی را تجربه می کردند. نتایج پژوهش نشان می دهد که تمامی ارکان قدرت و ساختارهای رسمی در پی جاری ساختن آموزه های دینی در امور اجرایی جامعه بودند. علاوه بر این، رهبران دینی، که جایگاه رسمی نیز نداشتند، به عنوان بازوهایی مکمل، در حفظ و تداوم سنت های دینی جامعه می کوشیدند