تأثیر عوامل جغرافیایی در شکل گیری و وجه تسمیه «رشت» (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بررسی جغرافیای تاریخی شهرها، چه به معنای تأثیر جغرافیا بر حوادث تاریخی و چه به معنای بررسی نام گذاری آنها، در زمره پژوهش های تاریخی است که به مورخ کمک می کند با استفاده از این روش، افزون بر تحلیل داده های تاریخی و ارائه اطلاعات جدید، صحت و سقم برخی دیدگاه ها و تحقیقات مشهور را بررسی کند. در تحقیقات جدید درباره تاریخ شکل گیری و نام گذاری شهر رشت، اختلاف نظر وجود دارد. به باور برخی، قدمت این شهر به آغاز دوره صفوی می رسد و بر این اساس، واژه «رشت» را ماده تاریخ تأسیس آن می دانند. در این نوشتار، ابتدا با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی، چگونگی تأسیس و شکل گیری شهر رشت مورد بررسی قرار می گیرد و مشخص می شود که برخلاف دیدگاه رایج و مشهور، رشت از آبادی های کهن گیلان بوده و دست کم از قرن چهارم هجری وجود داشته است. سپس با بهره گیری از زبان شناسی، دیدگاه های گوناگون مورخان، جغرافی دانان و لغت نامه نویسان درباره واژه رشت، مورد بررسی قرار می گیرد و از میان دیدگاه های مطرح شده درباره وجه تسمیه این واژه، مشخص می شود جاینامه رشت، برگرفته از موقعیت جغرافیایی آن بوده و ماده تاریخ پنداشتن آن اشتباه است.